Rook, van een houtvuur, bevat altijd schadelijke stoffen, zoals fijnstof, koolmonoxide, vluchtige organische stoffen (VOS (vluchtige organische stoffen)), polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAKs) en roet. Dus houtrook in algemene zin is schadelijk voor de gezondheid. In welke mate dat zo is, hangt af van de blootstelling, fysieke gestel en samenstelling van de rook.
Mensen kunnen zowel in huis als daarbuiten met houtrook in aanraking komen en overlast ervaren. Blootstelling vindt plaats door deze rook in te ademen. Hoe groot de blootstelling is, hangt onder andere af van hoe diep de inademing is (diepere ademhaling bij activiteiten zoals sporten).
De samenstelling van de rook wordt bepaald door verschillende factoren. De hoeveelheid verontreinigende stoffen in de rook kan sterk verschillen tussen verschillende typen kachels, het gebruikte hout en tussen gebruikers. Lokaal kan de hoeveelheid stoffen in de lucht door houtstook flink oplopen. Vooral bij bepaalde omstandigheden, zoals windstil of mistig weer, wanneer de rook blijft hangen. Kennis over de bijdrage van houtstook aan luchtverontreiniging en het effect op gezondheid helpt om gericht maatregelen te nemen.
Schadelijkheid fijnstof
Er komt veel fijnstof vrij bij het verbranden van hout. Ter vergelijking: binnen Nederlandse fijnstofbronnen is houtstook een grotere bron van fijnstof dan wegverkeer. Blootstelling aan fijnstof kan tot gezondheidsklachten leiden, dit geldt ook voor fijnstof afkomstig van houtstook. Mensen met bestaande luchtwegaandoeningen, hart- en vaatziekten, ouderen en kinderen zijn gevoeliger. Zij kunnen meer en eerder klachten ontwikkelen als zij met fijnstof in aanraking komen. Deze gezondheidseffecten zijn niet specifiek voor houtrook en worden ook gevonden bij bijvoorbeeld blootstelling aan fijnstof door verkeer.
Niet alleen fijnstof is schadelijk
Over de nadelige effecten van fijnstof op de gezondheid is het meest bekend. Maar het is belangrijk om te bedenken dat het bij houtrook om een mengsel van stoffen gaat. In dat mengsel zitten andere stoffen, zoals koolmonoxide, VOS (vluchtige organische stoffen), PAKs en roet die ook effecten kunnen hebben op de luchtkwaliteit en de gezondheid.
De Gezondheidsraad beschouwt hinder ook als een gezondheidseffect. Dus ook hinder door de geur van houtstook. Geuren afkomstig van open haarden en allesbranders, barbecues en vuurkorven zijn samen met geuren van buren de belangrijkste bronnen voor ernstige geurhinder in 2021.