Ten gevolge van maatschappelijke en klimatologische veranderingen zullen nieuwe risico’s naar verwachting vaker voorkomen. Dit zijn zowel nieuwe chemische risico’s (zoals microplastics), maar ook nieuwe microbiologische risico’s, door toename van het aantal riooloverstorten na hevige regenbuien. Daarbij komt dat de analysetechnieken die gebruikt worden voor de detectie van verontreinigingen in drinkwater en bronnen voor drinkwater steeds gevoeliger worden. Op dit moment worden nieuwe risico’s niet systematisch in beeld gebracht. Ook worden risico’s onderling niet geprioriteerd op basis van eenduidige criteria. De beweegredenen van het al dan niet aanpakken van risico’s zijn daardoor niet altijd herleidbaar.

Om eerste stappen te zetten naar een meer systematische en transparante aanpak van nieuwe risico’s voor de drinkwatervoorziening, zijn het RIVM, de TU Technische Universiteit (Technische Universiteit) Delft en de Universiteit Utrecht het gezamenlijke project PS-DRINK Priority-setting System to assess emerging risks for safe Drinking water supply (Priority-setting System to assess emerging risks for safe Drinking water supply) gestart. In dit project wordt een methode ontwikkeld waarmee nieuwe chemische en microbiologische risico’s systematisch geïdentificeerd en geprioriteerd kunnen worden. Het project PS-DRINK is in de zomer van 2016 van start gegaan en loopt door tot en met 2020.

Het onderzoek

Binnen het project PS-DRINK worden de volgende vragen onderzocht en beantwoord:

• Welke nieuwe risico’s voor drinkwater worden gevonden bij het systematisch screenen van verschillende informatiebronnen?
• Hoe kunnen microbiologische en chemische risico’s onderling worden geprioriteerd?
• Hoe kunnen de risico’s met de hoogste prioriteit in cijfers worden uitgedrukt (kwantificeren), zodat verschillende soorten risico’s onderling kunnen worden vergeleken?
• Welke vragen over nieuwe risico’s voor drinkwater leven bij mensen en welke behoefte aan informatie is er bij hen?
• Welke maatregelen zijn mogelijk en zijn het meest effectief?

Wat is er in het eerste jaar van het project gedaan?

• Aan de hand van een interne evaluatie zijn alle partijen die werken in of invloed hebben op het gebied van nieuwe risico’s voor de drinkwatervoorziening in beeld gebracht.
• Er is onderzoek gedaan naar de criteria die gebruikt worden voor de definitie van een 'nieuw risico' binnen de chemie en de microbiologie. Hiervoor zijn de wetenschappelijke literatuur en experts op beide vakgebieden geraadpleegd. Het doel is om een set van criteria te vinden die gelden voor zowel nieuwe chemische als ook microbiologische risico’s. Hiermee is het mogelijk om de literatuur op uniforme wijze te screenen op zowel nieuwe chemische als nieuwe microbiologische risico’s.
• Er is onderzoek gedaan naar het huidige nationale en internationale beleid rondom nieuwe chemische risico’s in drinkwater. Vragen die tijdens dit onderzoek centraal stonden zijn: 
  • Welke stappen worden gezet wanneer een nieuwe chemische stof wordt gedetecteerd in drinkwater of in drinkwaterbronnen?
  • Welke partijen zijn hierbij betrokken? 
  • Zijn er mogelijkheden tot verbetering van het huidige beleid om tot een meer systematische en transparante aanpak te komen?

Het gepubliceerde artikel over dit onderzoek is hier te vinden. 

Wat is er in het tweede jaar van het project gedaan?

• Er is een nieuwe methode ontwikkeld voor het vroegtijdig signaleren van mogelijke nieuwe risico’s voor de drinkwatervoorziening. Deze methode maakt gebruik van text mining in wetenschappelijke literatuur. Dit onderzoek zal in de vorm van een wetenschappelijk artikel gepubliceerd worden.
• Er is onderzoek gedaan naar de informatiebehoefte van de burger als het gaat om stoffen en micro-organismen in (drink)water. Hierbij wordt gebruik gemaakt van de mentale modellen-benadering. Bij de mentale modellen-benadering wordt de discrepantie tussen de kennis en gedachten die een expert op een onderwerp heeft over dit onderwerp, vergeleken met de kennis en gedachten van de leek. Dit wordt samengevat in twee modellen (één voor de leek en één voor de expert). De gebieden waar de modellen niet op elkaar aansluiten geven input voor risicocommunicatie, dit kunnen namelijk belangrijke misvattingen of kennishiaten zijn bij de leek. De mismatches kunnen ook blinde vlekken aangeven bij experts. Het mentale model van de burger wordt opgesteld met behulp van wetenschappelijke literatuur, interviews en een enquête. De modellen zullen gebruikt worden voor het verbeteren van de risicocommunicatie rondom opkomende risico’s voor de drinkwatervoorziening door het RIVM.

Wat zijn de volgende stappen in het project?

De onderzoekers zullen verder gaan met het in kaart brengen van de informatie behoefte van de burger betreffende opkomende risico’s in (drink)water. De kennis hierover zal bijdragen aan het verbeteren van de risicocommunicatie van het RIVM over stoffen en micro-organismen in drinkwater. Ook zal er verder ingegaan worden op het vergelijken en prioriteren van chemische en microbiologische risico’s. Dit gebeurt met behulp van de zogenaamde multi-criteria beslissingsmethode. De risico’s met de hoogste prioriteit worden vervolgens gekwantificeerd. Daarvoor zal het risico voor de gezondheid en het effect van mogelijke maatregelen worden bepaald.

Workshop Nieuwe risico's voor de drinkwatervoorziening

Op dinsdag 6 november van 9.30 – 13.30 uur werd bij het RIVM de tweede workshop in het kader van het project PS-DRINK georganiseerd. Bijna 50 geïnteresseerden vanuit beleid, industrie, drinkwaterbedrijven en universiteiten waren aanwezig om de resultaten van het project tot dusverre te zien en feedback te geven op recente nieuwsberichten over opkomende chemische en microbiologische risico’s in (drink)water. Een verslag van de workshop is hier te vinden. Het verslag van de eerste workshop is hier  te vinden.

De opgehaalde informatie zal input leveren aan de vervolgstappen binnen het project PS-Drink. Zo is één van de vervolgstappen om met de opgedane kennis uit de mentale modellen-benadering en analyse van de verschillende boodschappen tijdens de workshop, nieuwe informatieboodschappen te ontwikkelen en deze te testen bij de doelgroep. Verder zal er met behulp van een zogenaamde multi-criteria beslissingsmethode gekeken worden of de beslissingsproblemen rondom opkomende risico’s systematischer afgewogen kunnen worden. Gedurende de looptijd van het project PS-DRINK zal in ieder geval nog één workshop worden georganiseerd om met stakeholders in gesprek te gaan over de onderzoeksvragen en de bevindingen.