English Abstract Natural hormones are present in small waterways near
intensive husbandry farms, but local fish populations were not affected.
Also antibiotics have been detected, and an increased diversity in
resistance genes against antibiotics within the local aquatic bacteria was
found, compared to a nature reserve. Environmental risk limits for the
mentioned substances are not available. It is recommended to estimate the
risk of these substances. It is also desirable to investigate the possible
effects of resistance genes on the environment.
These results follow from the research of RIVM and the Centre for Water
Management performed by order of the Ministries of VROM, LNV and VenW. A
field pilot study was conducted in 2004 and 2005 into the presence of
natural hormones and veterinary medicines in polder ditches and regional
surface waters. Water and sediments in different locations were analysed.
The concentrations of natural hormones range up to a few, occasionally
several dozens, nanogrammes per litre surface water. In sediments the range
is up to several hundreds of nanogrammes per kilo. At some locations higher
values were found. The caught fish did not show any signs of hormonal
disruption. To exclude any effects of natural hormones RIVM and Centre for
Water Management advice to research the sensitivity of other species, for
example amphibians and invertebrates.
The measured concentrations of veterinary medicines are comparable to that
of the natural hormones. Four antibiotics were identified in the water:
flumequin, sulfadiazin, trimethoprim and tylosin. In the agricultural areas
more types of resistance genes were found than in nature reserves,
suggesting that this coincides with the presence of animal husbandry. RIVM
and the Centre for Water Management advice to further characterise the
presence and effects of antibiotic resistance genes in surface
waters.
Rapport in het kort
Natuurlijke hormonen komen voor in kleine
oppervlaktewateren in het landelijk gebied, maar effecten op de lokale
brasempopulatie werden niet gevonden. Daarnaast zijn antibiotica
aangetoond, en werd een grotere verscheidenheid aan resistentiegenen in
bacterien tegen antibiotica aangetoond, dan in een natuurgebied.
Milieukwaliteitsnormen voor bovengenoemde stoffen ontbreken. Het verdient
aanbeveling de risico's van de concentraties van deze stoffen in te
schatten. Ook is het gewenst de mogelijke effecten van resistentiegenen op
het milieu nader uit te zoeken.
Dat blijkt uit een studie van het RIVM en de Waterdienst in opdracht van de
ministeries VROM, LNV en VenW. In gebieden met intensieve veehouderij is in
2004 en 2005 een verkennend onderzoek uitgevoerd naar de aanwezigheid van
natuurlijke hormonen en diergeneesmiddelen in poldersloten en regionale
oppervlaktewateren. Hiervoor zijn op verschillende locaties metingen
uitgevoerd in water en waterbodem.
De concentraties natuurlijke hormonen bedragen soms tientallen nanogrammen
per liter oppervlaktewater. Voor de waterbodem is dat enkele honderden
nanogrammen per kilogram waterbodem. Op enkele locaties werden hogere
gehalten aangetroffen. De gevangen brasems vertoonden geen
hormoonverstoring. Om mogelijke effecten van natuurlijke hormonen uit te
sluiten adviseren het RIVM en de Waterdienst om ook de gevoeligheid bij
andere diersoorten te meten, bijvoorbeeld bij amfibieen en ongewervelden.
De gemeten concentraties diergeneesmiddelen zijn in dezelfde orde als die
van natuurlijke hormonen. Vier antibiotica zijn in het water aangetoond,
namelijk flumequine, sulfadiazine, trimethoprim en tylosine. In het
landelijk gebied zijn meer soorten resistentiegenen tegen antibiotica
gemeten dan in een natuurgebied. Vermoedelijk hangt dit samen met de
aanwezigheid van veehouderijen. Onderzoek naar een oorzakelijk verband is
eveneens gewenst.
