Op 5 oktober 2020 gaf toenmalig staatssecretaris Paul Blokhuis opdracht om de bevolkingsonderzoeken naar kanker op Bonaire, Sint Eustatius en Saba in te voeren. In Europees Nederland kennen we drie bevolkingsonderzoeken naar kanker: de bevolkingsonderzoeken borstkanker, baarmoederhalskanker en darmkanker. Het Centrum voor Bevolkingsonderzoek van het RIVM organiseert deze bevolkingsonderzoeken in Caribisch Nederland. Eiland voor eiland en bevolkingsonderzoek voor bevolkingsonderzoek werken we toe naar een compleet aanbod.
Als eerste stap is in het najaar van 2019 op Bonaire een pilot bevolkingsonderzoek borstkanker gestart. In een half jaar tijd zijn 341 vrouwen gescreend op borstkanker. De pilot is in het voorjaar van 2020 geëvalueerd. Het RIVM heeft toen aan het ministerie geadviseerd om door te gaan met de invoering van de bevolkingsonderzoeken naar kanker op de BES-elanden Bonaire, Sint Eustatius en Saba.
Het RIVM is gevraagd het aanbod stapsgewijs te laten groeien naar het niveau zoals aangeboden in Europees Nederland. Daarbij wordt op Caribisch Nederland steeds gestart vanuit een pilotsetting, om zo per eiland te leren hoe er op het gebied van organisatie, kwaliteit en toegankelijkheid een goed programma neergezet kan worden. Dit is een noodzakelijke en passende aanpak, omdat de eilanden ten opzichte van Europees Nederland - en ook onderling - grote verschillen kennen in sociale, geografische en organisatorische context. We willen het bevolkingsonderzoek zo goed mogelijk uitvoeren. Dat betekent dat alle betrokken organisaties goed met elkaar moeten samenwerken. Alleen dan kan het onderzoek een bijdrage leveren aan een betere gezondheid voor de eilandbewoners. Onder de professionals op de eilanden bestaat een breed draagvlak om de screening in te voeren.
In mei 2021 is na stillegging door COVID-19 de pilot borstkankerscreening op Bonaire herstart. Door de vroege opsporing is er meer kans op genezing. Ook is de behandeling vaak minder zwaar. De kans op overlijden aan borstkanker is dan kleiner. Meedoen is gratis en vrijwillig. In de uitvoering maken we gebruik van de voorzieningen en mogelijkheden die al aanwezig zijn. We blijven werken aan het verder verbeteren van de screening. Dit vraagt om continue investeren in opleiding, deskundigheid van personeel en andere kwaliteitsaspecten.
Ook heeft het RIVM onderzoek afgerond naar de vraag of het mogelijk is om ook op Saba en St. Eustatius pilots op te zetten voor de bevolkingsonderzoeken naar kanker. Inmiddels zijn ook pilots voor baarmoederhalskankerscreening op Saba en Sint Eustatius gestart. Daarna volgt de pilot op Bonaire. De start van pilots darmkankerscreening is voorzien in 2023.