GGz Eindhoven (GGzE) wil dat alle gebouwen een helende omgeving zijn voor cliënten, medewerkers en bezoekers. Daarom zijn de gebouwen verbeterd met behulp van het Planetree gedachtegoed. Onder andere door te richten op gastvrije ontvangst én door de fysieke omgeving aan te passen.
Lichtcafé
Aanpak
De gebouwen van GGzE zijn getoetst op de onderdelen:
- privacy en autonomie,
- daglicht en uitzicht,
- comfort en controle,
- faciliteiten, oriëntatie, routing en lay-out,
- interieur,
- veiligheid
- personeel.
Het uitgangspunt van de aanpassingen aan de fysieke omgeving bij GGzE is om op het terrein en de woonomgeving van de cliënten een helende omgeving te creëren. Alle gebouwen zijn erg verschillend, maar zijn allen gericht op het bevorderen van het herstel van cliënten. De aanpak bestaat onder andere uit:
Binnenomgeving
- De gebouwen zijn aangepast zodat ‘menswaardigheid’ centraal staat. Er is veel aandacht voor geluid, ventilatie, daglicht, natuur en positieve afleiding. In één van de nieuwe gebouwen hebben de gezamenlijke ruimtes bijvoorbeeld hoge ramen. Daarnaast nodigen de brede gangen uit tot ontmoeting en de persoonlijke appartementen komen uit op de ontmoetingsruimten. Deze zijn huiselijk ingericht.
- Balies en andere architectonische drempels zijn weggenomen of aangepast, zodat de nadruk ligt op betrokkenheid en vriendelijkheid.
- Geluid wordt gedempt door speciale (dubbele) wanden, zodat de klanken minder galmen.
- Op een aantal afdelingen wordt gebruik gemaakt van ambient light: Er worden verschillende sterktes licht gebruikt en met kleur kan de sfeer worden gekozen. Ook kunnen door middel van dit licht zones in de comfort room, waar cliënten tot rust komen, worden geaccentueerd. Dit heeft positieve invloed op de stemming en zorgt voor minder onrust bij cliënten.
- Er is een lichtcafé, waar cliënten achter een daglichtlamp kunnen zitten, wat een positieve invloed kan hebben op hun mentale gezondheid.
- Met cliënten en medewerkers van de afdelingen worden verschillende (natuur)foto’s voor grote wanden, in de gangen of gezamenlijke ruimtes gekozen.
High Care Unit
- In de High Care Unit is een rustige omgeving gecreëerd, die bijdraagt aan stabiele stemmingen en stabiel gedrag.
- De regie ligt bij de cliënt. Een kleurverschil in de vloerbedekking (lichtblauw en donkerblauw) trekt letterlijk de grens tot waar een hulpverlener mag komen.
- Op een touchscreen kan een cliënt zelf het licht, geluid en de muziek regelen om de eigen stemming te bepalen. Zo kan iemand die behoefte heeft aan rust kiezen voor de kleur groen en stemming ‘natuur’, waardoor natuurafbeeldingen verschijnen en je vogeltjes hoort fluiten.
Buitenomgeving
- GGzE bevindt zich in een natuurlijke omgeving. Sinds eind juli 2021 is er een breinpad/belevingspad aangelegd op het landgoed waar wandelaars (cliënten, burgers, hulpverleners) hun gedachten kunnen verzetten door beleving van geuren, kleuren en meditatie. Er komt een gedeelte waar mensen hun schoenen uit kunnen doen om de grond te ervaren. Er zijn zogenaamde follie’s, (niet-conventionele) bouwsels, waar m.n. natuurlijk materiaal de zinnen van mensen prikkelt en stemming of gedachten kan beïnvloeden. Daarnaast is er een rustplek.
- De beek wordt beter gevuld en er wordt een waterpad en een labyrint gemaakt.
- Er is een boomhut gebouwd met cliënten, van eigen materialen (hout).
- De natuur is verstevigd om biodiversiteit te stimuleren (wildmengsels, bijen, bloemen etc.).
Doel en doelgroep
Het doel van GGzE is om van de organisatie een gezondmakende en gastvrije omgeving te maken, waarin verbinding wordt gelegd tussen cliënten en mensen in de omgeving/buurt, tussen onderwijs en zorg, tussen zorg en bedrijfsleven en tussen samenleving en psychiatrie.
Doelgroep
De meeste plekken op het terrein zijn open en zijn dus gericht op cliënten, naasten, burgers en behandelaars. De fysieke omgeving op de afdelingen is gericht op het bevorderen van welzijn van cliënten, naasten en bezoekers en een prettige werkomgeving voor medewerkers.
Natuur bij GGz Eindhoven
Werking
Literatuuronderzoek
In de aanpak zitten meerdere elementen die volgens het Wat Werkt Dossier Natuur en/of Architectuur werken of waarschijnlijk werken, waaronder:
- Daglicht en helder kunstlicht hebben een positief effect op gezondheid en welzijn van zowel patiënten* als personeel (1).
- Het gebruik van geluidsreducerende materialen heeft een positief effect op het welzijn van zowel patiënten* als personeel (1).
- Natuurgeluiden, zoals van vogels, zachte wind of water, dragen bij aan stressverlichting bij patiënten in ziekenhuizen* (2).
* Onderzocht in een andere setting dan van het huidige voorbeeld.
Overzicht literatuur
Eigen onderzoek
Er is geen algemeen onderzoek gedaan naar de effectiviteit van de aangepaste gebouwen omdat deze ieder heel verschillend zijn. Er is wel onderzoek opgestart waarbij wordt gekeken voor welke doelgroep het lichtcafé werkt. Daarnaast wordt in de toekomst via een app gemeten hoe cliënten en bezoekers verschillende aspecten op het landgoed beleven en ervaren (bijvoorbeeld m.b.t. rust, biodiversiteit). Zo kan continu worden verbeterd.
Uit interne evaluaties blijkt dat het inzetten van comfort rooms heeft geleid tot het terugdringen van separaties. Cliënten krijgen meer eigen verantwoordelijkheid, wat positief effect heeft op de duur van het herstel. Hulpverleners en cliënten ervaren toegenomen comfort en veiligheid. Cliënten omschrijven vooral dat ze meer het gevoel eigen regie ervaren.
Aansluiting met andere Green Deal doelen
Er is geen specifieke aansluiting met de andere Green Deal doelen. Wel is duurzaamheid een belangrijk thema bij GGzE. Zo wordt afval gescheiden en is niveau brons van de milieuthermometer zorg behaald.
Daarnaast draagt het bos/de grote bomen positief bij aan CO2 (carbon dioxide) reductie en wordt water geborgen tegen hittestress.
Daglicht bij GGz Eindhoven
Aandachtspunten uitvoering programma
Randvoorwaarden
- Het is van belang dat wordt gewerkt met aanjagers vanuit bijvoorbeeld een service centrum. Zij staan midden in de organisatie en zijn betrokken bij alle gebouwen.
- Het vraagt een attitude verandering om geld niet alleen aan zorg maar ook aan een helende omgeving uit te geven. Dit moet zo goed mogelijk worden vormgegeven omdat zorg door aandacht voor beleving een uitwerking kan hebben op positieve gezondheid en eigen kracht inzetten.
- Het is belangrijk om continu aan te (blijven) passen aan nieuwe ontwikkeling en hierin samen te werken met verschillende organisaties. Zij hebben verschillende ervaring en deskundigheid.
Succesfactoren
- Flexibiliteit zorgt ervoor dat met aandacht voor typische randvoorwaarden, passend bij de doelgroep, de juiste aanpassingen kunnen worden gekozen die aansluiten. Bijvoorbeeld bij cognitieve stoornissen: eenvoud in inrichting en herkenbare woon- of leefmilieus door kleurkenmerken.
- De Raad van Bestuur heeft de ambitie om zich op dit vlak te profileren.
- De overkoepelende werkfilosofie zorgt dat je drie perspectieven (betere zorg, helende omgeving en gezonde organisatie) samensmelt.
Leerpunten
- In het begin werd vooral gericht op Evidence-Based, maar dit is lastig in de praktijk. Daarom wordt nu ook met name gekeken naar wat er werkt bij deze doelgroep in de praktijk.
- In het begin werd geprobeerd processen en oplossingen te standaardiseren, maar dit is lastig met zo’n grote diversiteit aan cliënten en gebouwen.
- Plannen worden gemaakt aan de hand van focusgroepen. Dit kostte moeite om onder de knie te krijgen en het is niet altijd makkelijk om mensen te vinden die hieraan mee willen doen.
