Redactioneel
Beleidsconferentie over de toekomstbestendige veiligheidsbeoordeling van nanomaterialen
De effecten en het gedrag van nanomaterialen worden al jarenlang wetenschappelijk onderzocht. We krijgen daardoor steeds meer inzicht in de risico’s voor mens en milieu en de mechanismen die daarbij een rol spelen. Tegelijkertijd is het belangrijk om in een sector die zich zo snel ontwikkelt, qua regulering niet achter de feiten aan te lopen. Daar ligt ook een verantwoordelijkheid voor overheden, nationaal en internationaal. Het is dan ook de uitdaging om de wetenschappelijke discussies te vertalen naar beleidsmaatregelen. Door het organiseren van een beleidsconferentie “A Future proof approach to nanomaterials" in Nederland levert het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat in samenwerking met het RIVM hieraan een bijdrage. Deze beleidsconferentie heeft de ambitie om belangrijke stappen te zetten op weg naar passende en toekomstbestendige regulering en risicobeoordeling. Onder Regelgeving berichten we hier verder over.
Algemeen
Verzekeraars: onzekerheid over veiligheid van nanomaterialen is risico voor nanotechnologie
Onzekerheid over de risico’s van nanomaterialen is niet alleen onwenselijk vanuit het oogpunt van gezondheid en milieu, maar ook voor de toekomst van nanotechnologie. Verzekeraars moeten namelijk beslissen of ze ‘nano’ willen (blijven) verzekeren. Echter, verzekeraars en wetenschappers die onderzoek doen naar risico’s van nanomaterialen bevinden zich vaak in gescheiden werelden, met weinig kennis van elkaars vakgebied en te weinig onderlinge samenwerking. Dat schrijven een aantal onderzoekers en verzekeraars in een gezamenlijk commentaar in het tijdschrift Nature Nanotechnology.
Arbo
Op weg naar gezondheidskundige grenswaarden voor groepen van nanomaterialen?
Voor de meeste nanomaterialen is er geen gezondheidskundige grenswaarde. Sinds 2012 wordt blootstelling op de werkplek daarom in Nederland getoetst aan de Tijdelijke Nanoreferentiewaarden (NRVs). Deze NRVs hebben echter geen gezondheidskundige onderbouwing, maar zijn pragmatische en generieke richtwaarden voor klassen van nanomaterialen. Uit de evaluatie van de NRVs (Signaleringsbrief nr. 2 van 2017) bleek dat de stof-specifieke grenswaarden die voor sommige nanomaterialen zijn afgeleid lager uitvallen dan de NRVs. Daarom is het van belang om na te gaan of het met geavanceerde kennis mogelijk is om gezondheidskundige grenswaarden voor nanomaterialen af te leiden.
Consument en voeding
Titaniumdioxidenanodeeltjes in lever en milt van de mens
Het is voor het eerst dat onderzoekers in de milt en lever van mensen titaniumdioxide deeltjes hebben gevonden. Voor de gevonden gehaltes in de lever is de veiligheidsmarge kleiner dan gewenst volgens bestaande risicobeoordelingsmethoden. Daarom kan niet worden uitgesloten dat het gebruik van titaniumdioxide tot nadelige effecten aan de lever leidt. Voor de milt worden geen gezondheidseffecten verwacht. Vanwege onduidelijkheid over gezondheidseffecten, het veelvuldige gebruik van titaniumdioxide en bezorgdheid bij publiek wordt verder onderzoek aanbevolen.
Nanodeeltjes uit taoeage-inkt aangetoond in lymfeklieren
Tatoeagekleurstoffen kunnen via de huid in de lymfeklieren terecht komen. Volgens de wetgeving mag gebruik van deze stoffen niet leiden tot gezondheidseffecten. Onderzoekers hebben recent in de lymfeklieren van overleden mensen (nano)deeltjes uit tatoeage-inkt aangetroffen. Met name de aanwezigheid van titaniumdioxide in de lymfeklieren is, gezien de recente kennisontwikkeling over titaniumdioxide reden voor oplettendheid.
Milieu
Gebrek aan gegevens een belangrijk knelpunt in voorspellen blootstelling en risico's nanomaterialen in het milieu
Om tot een efficiënte manier van risicobeoordeling voor nanomaterialen in het milieu te komen, zijn computermodellen ontwikkeld die op grond van materiaaleigenschappen blootstelling van en effecten op het milieu kunnen voorspellen. Deze modellen bieden perspectief, maar voor een goede validatie zijn nanospecifieke data van een goede kwaliteit nodig, die op een gestructureerde manier worden gegenereerd en verzameld.
Productie waterstof duurzaam door nanomaterialen
De duurzame productie van waterstof is een stap dichterbij gekomen nu Amerikaanse onderzoekers een hybride nanomateriaal hebben ontwikkeld van titaniumdioxide en molybdeensulfide. Dit nanomateriaal kan water met behulp van zonlicht efficiënt omzetten in waterstof, en is goedkoop te produceren. Het gebruik van complexe nanomaterialen maakt het echter steeds ingewikkelder om de potentiële risico’s voor mens en milieu bij productie en gebruik vast te stellen. Ondanks de lonkende perspectieven vanuit duurzame energiewinning is aandacht voor de veiligheid van complexe nanomaterialen zeker nodig.
Regelgeving
Op weg naar effectieve governance en regulering van nanomaterialen
Uit de wetenschappelijke Europese projecten NANoREG en ProSafe zijn aanbevelingen voortgekomen die het uitgangspunt vormen voor de internationale beleidsconferentie A Future proof approach to nanomaterials die het Ministerie van IenW (Infrastructuur en Waterstaat) in april organiseert. Het is de uitdaging om de wetenschappelijke discussies te vertalen naar beleidsmaatregelen waarvoor breed draagvlak is in Europa.
Het meten van fysisch-chemische eigenschappen vormt de basis van de risicobeoordeling van nanomaterialen
Mede door de afwijkende fysisch-chemische eigenschappen van de nanovorm ten opzichte van andere vormen van dezelfde stof zijn niet alle beschikbare testmethoden geschikt voor nanomaterialen. Het RIVM heeft meegewerkt aan een overzicht van beschikbare testmethoden en werkt samen met de OESO (Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling) aan verbetering en ontwikkeling van testmethoden voor nanomaterialen. Door de vergelijkbaarheid van testgegevens te verbeteren kan de (mogelijke) toxiciteit van nanodeeltjes beter worden voorspeld en kan het aantal toxiciteitstesten worden geminimaliseerd.
Gezondheid
Lange koolstofnanobuisjes en asbestvezels veroorzaken op vergelijkbare wijze longvlieskanker
Uit recent onderzoek bij muizen blijkt dat lange koolstofnanobuisjes op vergelijkbare wijze longvlieskanker kunnen veroorzaken als lange asbestvezels. De onderzoekers suggereren tevens dat hetzelfde mechanisme op zou kunnen gaan voor andere inhaleerbare rigide vezels of buisjes met een bepaalde lengte. RIVM/KIR (kennis- en informatiepunt risico’s van nanotechnologie)-nano beveelt aan de Tijdelijke Nanoreferentiewaarde voor lange rigide koolstofnanobuisjes uit voorzorg te verlagen tot de grenswaarde voor asbest (2000 vezels/m3 (kubieke meter)).