Welke stoffen kunnen er bij de schaliegaswinning in de lucht terechtkomen?

Er zijn verschillende bronnen van luchtvervuiling bij schaliegaswinning:

• Machines en aggregaten die nodig zijn voor het boren, fracken en bij de productie van schaliegas stoten onder andere fijn stof, koolstofmonoxide, zwaveldioxide, stikstofoxiden en koolstofdioxide uit. Dit geldt ook voor de uitlaatgassen van het vrachtverkeer voor de aanvoer van stoffen en materialen.
• Uit opslagtanks van vloeibare koolwaterstoffen (condensaat) en van olie kunnen verschillende vluchtige organische koolwaterstoffen (VOC’s vluchtige organische koolwaterstoffen (vluchtige organische koolwaterstoffen)) vrijkomen, zoals ethaan, propaan, butaan, pentaan, benzeen en in mindere mate ‘zwaardere’ VOC’s.
• In installaties waarin het gas wordt verzameld en (soms) afgefakkeld (oftewel verbrand), komen methaan, verbrandingsgassen en fijn stof vrij.
• Door lekkende afsluiters, pompen, verbindingen of ventilatoren in verschillende delen van de installatie kunnen methaan en andere gassen vrijkomen.

Veel van deze stoffen zijn niet typisch voor de winning van schaliegas en komen ook door verkeer en door andere industriële processen in de lucht. Van de meeste van deze stoffen is er dus ook zonder schaliegaswinnning sprake van een bepaalde blootstelling. Onderzoek in de Verenigde Staten heeft laten zien dat er sprake kan zijn van aanzienlijke lokale verschillen in de luchtkwaliteit, afhankelijk van de inrichting van de locatie, de samenstelling van het gas dat gewonnen wordt en de achtergrondverontreiniging.

Hoe kan de uitstoot van stoffen in de gaten worden gehouden?

Zowel vanuit Amerikaans onderzoek als vanuit de Europese Unie (EU Europese Unie (Europese Unie)) wordt geadviseerd om de luchtkwaliteit rondom een schaliegaswinlocatie te monitoren. Daarbij wordt door de EU geadviseerd om daar al mee te beginnen vóór de eigenlijke opbouw van de locatie, zodat er informatie is over de nulsituatie (de achtergrond­verontreiniging). Benadrukt wordt dat, hoewel de impact van één boorput op de luchtkwaliteit in de regio gering is, de gevolgen van de aanwezigheid van meer locaties groot kunnen zijn. Volgens het Engelse volksgezondheidsinstituut Public Health England (PHE Public Health England (Public Health England)) kunnen de mogelijke risico’s voor de gezondheid en de omgeving als gevolg van de emissies groot zijn.

Er lijkt op dit moment geen reden om aan de monitoring van schaliegaswinning in Nederland andere eisen te stellen dan in de Verenigde Staten en de EU. Dat betekent dat er ook in Nederland kennis moet zijn van de achtergrondblootstelling in het gebied waar geboord zal worden en van de daarvoor verantwoordelijke bronnen. Daarnaast moeten de luchtverontreinigende stoffen in verschillende stadia van de schaliegaswinning gemonitord worden, ook als de productie is gestopt (nazorg). Per locatie moeten emissiereducerende maatregelen worden getroffen en de uitstoot moet worden geïnventariseerd.

Loop ik gezondheidsrisico’s door luchtverontreiniging als ik dicht bij een schaliegaswinning woon?

Hierover is nog niet veel bekend. Gezondheidsrisico’s worden laag geschat bij een goede bedrijfsvoering (geen incidenten) en als de regelgeving voldoende is. Een direct verband tussen de winning van schaliegas en gezondheidsproblemen is niet aangetoond. Wel is met berekeningen een hoger gezondheidsrisico geschat. Zo laat Amerikaans onderzoek zien dat de emissies die optreden bij het boren en fracken van gasbronnen, lokaal aanzienlijk kunnen zijn en daardoor een potentieel gezondheidsrisico vormen. Dit komt door de blootstelling aan koolwaterstoffen. Vooral semi-langdurige blootstelling (subchronic exposure) is een risico voor de gezondheid van mensen die het dichtst bij de boorlocatie wonen.

Bronnen:

• A. Kibble et al (2013), Review of the Potential Public Health impacts of Exposures to Chemical and Radioactive Pollutants as a result of Shale Gas Extraction, Public Health England.
• L.M. Mckenzie et al (2012), Human health risk assessment of air emissions from development of unconventional natural gas resources, Sci Total Environ, 424,79-87.

Draagt schaliegaswinning bij aan klimaatverandering?

Bij schaliegaswinning kan kooldioxide en methaan vrijkomen. Dit zijn beide broeikasgassen, waarbij het effect van methaan 25 keer groter is dan dat van kooldioxide. Uit verschillende studies blijkt dat het broeikasgaseffect van schaliegas (van winning tot en met energie-opwekking) ongeveer even groot is als dat van conventioneel gas, maar kleiner dan dat van steenkool. Of schaliegas al dan niet bijdraagt aan klimaatverandering hangt af van de rol die het zou kunnen spelen in de energievoorziening. Vragen als: Is schaliegaseen vervanger voor steenkool of wordt de invoering van hernieuwbare energiebronnen (wind en zon) verdrongen, spelen hierbij een rol.

Bronnen:

• D.J.C. Mackay, T.J. Stone (2013), Potential Greenhouse Gas Emissions Associated with Shale Gas Extraction and Use. Department of Energy and Climate Change, UK United Kingdom (United Kingdom).
• R.W. Howarth et al. (2011), Methane and the greenhouse gas footprint of natural gas from shale formations. Climate Change, 106(4), 679-690.