Het RIVM heeft op verzoek van de Commissie van Toezicht (CvT) een internationale review laten uitvoeren naar het onderzoek naar rubbergranulaat. De wetenschappelijke klankbordgroep die bij het onderzoek naar de “Beoordeling gezondheidsrisico’s sporten op kunstgrasvelden met rubbergranulaat” adviseerde, bestond uitsluitend uit nationale experts. Daarom heeft de CvT het RIVM gevraagd om een internationale review van het rapport te laten uitvoeren.

Het RIVM heeft hiervoor drie gerenommeerde instellingen benaderd die ervaren zijn in de risicobeoordeling onder wettelijke kaders. Reviewers van de United States Environmental Protection Agency (US-EPA United States Environmental Protection Agency (United States Environmental Protection Agency)) (op persoonlijke titel), het Duitse Bundesinstitut für Risikobewertung (BfR Federal Institute for Risk Assessment (Federal Institute for Risk Assessment)) en het European Chemicals Agency (ECHA European Chemicals Agency (European Chemicals Agency)) in Helsinki hebben het rapport beoordeeld en hun bevindingen gerapporteerd. Het RIVM stelt deze respons zeer op prijs.

De conclusies uit deze reviews weerspiegelen grotendeels het maatschappelijk debat dat gevoerd wordt over rubbergranulaat en zijn een belangrijke reflectie op het werk van het RIVM. Deze reviews helpen ons dan ook in de verdere discussies met onze collega risicobeoordelaars en opdrachtgevers. De originele samenvattingen van de reviews zijn op de RIVM website geplaatst (zie rechterkolom).

Hoofdconclusies van de reviews en reactie RIVM
De reviewers geven unaniem aan dat het RIVM onderzoek van hoge kwaliteit is. Er is veel waardering voor de manier waarop het onderzoek is uitgevoerd, zeker gezien de korte doorlooptijd waarin het onderzoek uitgevoerd moest worden. De reviewers plaatsen  een aantal kanttekeningen,  die deels ook aan de orde komen in  hoofdstukken van het RIVM rapport.

  • Een belangrijke kanttekening is dat de beschrijving van het analytisch-chemische deel van beperkte omvang is. Dat onderschrijven wij. De analytische bepalingen heeft het RIVM grotendeels uitbesteed aan externe, gecertificeerde laboratoria. Deze laboratoria hebben hun onderzoek uitgevoerd volgens ISO International Organization of Standardization (International Organization of Standardization)-richtlijnen en NEN Nederlandse norm (Nederlandse norm)-standaarden. In deze richtlijnen staat hoe de analyses zijn uitgevoerd. De precieze details zijn bekend bij de laboratoria.
  • Een andere kanttekening is dat de onderzoekers van het RIVM aannames hebben gedaan om keuzes te maken gedurende het onderzoeksproces. De vraag van de minister van VWS Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport) en de periode waarbinnen haar vraag beantwoord moest worden, was aanleiding tot een risicobeoordeling van de actuele situatie in plaats van een preventieve risicobeoordeling die wordt uitgevoerd bij bijvoorbeeld producttoelating. Een risicobeoordeling van de actuele situatie wordt uitgevoerd op het moment dat er blootstelling plaatsvindt en er beoordeeld moet worden of die blootstelling acceptabel is. Bij een preventieve risicobeoordeling worden veilige normen afgeleid en alle stoffen uitgebreid in beschouwing genomen. Wij hebben gekozen voor een prioriteringsstrategie in combinatie met de aanname van worst case blootstelling. Dat wil zeggen dat we uitgaan van de hoogst gemeten gegevens en een overdreven mate van contact. En we hebben gekeken naar stoffen waarover de meeste zorg is (die schadelijke effecten op de gezondheid kunnen hebben). Het doel van ons onderzoek was om antwoord te krijgen op de vraag of sporten op kunstgrasvelden met rubbergranulaat gezondheidsrisico’s met zich meebrengt
  • De reviewer van ECHA onderschrijft het RIVM-antwoord op de vraag of er een gezondheidsrisico is van sporten op rubbergranulaat bij deze actuele situatie. De reviewer van US-EPA vindt de RIVM respons adequaat. De reviewers van BfR merken op dat gezien een aantal onzekerheden, die grotendeels zijn toe te schrijven aan de korte tijd die beschikbaar was voor de beantwoording van de vraag van de minister van VWS, verder onderzoek nodig is om meer zekerheid te verkrijgen. Maar aangezien er op basis van de beoordeling op korte termijn een beslissing genomen moest worden meent de Duitse reviewer dat het RIVM onderzoeksresultaten voldoende onderbouwd zijn voor een voorlopige indicatieve risicoschatting.  

Het is duidelijk dat er verschillende opvattingen bestaan over de wenselijkheid van het sporten op rubbergranulaat, niet alleen op maatschappelijk maar ook op wetenschappelijk gebied. Het RIVM rapport over rubbergranulaat kan door partijen in de samenleving worden gebruikt bij de afwegingen over de toepassing van rubbergranulaat. Een afweging waarbij naast de gezondheidsaspecten ook milieuaspecten, kosten, de perceptie van risico’s van burgers en maatschappelijke acceptatie een rol spelen. Deze komen niet aan bod in het rapport en het is aan de bevoegde instanties om deze aspecten te wegen.
 

Verder onderzoek

Uiteraard zijn er vele aspecten die verder onderzocht kunnen worden, en ook al internationaal verder uitgezocht worden. Het RIVM heeft al eerder aangegeven dat ‘het boek rubbergranulaat’ niet gesloten kan worden. We volgen de discussies en nieuwe onderzoeken over de effecten van rubbergranulaat op de gezondheid. Wij hebben een risicobeoordeling van de actuele situatie uitgevoerd en de conclusie getrokken dat het sporten op rubbergranulaat veilig is, voor wat betreft de gezondheidseffecten van rubbergranulaat op de gezondheid. Het schadelijk effect op de gezondheid is praktisch verwaarloosbaar. Naast de resultaten over de gezondheidseffecten kwamen twee onderwerpen naar voren waar het RIVM in 2017 en 2018 mee verder is gegaan.

  • Milieurisico's: In de 2016 studie bleven de milieurisico’s van rubbergranulaat buiten beschouwing, maar het RIVM wees hierin wel (opnieuw) op deze milieurisico’s. Bovendien bleken er vanuit de samenleving veel vragen te zijn rond de milieuaspecten van kunstgrasvelden met rubbergranulaat. Daarom heeft het RIVM medio 2017 aan het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat een onderzoeksvoorstel gedaan. Dit leidde tot de opdracht voor een verkennend milieuonderzoek waarin het RIVM in kaart brengt in welke mate rubbergranulaat als infill het milieu belast. Naar verwachting zijn de resultaten van dit onderzoek medio 2018 openbaar.
  • Norm voor PAK Polycyclische Aromatische Koolwaterstoffen (Polycyclische Aromatische Koolwaterstoffen)'s in rubbergranulaat: ten tweede kwam naar voren dat de norm voor PAK’s in rubbergranulaat hoog ligt. Als de concentratie PAK’s daadwerkelijk zo hoog zou zijn als de norm toestaat, dan kan de veiligheid niet gewaarborgd worden. Daarom is het RIVM samen met ECHA een traject gestart om een nieuwe norm vast te stellen.

Verder heeft het RIVM de experimenten voor de migratie naar verteringssappen herhaald. De resultaten hiervan zijn in lijn zijn met de experimenten die eerder zijn uitgevoerd. Ook is er nader analytisch onderzoek uitgevoerd om te kijken of we nog belangrijke stoffen over het hoofd hebben gezien in de risicobeoordeling. Dat bleek niet het geval. De aanvullende gegevens worden gepubliceerd, ook op de RIVM website.