Overslaan en naar de inhoud gaan Werkbalkitems Beheren Administratiemenu Hulpmiddelen Inhoud Structuur Uiterlijk Instellingen Personen Rapporten Help Verticale oriëntatie hienschs Omgevingswissleaar Pagina Antibioticaresistentie: volksgezondheidsprobleem, dus ook GGD Gemeentelijke Gezondheidsdienst (Gemeentelijke Gezondheidsdienst)-probleem? bewerken Primaire tabs Weergeven Nieuw concept(actieve tabblad) Verwijderen Revisies Dupliceren Vertalen Kruimelpad Home Antibioticaresistentie: volksgezondheidsprobleem, dus ook GGD-probleem? Antibioticaresistentie: volksgezondheidsprobleem, dus ook GGD-probleem? FoutmeldingEr is een beveiligingsupdate voor de Drupal-versie van deze website beschikbaar. Om de veiligheid van de server te verzekeren moet u het systeem direct bijwerken naar de nieuwste versie. Ga naar de pagina beschikbare updates voor meer informatie. KOP Titel Antibioticaresistentie: volksgezondheidsprobleem, dus ook GGD-probleem? Body (Samenvatting bewerken) Over tekstopmaak Tekstopmaak Toon terug naar boven button Als dit vinkje wordt aangezet wordt er op de pagina een back-to-top knop getoond. NB. Als er ankerlinks in de pagina zitten wordt de back-to-top knop altijd getoond. Carrousel aan Carrousel Carrousel nieuwe stijl Als dit veld wordt aangevinkt zal de aangepaste weergave van de header carrousel worden gebruikt. Carrousel navigatie bolletjes ipv titels Toon bolletjes in plaats van de titels als navigatie voor de header carrousel-slides. NB. Dit werkt alleen als "Carrousel nieuwe stijl" ook wordt aangevinkt PAGINA INHOUD Gewicht van rijen tonen Paragrafen Acties wisselen Content Acties wisselen Titel Antibioticaresistentie: volksgezondheidsprobleem, dus ook GGD-probleem? Titel element Zorg dat de titel elementen opvolgend blijven. Titel icoon Kies een icoon dat voor de titel kan komen te staan. Titel actief Achtergrond kleur De "site kleur" betreft de gekozen Rijkshuisstijl kleur voor deze site. ACHTERGROND AFBEELDING U kan 1 media-item selecteren Content achtergrond Kies hier of de content een witte achtergrond moet krijgen Inhoud

Internationale stand van zaken

Eén van de grootste huidige bedreigingen in de gezondheidszorg is de toenemende resistentie van bacteriën voor de beschikbare antibiotica. Volgens het European Centre for Disease Prevention and Control (ECDC European Centre for Disease Prevention and Control (European Centre for Disease Prevention and Control)) lijden jaarlijks ongeveer 400.000 mensen aan infecties met resistente bacteriën en overlijden hier 25.000 mensen direct aan. Daarmee is ongeveer 1,5 miljard euro aan kosten gemoeid. In tegenstelling tot voorzichtig positief nieuws over de afname van MRSA Methicilline-resistente Staphylococcus aureus (Methicilline-resistente Staphylococcus aureus)-infecties in Europa is er helaas snel toenemende multiresistentie van Klebsiella Pneumoniae- en E. coli-bacteriën, ook tegen de laatstelijnantibioticaklasse van de carbapenems. (1) Carbapenemaseproducerende bacteriën zijn resistent tegen alle gangbare antibiotica. Een bijzondere rol is hierbij weggelegd voor de bacteriën resistent tegen New Delhi Metallo-bèta-lactamase 1 (NDM New Delhi Metallo-β-Lactamase (New Delhi Metallo-β-Lactamase) 1), een ernstig soort resistentie die zich snel tussen bacteriesoorten kan verspreiden en voor het eerst in 2008 geïsoleerd werd. (2)

Landelijke ontwikkelingen en de veranderende rol van GGD’en

GGD’en hebben van oudsher een spilfunctie in de infectieziektebestrijding binnen de Nederlandse bevolking. Voor de uitoefening van deze taak zijn zowel kennis en voorlichtingsvaardigheden over de praktische toepassing van hygiënemaatregelen en vaccins en goed werkende antibiotica van groot belang. Ondanks het feit dat in Nederland een actief beleid tegen antibioticaresistentie wordt gevoerd, neemt dit probleem duidelijk toe. (3) Opmerkelijk hierbij is de beginnende resistentie van de veel voorkomende E. coli-bacterie tegen vrijwel alle antibioticagroepen, toename van ESBL Extended spectrum beta-lactamases (Extended spectrum beta-lactamases)-producerende stammen tot 9%, en de eerste rapportage van carbapenemresistentie in 2011. Vooral dit laatste wordt gezien als een zorgwekkende ontwikkeling, omdat patiëntveilige behandelingsalternatieven bij dit type resistentie nog ontbreken. Zowel huisartsen, ziekenhuisspecialisten als specialisten ouderengeneeskunde zullen in toenemende mate problemen ondervinden bij de antibiotische behandeling van hun patiënten. Ditzelfde geldt voor de GGD bij de behandeling van individuele soa seksueel overdraagbare aandoening (seksueel overdraagbare aandoening)- en tbc Tuberculose (Tuberculose)-patiënten en bij de publieke bestrijding van potentieel epidemisch verlopende infectieziekten.

De GGD zal in toenemende mate een verbindende rol moeten gaan spelen op het gebied van de antibioticaresistentie, zo bleek ook uit de uitbraak in het Maasstad Ziekenhuis. Ten eerste omdat de toenemende antibioticaresistentie een actuele bedreiging is voor de volksgezondheid. De Klebsiella Oxa oxacilline hydrolyserend metallo betalactamase (oxacilline hydrolyserend metallo betalactamase) 48-uitbraak is hier exemplarisch voor. Ten tweede omdat GGD-professionals infectieziektebestrijders én ketenregisseurs zijn. De GGD zal een intensiever contact moeten onderhouden met medisch microbiologen en ziekenhuishygiënisten, en een actieve rol moeten spelen in regionale infectieziektenetwerken binnen haar verzorgingsgebied. Veelal moeten deze netwerken nog geïnitieerd worden, maar bestaande voorbeelden zoals de Beleid Stuurgroep Infectieziekten Preventie Friesland en het Brabants Kennisnetwerk Zoönosen, hebben qua structuur en inhoud al een opzet die zich bij uitstek leent voor bespreking en implementatie op onderdelen van de aanpak van antibioticaresistentie.

Als politiek-bestuurlijke ontwikkeling valt te noemen dat GGD Nederland in augustus 2011 - in overleg met de GGD Rotterdam-Rijnmond en GGD Hart voor Brabant - een brief aan de Tweede Kamer heeft gestuurd met aanbevelingen om in samenwerking met andere partners antibioticaresistentie als volksgezondheidprobleem het hoofd te kunnen bieden. (4) Er zijn in die brief een aantal aanbevelingen gedaan die deels in gang gezet zijn en deels bedoeld waren voor het bevorderen van de discussie over dit onderwerp.

Recente ontwikkelingen en mogelijke beleid- en onderzoeksvelden voor GGD’en

Op het gebied van monitoren en beperken van de resistentieproblematiek is een aantal belangrijke nieuwe ontwikkelingen te melden. Eind 2011 is de nationale surveillance van carbapenaemaseproducerende enterobacteriaceae (CPE Carbapenemase-producerende enterobacterales (Carbapenemase-producerende enterobacterales)) van start gegaan om het voorkomen en de verspreiding van deze bacteriën te kunnen volgen. Begin 2012 heeft de Nederlandse Vereniging voor Medische Microbiologie (NVMM Nederlandse Vereniging voor Medische Microbiologie (Nederlandse Vereniging voor Medische Microbiologie)) een meldpunt antibioticaresistentie opgericht, waar uitbraken gemeld kunnen worden. Een verbinding van het meldpunt naar de GGD-praktijk kan gelegd worden via de consulenten microbiologie (COM) en de regionale artsconsulenten (RAC Regionale Arts Consulenten (Regionale Arts Consulenten)). Daarnaast is het RIVM bezig met de ontwikkeling van Type-Net, een web-based surveillancesysteem. (5) Het streven is om door tussenkomst van het RIVM via dit surveillancesysteem binnen 48 uur resistentie- en typeringsuitslagen van bacteriën aan ziekenhuizen, GGD’en en verpleeghuizen te kunnen terugkoppelen. De uitslagen worden gegenereerd door gespecialiseerde regionale centra voor resistentieonderzoek en zijn dan mogelijk in te zetten bij de bestrijding van uitbraken. Dit zal in de toekomst geen luxe zijn, gezien de toename van ESBL-stammen in de eerste lijn en in verpleeghuizen (6) en ESBL-uitbraken in extramurale zorginstellingen in Nederland. (7) In het buitenland is een recente uitbraak van NDM-1 producerende enterobacteriaceae bij patiënten uit 4 verschillende ziekenhuizen en verpleeghuizen in Italië beschreven. (8) Gezien de wereldwijd snel verlopende verspreiding van carbapenemaseproducerende stammen door zowel dragers als geïnfecteerden is nu actie gewenst. (9, 10,11). GGD’en kunnen helpen om bronnen en transmissieroutes binnen de bevolking en tussen instellingen te ontrafelen, en daarin op zijn minst een passende hygiëneboodschap aan betrokkenen meegeven.

De regionale samenwerking tussen GGD’en, microbiologen, hygiënisten, huisartsen en verpleeghuizen kan door bijvoorbeeld Type-Net of het NVMM-meldpunt een belangrijke impuls krijgen en dit dient een algemeen volksgezondheidsbelang. Instellingen zijn hierbij in toenemende mate gericht op kwaliteit, veiligheid en hygiëne. Het verrichten van onderzoek op het gebied van infectieziektepreventie en uitbraken is hierbij ook van praktisch belang. Met een richtlijn tegen overdracht van Klebsiella Oxa-48 buiten het ziekenhuis is de aanzet gegeven voor de hygiënemaatregelen tegen nieuwe resistente micro-organismen in bijvoorbeeld verpleeghuizen. (12)

Met betrekking tot het in kaart brengen van nieuwe risicogroepen kan in het bijzonder de toename van het gewone en medische toerisme worden genoemd. (13,14) Gewone toeristen naar bijvoorbeeld India, Pakistan en Bangladesh lopen een risico op dragerschap van onder andere NDM 1-resistente bacteriën. (9) ‘Medische toeristen’ zijn een relatief nieuwe risicogroep waar de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO World Health Organization (World Health Organization)) en het ECDC aandacht voor vragen. Deze groep komt terug met moeilijker behandelbare infecties nadat zij goedkopere electieve en cosmetische ingrepen in het buitenland hebben ondergaan. (13) Bewustwording bij publiek en professionals en het beter in kaart brengen van de transmissieroutes, de grootte, de kosten en mogelijke aanpak van dit groeiende probleem in Nederland is complex, maar gewenst. (14)

Tot slot, er moet naast een versterking van de oproep tot verbetering van de hygiëne in ziekenhuizen en instellingen ook worden nagedacht over een verhoogde inzet op hygiëne bij de bevolking in het algemeen. Reizigers naar risicogebieden voor resistentie kunnen specifieke hygiëneadviezen krijgen zoals het vermijden van het drinken van leidingwater waar multiresistente bacteriën in kunnen zitten. En ook in gezinnen en scholen is nog winst te behalen met een oud maar beproefd wapen tegen de verspreiding van infectieziekten: handen wassen!

Bent u inmiddels overtuigd van de urgentie van het probleem en wilt u ook in actie komen tegen de toename van antibioticaresistentie? Denk dan na over de strategie voor de GGD en uw rol daarin. Wij dagen u daartoe graag uit!

Auteurs

A.M.L. Tjon-A-Tsien1, W.A. Schop1, J.H. Richardus1,2

1. GGD Rotterdam-Rijnmond

2. Erasmus MC Erasmus University Medical Center (Erasmus University Medical Center), Rotterdam

Correspondentie:

aml.tjon-a-tsien@rotterdam.nl