Hygiënerichtlijn voor seksbedrijven en sekswerkers

Publicatiedatum 19-01-2019 | 14:10 Wijzigingsdatum 31-01-2023 | 14:19

De hygiënerichtlijn voor seksbedrijven en sekswerkers is voor het laatst volledig herzien in 2019. Tussentijdse wijzigingen sinds de laatste herziening staan aangegeven in de Verantwoording.

De schoonmaakschema’s bij deze richtlijn kunt u hier downloaden als Word-document. Voor het maken van een checklist of rapport kunt u gebruik maken van de normenlijst.

An English translation of the Guidelines is available here.

1 Inleiding

In deze inleiding staat voor wie de richtlijn is geschreven en wat het doel van de hygiëne-eisen is. Ook wordt er uitgelegd waarom hygiëne belangrijk is. Daarnaast vindt u hier een leeswijzer.

Wat is het doel van deze richtlijn?

In deze hygiënerichtlijn staan normen en adviezen waarmee de verspreiding van infectieziekten zoals seksueel overdraagbare aandoeningen (soa seksueel overdraagbare aandoening (seksueel overdraagbare aandoening )’s) kan worden beperkt. Met het opvolgen van de normen en adviezen wordt voldaan aan de hygiëne-eisen die gesteld kunnen worden door de gemeente. U kunt deze hygiënerichtlijn ook opnemen in het bedrijfsplan.

Voor wie is deze hygiënerichtlijn?

Deze hygiënerichtlijn is bestemd voor:

Exploitanten en eigenaren van seksbedrijven In deze hygiënerichtlijn wordt met ‘seksbedrijven’ bedoeld: alle commerciële ruimtes waar seksuele handelingen plaatsvinden. Hieronder vallen:
1. bedrijven waar sekswerkers seksuele handelingen verrichten, zoals seksinrichtingen, bordelen, raamprostitutie, prostitutiehotels, seksclubs en privéhuizen;
2. bedrijven die seksuele handelingen faciliteren (zonder dat er sekswerkers aanwezig zijn in de ruimte). Het gaat dan om bijvoorbeeld sekssauna’s, erotische massagesalons, sm-studio’s, seksbioscopen, sekstheaters en parenclubs.
Zelfstandige en opting-in sekswerkers In deze hygiënerichtlijn wordt ervan uitgegaan dat een zelfstandige sekswerker en een sekswerker die werkt via opting-in opdrachtnemers zijn en dat er geen sprake is van een werkgever-werknemerrelatie. Er wordt van uitgegaan dat de opdrachtnemer en de opdrachtgever (verhuurder/exploitant/eigenaar) met elkaar afspraken maken over het uitvoeren van de adviezen en normen genoemd in deze richtlijn. Voor de leesbaarheid wordt in deze richtlijn alleen ‘zelfstandige sekswerker’ vermeld. Hiermee worden ook sekswerkers bedoeld die werken via opting-in.

Verantwoordelijkheden

Een exploitant of eigenaar van een seksbedrijf is een werkgever als deze medewerkers in dienst heeft. De exploitant/eigenaar is verplicht om ervoor zorgen dat zijn werknemers (bijvoorbeeld barpersoneel en schoonmaakmedewerkers*) hygiënisch kunnen werken. Dat betekent onder andere dat de exploitant/eigenaar geschikte persoonlijke beschermingsmiddelen gratis ter beschikking stelt. Ook stelt de exploitant/eigenaar de werknemers op de hoogte van de hygiënemaatregelen. Als een exploitant/eigenaar signalen krijgt dat een werknemer onhygiënisch handelt, dan moet de exploitant/eigenaar actie ondernemen. Bijvoorbeeld door een gesprek met de werknemer aan te gaan.

De verhuurder/het bemiddelingsbureau moet volgens de Arbeidsomstandighedenwet afspraken maken met de zelfstandige sekswerker om ervoor te zorgen dat er veilig gewerkt kan worden. Hierbij kan bijvoorbeeld gedacht worden aan afspraken over wie verantwoordelijk is voor de aanwezigheid van condooms, handdoeken en schoonmaakmiddelen- en materialen. Maar ook over wie verantwoordelijk is voor het schoonmaken van de ruimte en de voorwerpen die tijdens de seks gebruikt worden.

Vanwege de verantwoordelijkheden dienen exploitanten en eigenaren van seksbedrijven en zelfstandige sekswerkers de gehele richtlijn te lezen. Wel zijn sommige hoofdstukken iets meer gericht op de sekswerkers en andere hoofdstukken weer meer op de exploitanten en eigenaren van seksbedrijven met of zonder sekswerkers.

Hoofdstuk 2 ‘Veilige seks en persoonlijke hygiëne’ is bedoeld voor iedereen die seksuele handelingen verricht en voor iedereen die er verantwoordelijk voor is om sekswerkers en werknemers te informeren over hygiëne en veilige seks.

Hoofdstuk 3 ‘Schoonmaak en desinfecteren’ is belangrijk voor iedereen die (eind)verantwoordelijk is voor de schoonmaak van zowel de ruimtes, meubels als de seksattributen.

Hoofdstuk 4 ‘Bouw en inrichting’ is vooral bedoeld voor de exploitanten en eigenaren van seksbedrijven.

Hoofstuk 5 ‘Voorlichting en gedragsregels’ ten slotte is van belang voor zowel sekswerkers als exploitanten en eigenaren.

* Als gebruikgemaakt wordt van een extern schoonmaakbedrijf dan stelt de exploitant/eigenaar van het seksbedrijf het externe schoonmaakbedrijf op de hoogte van deze hygiënerichtlijn. De exploitant/eigenaar blijft echter eindverantwoordelijk voor een veilige werkomgeving voor de sekswerkers.

Hygiëne en ziekteverwekkers

Sekswerkers en bezoekers kunnen tijdens de seks worden besmet door soa’s zoals chlamydia, syfilis, gonorroe, hepatitis B, hepatitis C en hiv humaan immunodeficientievirus (humaan immunodeficientievirus). Ook werknemers, zoals schoonmakers, kunnen tijdens hun werk worden besmet. Bijvoorbeeld door het aanraken van een voorwerp waar sperma op zit. Chlamydia, syfilis en gonorroe worden veroorzaakt door bacteriën, hepatitis B en C en hiv door virussen. Als u ziek wordt van bacteriën, schimmels, parasieten en virussen, dan wordt dit een infectieziekte genoemd. Een goede hygiëne kan de verspreiding van deze ziekteverwekkers voorkomen.

Bacteriën en virussen zijn onzichtbaar voor het blote oog. Ze komen overal voor: op de huid, in lichaamsvloeistoffen zoals sperma en bloed, in gebruikt glijmiddel of massagevloeistof, op meubelen en gebruiksvoorwerpen, in de lucht, in water, op en in voedsel. De meeste zijn onschuldig of zelfs nuttig voor de mens, maar sommige kunnen ziekten veroorzaken.

Door contact tussen mensen kunnen deze ziekteverwekkers zich van de ene mens naar de andere verspreiden. Als ze zich vervolgens vermenigvuldigen, kan iemand ziek worden. Of een besmetting uitgroeit tot een infectie, heeft met verschillende dingen te maken:

de hoeveelheid ziekteverwekker(s) waarmee iemand besmet is;
hoe gemakkelijk de ziekteverwekker mensen ziek maakt;
iemands lichamelijke conditie; de één wordt ziek, de ander voelt zich niet lekker en een derde heeft nergens last van.

Hoe verspreiden ziekteverwekkers zich?

via de handen;
via lichaamsvloeistoffen (onder andere sperma, bloed, speeksel, braaksel, ontlasting, urine, vaginaal vocht);
door de lucht (bijvoorbeeld via druppels door hoesten, huidschilfers of stof);
via voorwerpen (seksspeeltjes, stoelen, deurklinken en andere handcontactpunten);
via voedsel en water;
via dieren (huisdieren, ongedierte).

Regelgeving en vergunningen

De gemeente bepaalt of een seksbedrijf vergunningsplichtig is. Als onderdeel van de vergunningaanvraag kan de GGD Gemeentelijke Gezondheidsdienst (Gemeentelijke Gezondheidsdienst) gevraagd worden de hygiëne van een seksbedrijf te beoordelen. Inspecteurs van de GGD controleren dan of het bedrijf zich aan de hygiëne-eisen uit deze richtlijn houdt. In de Algemene Plaatselijke Verordening van een gemeente kan staan dat de GGD, of een andere controleur die door de gemeente is aangesteld, ook na het verlenen van de vergunning structureel de hygiëne blijft controleren.

In deze richtlijn wordt verwezen naar regelgeving, zoals het Bouwbesluit en de Arbeidsomstandighedenwet. Er wordt niet verwezen naar de toekomstige ‘Wet regulering prostitutie en bestrijding misstanden seksbranche’. Tijdens het herzien van de richtlijn was nog onduidelijk welke regels in deze wet worden opgenomen en wanneer de wet van kracht wordt.

Leeswijzer

In de hoofdstukken 2, 3, 4 en 5 zijn de hygiënenormen opgenomen.

Hygiënenormen De hygiënenormen staan in een geel kader. Dit zijn de minimale eisen aan een goed hygiënebeleid.

De hygiënenormen in deze hoofdstukken kunnen bij de vergunningverlening getoetst worden door de GGD. U mag hier alleen van afwijken als u een vergelijkbaar of beter alternatief toepast. De GGD-inspecteur bepaalt of een werkwijze, methode of middel een vergelijkbaar of beter alternatief is.

Tips Tips en adviezen herkent u aan de schuingedrukte tekst in een grijs kader. Deze tips zijn vrijblijvend. Maar als u de adviezen opvolgt, werkt u hygiënischer.

Als in de tekst gesproken wordt over ‘de GGD’ wordt daarmee bedoeld de GGD bij u in de regio. Ga naar www.ggd.nl om de contactgegevens van uw eigen GGD te vinden.

In de bijlagen vindt u een voorbeeld van een schoonmaakschema en instructies voor handhygiëne, klaar om te printen en direct te gebruiken. Achterin de richtlijn zijn een overzicht voor extra informatie en een begrippenlijst opgenomen.

2 Veilige seks en persoonlijke hygiëne

Waarom? Met veilige seks en persoonlijke hygiëne verkleint u de kans op seksueel overdraagbare aandoeningen (soa seksueel overdraagbare aandoening (seksueel overdraagbare aandoening )’s) en contact met andere ziekteverwekkers.

Voor wie? De normen en adviezen in dit hoofdstuk gelden zowel voor exploitanten en eigenaren van seksbedrijven als voor sekswerkers. Exploitanten en eigenaren zijn er verantwoordelijk voor om sekswerkers en werknemers te informeren over hygiëne en veilige seks.

2.1 Handhygiëne

Waarom? Eén van de meest voorkomende manieren waarop ziekteverwekkers worden verspreid, is via de handen. Door de handen op de juiste momenten en wijze schoon te maken wordt het infectierisico verkleind.

Hoe? De handen wassen met water en zeep.

Hygiënenormen Was de handen: voor en na ieder sekscontact of massage; als er lichaamsvloeistoffen zoals sperma, voorvocht, vaginaal vocht of bloed op de handen zitten; als er glijmiddel of massagevloeistof op de handen zit; na een toiletbezoek; voor en na het (bereiden van) eten; na het uittrekken van wegwerphandschoenen; na schoonmaakwerkzaamheden; als de handen zichtbaar vuil zijn. Was de handen volgens de werkinstructie in bijlage 2.

Tips Bij handelingen waar het risico op overdracht van soa seksueel overdraagbare aandoening (seksueel overdraagbare aandoening )’s verhoogd is, zoals mannen die seks hebben met mannen (MSM mannen die seks hebben met mannen (mannen die seks hebben met mannen)) en bloedcontact door fisten met een onbekende sekspartner, kan na het handen wassen én het goed drogen van de handen ervoor gekozen worden om de handen te desinfecteren. Hiermee kan het aantal ziekteverwekkers dat mogelijk niet is verwijderd verder worden beperkt. Gebruik alleen handdesinfecterende middelen die zijn toegelaten door het Ctgb Board for the Authorisation of Plant Protection Products and Biocides (Board for the Authorisation of Plant Protection Products and Biocides). Zie paragraaf 3.4 voor een toelichting. Desinfecteer de handen volgens de werkinstructie in bijlage 2. Als u als escort werkt, spreek dan af op plekken waar de mogelijkheid is om uw handen te wassen met water en zeep. Neem voor de zekerheid altijd een flesje handdesinfecterend middel mee. Gebruik géén handdesinfecterend middel bij zichtbaar vuil; hierdoor vermindert de werking van het middel. Was of desinfecteer de handen volgens de werkinstructie in bijlage 2.

2.2 Een schoon lichaam

Soa’s krijgt u van ziekteverwekkers in sperma, voorvocht, vaginaal vocht, bloed en de slijmvliezen. Deze ziekteverwekkers kunnen ook een tijdje overleven buiten het lichaam. Daardoor kunt u soa seksueel overdraagbare aandoening (seksueel overdraagbare aandoening )’s oplopen via lichaamsvloeistoffen die op uw handen of huid zitten. Ook kunt u besmet raken via lichaamsvloeistoffen op materialen. Bijvoorbeeld op uw matras of op een handdoek. Of doordat lichaamsvloeistoffen terecht zijn gekomen in gebruikt glijmiddel of in massagevloeistof. Houdt u daarom aan de regels opgenomen in paragraaf 2.1 en aan de volgende regels:

Hygiënenormen Douche dagelijks. Was uw onderlichaam na vaginale of anale seks met water. Gebruik geen zeep of andere producten voor uw vagina. Bij een klapper: spoel de binnenkant van uw vagina en anus niet uit, hierdoor vergroot u juist de kans op een soa. Bij een vaginale klapper: plas goed uit en was de buitenkant van uw vagina met water. Neem contact op met uw huisarts of GGD Gemeentelijke Gezondheidsdienst (Gemeentelijke Gezondheidsdienst)-soapoli om te beoordelen of aanvullend onderzoek en/of behandeling nodig is. Gebruik per klant schoon linnengoed of een grote handdoek waarmee het lichaam van de klant niet op de lakens komt. Gooi de handdoek direct na de seks in de was. Komt de klant toch op de lakens: verschoon de lakens na de klant. Ook ander linnengoed dat is gebruikt door de klant, zoals een badjas of een stoffen handdoek, direct na gebruik in de was gooien. Als u een klapper (een gescheurd of afgegleden condoom) of onveilige seks heeft gehad, dan zit er sperma in uw vagina of anus. Als u dan gaat spoelen, kan het sperma dieper in uw lichaam komen. Hierdoor neemt het risico op een soa of zwangerschap toe.

Tips Laat de klant indien mogelijk voor de seks of een massage zich douchen of wassen met water en vloeibare zeep. Zorg dat washandjes, sponzen en andere persoonlijke schoonmaakmaterialen niet gedeeld worden. Als u de binnenkant van uw vagina en anus na de seks wast, doe dit met lauwwarm water. Slijmvliezen drogen uit van zeep. Hierdoor wordt u vatbaarder voor soa’s en schimmelinfecties. De huid kunt u wel met zeep wassen. Als u vaak doucht (bijvoorbeeld na iedere klant), denk er dan aan dat de huid daardoor sneller kan uitdrogen. Daarom is het belangrijk uw huid goed te verzorgen. Als het op locatie mogelijk is om anaal te spoelen, gebruik dan een los opzetstuk voor eenmalig gebruik. Gooi het opzetstuk direct na gebruik weg. Als u als escort werkt, spreek dan af op plekken waar u uw onderlichaam kan wassen na vaginale of anale seks en waar schoon linnengoed aanwezig is. Zie website Mantotman voor meer informatie over anaal spoelen voor mannelijke escorts. Voor de verzorging van een neo-vagina zijn er aanvullende adviezen, zoals minimaal wekelijks spoelen, geen agressieve middelen gebruiken en het aanbrengen van speciale olie na het spoelen. Zie website Soa aids Nederland voor meer informatie.

2.3 Seksspeeltjes en andere voorwerpen

Soa’s kunnen een tijdje buiten het lichaam overleven. Bijvoorbeeld in gebruikt glijmiddel of in gebruikte massagevloeistof. Pas daarom op met voorwerpen en oppervlakken waar lichaamsvloeistoffen op zijn gekomen of waar glijmiddel of massagevloeistof op zit. Als lichaamsvloeistoffen in de mond, anus of vagina of in aanraking met een wondje komen, dan kan u of uw klant soa seksueel overdraagbare aandoening (seksueel overdraagbare aandoening )’s oplopen. Het gaat bijvoorbeeld om de matras(hoes), seksspeeltjes (vibrators, dildo’s), voorwerpen die u tijdens de seks gebruikt heeft (bdsm-materiaal, eendenbek) of spoelmaterialen voor vaginale en anale douches.

Hygiënenormen Voorkom besmetting door seksvoorwerpen door te kiezen voor één van de onderstaande handelingen: Maak de speeltjes en voorwerpen waar lichaamsvloeistof, glijmiddel of massagevloeistof op zit direct na gebruik bij een klant schoon én desinfecteer ze. In paragraaf 3.3 wordt uitgelegd wanneer gedesinfecteerd moet worden en in paragraaf 3.4 welke middelen gebruikt mogen worden; of: Doe een condoom om het speeltje of het voorwerp als het niet te groot is. Leg een knoop in de open kant van het condoom (aan onderkant van speeltje of voorwerp). Gebruik per klant een nieuw condoom. Gooi het condoom na gebruik weg. Maak daarna het speeltje schoon met water en zeep. Mocht het seksspeeltje tóch, bijvoorbeeld bij het afdoen van het condoom, in aanraking komen met lichaamsvloeistoffen, glijmiddel of massagevloeistof, dan is schoonmaken én desinfecteren nodig; of: Gebruik wegwerpmaterialen. Gooi die direct na gebruik bij één persoon weg. Er bestaan bijvoorbeeld wegwerpscheermesjes, wegwerpeendenbekken en wegwerpspoelmaterialen. Houd vuile seksspeeltjes en voorwerpen gescheiden van schone spullen. Zo voorkomt u dat de schone spullen ook vuil worden. Maak oppervlakken waar lichaamsvloeistof, glijmiddel of massagevloeistof op zit, zoals de matrashoes, schoon. Desinfecteer daarna de plekken waar vloeistoffen op zaten. In paragraaf 3.3 wordt uitgelegd wanneer gedesinfecteerd moet worden en in paragraaf 3.4 welke middelen gebruikt mogen worden.

Tips Gebruik alleen uw eigen seksspeeltjes. Zorg ervoor dat ze voor gebruik zijn schoongemaakt én gedesinfecteerd. Gebruik geen seksspeeltjes van de klant – dit wordt sterk afgeraden. Als u tóch seksspeeltjes van de klant gebruikt, maak dan het sekspeeltje vooraf schoon en desinfecteer het. Draag bij het schoonmaken van het speeltje wegwerphandschoenen. Deel geen seksspeeltjes met de klant. Gebruik hetzelfde speeltje dus niet allebei – dit wordt sterk afgeraden. Als u tóch seksspeeltjes met de klant deelt, gebruik dan bescherming (condoom om het seksvoorwerp) en vervang telkens het condoom als u het seksspeeltje wisselt met elkaar.

2.4 Condooms en glijmiddelen

Waarom? Om besmetting met soa seksueel overdraagbare aandoening (seksueel overdraagbare aandoening )’s te voorkomen.

Welke condooms? Het beste kunnen latexcondooms of condooms gemaakt van polyurethaan worden gebruiken. Zowel latex- als polyurethaancondooms zijn geschikt voor vaginale, anale en orale seks.

De huid van een neo-vagina kan week en geïrriteerd raken. Gebruik voor een neo-vagina daarom bij voorkeur polyurethaancondooms met een glijmiddel op vet- of oliebasis. Wilt u tóch glijmiddel op water- of siliconenbasis gebruiken? Spoel uw neo-vagina dan na de seks.

Algemeen

Hygiënenormen Zorg dat in of vlakbij de ruimte waar seksuele handelingen plaatsvinden glijmiddelen en goedgekeurde condooms aanwezig zijn. Gebruik alleen glijmiddelen die ook daadwerkelijk als glijmiddel verkocht worden. Vervang glijmiddel nooit door handcrème, babyolie of andere producten. Gebruik bij latexcondooms alleen glijmiddelen en massagevloeistof op water- of siliconenbasis. Condooms kunnen worden beschadigd, doordat latex oplost in vetten en oliën. Glijmiddelen en massagevloeistof op vet- of oliebasis alleen gebruiken in combinatie met polyurethaancondooms. Polyurethaancondooms kunnen wél tegen vetten en oliën. Gebruik latexvrije condooms als de sekswerker of de klant een allergie heeft voor latex. Gebruik altijd een condoom en voldoende glijmiddel bij vaginale en anale seks. Gebruik ook een condoom tijdens het pijpen of deepthroaten en een beflapje tijdens het beffen of rimmen. Slik nooit sperma, voorvocht, vaginaal vocht, bloed of ontlasting in.

Tips Gebruik de juiste maat condoom. Een te krap condoom knapt sneller en een te groot condoom glijdt eerder af. Koop glijmiddelen in verpakkingen voor eenmalig gebruik. Gebruik per klant een nieuwe verpakking. Gebruik zowel bij vaginale als anale seks voldoende glijmiddel. Breng het glijmiddel aan op het condoom en op en in de vagina of anus. Als u tijdens de seks merkt dat het stroever gaat, breng dan opnieuw wat glijmiddel aan. Hoe stroever het gaat, hoe groter de kans op een klapper en beschadigingen van uw huid en hoe groter daardoor de kans op overdracht van infecties. Als u als escort werkt, zorg er dan voor dat u zelf alles meeneemt wat nodig is om veilige seks te hebben. Neem zelf materialen als condooms, glijmiddel, massagevloeistof, beflapjes en handschoenen mee.

Condooms

Hygiënenormen Gebruik alleen condooms met een CE Conformité Européenne (Conformité Européenne)-logo op de verpakking (zie afbeelding). Gebruik alleen condooms die niet over de datum zijn en waarvan de verpakking onbeschadigd is. Zorg dat condooms geen nonoxynol 9 bevatten. Gebruik het condoom zoals omschreven in de gebruiksaanwijzing. Bewaar condooms in hun originele verpakking, op een droge en donkere plek op kamertemperatuur. Leg ze dus niet in de koelkast of op de vensterbank. Bewaar condooms niet in de buurt van scherpe voorwerpen. Het is wettelijk verboden condooms zonder dit logo te gebruiken. Het logo geeft aan dat het condoom en de verpakking voldoen aan de Europese norm. ** Nonoxynol 9 wordt soms aan condooms toegevoegd als zaaddodend middel. Maar nonoxynol 9 beschadigt ook het slijmvlies van de vagina. Dit verhoogt de vatbaarheid voor soa’s en andere infecties. Op de verpakking staat of nonoxynol 9 is toegevoegd.

Tips Vervang het condoom als u 15 minuten seks hebt gehad. Als u lang hetzelfde condoom gebruikt, wordt dit steeds droger. Hierdoor neemt de kans op een klapper toe.

2.5 Soa-onderzoek

Sekswerkers wordt aangeraden zich regelmatig op soa seksueel overdraagbare aandoening (seksueel overdraagbare aandoening )’s te laten testen. Dit kan bij uw huisarts of bij de GGD-soapoli bij u in de buurt. Doe dit bijvoorbeeld vier keer per jaar. Soa’s kunnen namelijk klachten geven als u ze niet op tijd behandelt. Ook is het mogelijk dat u niet gelijk klachten krijgt van een soa, maar pas later.

De meeste soa’s zijn goed te genezen. Sommige soa’s zijn na twee tot drie weken nog niet aan te tonen. Het kan daarom zijn dat u op een later moment nog getest moet worden op hiv humaan immunodeficientievirus (humaan immunodeficientievirus), syfilis en hepatitis B, en, als u MSM mannen die seks hebben met mannen (mannen die seks hebben met mannen)-sekswerker bent, ook op hepatitis C. Laat ook een test uitvoeren als u klachten krijgt (zoals jeuk, pijn, veranderde afscheiding of wondjes) of als u een klapper hebt gehad.

Bent u bang dat uzelf of een klant een soa heeft? Stop dan met werken en laat een soa-onderzoek uitvoeren door uw huisarts of bij de GGD. Wondjes, blaasjes of wratjes op het geslachtsdeel van uw klant kunnen tekenen van een soa zijn.

Heeft u of uw klant een piercing in de mond of het geslachtsdeel en is deze nog niet helemaal genezen? Heb dan geen seks. Er is dan een groter risico dat u of uw klant een infectie oploopt of doorgeeft. U herkent nieuwe piercings aan een rode of gezwollen huid rondom de piercing, pus, bloed of korstjes rondom de piercing.

2.6 Vaccinatie tegen soa’s

U kunt gevaccineerd worden tegen hepatitis A en hepatitis B. De vaccinaties beschermen u niet tegen andere soa seksueel overdraagbare aandoening (seksueel overdraagbare aandoening )’s, zoals chlamydia of hiv humaan immunodeficientievirus (humaan immunodeficientievirus). Het blijft dus belangrijk dat u een condoom gebruikt. Bij onder andere de GGD kan u zich laten vaccineren. De vaccinatie tegen hepatitis B is gratis voor sekswerkers.

2.7 Werken tijdens ziekte

Moet u overgeven of heeft u diarree? Werk dan niet. Er is dan een groot risico dat uw klant ook ziek wordt. Werk bij voorkeur niet als u ziek bent. Dit om te voorkomen dat u ziekteverwekkers overdraagt aan anderen zoals uw klanten.

2.8 Werken tijdens menstruatie

Tijdens uw menstruatie kunnen soa seksueel overdraagbare aandoening (seksueel overdraagbare aandoening )’s door menstruatiebloed worden overgedragen. Werk daarom bij voorkeur niet tijdens uw menstruatie. Als u toch wilt werken, gebruik dan een sponsje dat speciaal bedoeld is voor tijdens de menstruatie. Deze sponsjes beschermen niet tegen soa’s, dus een condoom is nog steeds nodig.

2.9 Klanten scheren

Sommige klanten willen geschoren worden. Daarbij kunnen ze wondjes oplopen. Via het bloed dat dan vrijkomt, kunnen soa seksueel overdraagbare aandoening (seksueel overdraagbare aandoening )’s worden verspreid. Soms zijn de wondjes zo klein dat u ze niet ziet. Toch kan er ook dan bloed vrijkomen. Volg daarom altijd de volgende normen bij het scheren van klanten:

Hygiënenormen Laat klanten die scheerseks willen hun eigen mesjes meenemen of gebruik wegwerpmesjes. Gebruik per klant een nieuw mesje. Gooi wegwerpmesjes direct na gebruik weg in een naaldcontainer met het UN United Nations (United Nations)-keurmerk (zie afbeelding). Gooi scheermesjes nooit in een gewone vuilniszak of afvalbak. Mensen die het afval ophalen of vervoeren, zouden zich dan kunnen verwonden. Ziet u dat uw klant een wondje heeft? Volg de stappen in paragraaf 2.10.

2.10 Wondjes

Als u lichaamsvloeistoffen van een ander in een wondje krijgt, is er meer kans dat u besmet raakt met een soa seksueel overdraagbare aandoening (seksueel overdraagbare aandoening ). Maar ook als de ander een open wondje heeft, is er een risico: u kunt besmet raken als u bloed van een ander in uw vagina, anus of mond krijgt. Onderneem daarom meteen actie als u of uw klant een wondje krijgt.

Bij een schaafwond of een wondje waar een korst op zit, bestaat dit risico niet. Deze wondjes zijn niet open, waardoor er geen bloed vrijkomt.

Wondjes op de huid

Hygiënenormen Raak bloed en wondvocht van een ander niet met blote handen aan. Gebruik hiervoor wegwerphandschoenen. Laat het wondje goed doorbloeden. Spoel het wondje daarna schoon met schoon lauwwarm water. Doe een pleister of gaasje op het wondje.

Wondjes in de slijmvliezen (binnenkant wangen, vagina en anus)

Hygiënenormen Spoel het slijmvlies met water. Gebruik geen zeep. Zeep droogt uw slijmvliezen uit, waardoor u sneller soa’s of een schimmelinfectie oploopt. Is er toch iets misgegaan en heeft u of uw klant sperma, voorvocht, vaginaal vocht of bloed van de ander in een open wond gekregen? Spoel en behandel de wond dan op de manier die hierboven is beschreven. Bel met of ga daarna meteen naar uw huisarts of de GGD. Vertel dat u lichaamsvloeistoffen van een ander in uw wondje hebt gekregen. De arts vertelt dan welke maatregelen noodzakelijk zijn. Zorg dat u de telefoonnummers van uw huisarts en GGD in uw telefoon hebt staan.

2.11 Fisten

Bij fisten is er kans dat de vagina of anus wordt beschadigd en gaat bloeden. Doet u dit bij uw klant terwijl u kleine wondjes aan uw handen hebt, zoals een gescheurde nagelriem? Dan loopt u het risico dat u besmet raakt met soa seksueel overdraagbare aandoening (seksueel overdraagbare aandoening )’s. Houdt u aan de volgende normen om het besmettingsrisico zo klein mogelijk te maken:

Hygiënenormen Zorg dat uw nagels kort zijn en zonder scherpe randjes. Gebruik een handschoen om de hand waarmee u fist. Gebruik alleen handschoenen met op de verpakking de volgende normen en afbeeldingen: CE Conformité Européenne (Conformité Européenne)-markering en norm EN 374 geschikt voor micro-organismen (zie afbeeldingen). Gebruik per klant een nieuwe handschoen en nieuw glijmiddel. Stop als de anus gaat bloeden. Laat de klant zijn anus schoonspoelen voor het fisten.

2.12 Golden shower en poepseks

Soms wordt, bijvoorbeeld bij een golden shower, urine doorgeslikt. Urine is op zich steriel. Dit betekent dat er geen ziekteverwekkers in zitten. Alleen als iemand een soa seksueel overdraagbare aandoening (seksueel overdraagbare aandoening ) heeft en er bloed met de urine mee naar buiten komt, kan de soa worden overgebracht op degene die de urine drinkt.

Omdat er in poep heel veel bacteriën en virussen zitten, is het niet veilig om, bijvoorbeeld bij poepseks, poep te eten. Ook via (kleine) wondjes kunnen ziekteverwekkers overgedragen worden.

Hygiënenormen Drink geen urine wanneer u ziet of vermoedt dat er bloed in de urine aanwezig is. Eet geen poep van uw klant. Voorkom dat er poep of urine met zichtbare bloedbijmenging in wondjes komt.

2.13 Huidbeschadiging of -doorboring

Het komt voor dat huiddoorborende handelingen, het beschadigen van de huid, een katheter aanbrengen of het injecteren van een vloeistof, onderdeel zijn van seksuele handelingen. In deze hygiënerichtlijn wordt geen uitspraak gedaan over veiligheidsrisico’s of wetten die hierop van toepassing kunnen zijn.

Mocht u en/of de klant toch huidbeschadigende of -doorborende handelingen uitvoeren, zorg dan voor steriele materialen en een hygiënische werkwijze. Informatie hierover kunt u vinden in de LCHV-hygiënerichtlijn voor piercen.

3 Schoonmaken en desinfecteren

Waarom schoonmaken? Het verkleint de kans op ziekte. In vuil en stof kunnen ziekteverwekkers zitten. Door schoon te maken verwijdert u stof en vuil. Bijvoorbeeld door stofzuigen of dweilen. Zo worden meestal ook de ziekteverwekkers in het stof en vuil verwijderd.

Waarom desinfecteren? Desinfecteren is het doden van mogelijk nog aanwezige ziekteverwekkers ná het schoonmaken. Ziekteverwekkers kunnen in lichaamsvloeistoffen zitten zoals sperma en bloed. Na het schoonmaken van plekken waar lichaamsvloeistoffen zaten, kunnen nog ziekteverwekkers aanwezig zijn. Dan is het nodig om te desinfecteren.

Voor wie? Voor iedereen die (eind)verantwoordelijk is voor de schoonmaak en desinfectie van ruimtes waar seksuele handelingen plaatsvinden of van voorwerpen waar seksuele handelingen mee worden uitgevoerd. Dit zijn meestal exploitanten/eigenaren van seksbedrijven en zelfstandige sekswerkers. De exploitant/eigenaar van het seksbedrijf brengt de (externe) schoonmakers op de hoogte van de normen en adviezen in dit hoofdstuk zodat de (externe) schoonmakers hygiënisch kunnen werken.

3.1 Schoonmaakregels en -technieken

Algemene schoonmaakregels

Hygiënenormen Maak eerst ‘droog’ schoon (bijvoorbeeld afstoffen of stofzuigen) en daarna ‘nat’ (bijvoorbeeld met een vochtige doek of dweil). Maak schoon ‘van schoon naar vuil’ en ‘van hoog naar laag’.* Maak alleen schoon met middelen die ook daadwerkelijk als schoonmaakmiddel worden verkocht, zoals een allesreiniger. Gebruik de middelen volgens de instructies op de verpakking. Draag wegwerphandschoenen tijdens het schoonmaken. Gebruik handschoenen met op de verpakking: CE Conformité Européenne (Conformité Européenne)-markering en norm ‘EN 374’ geschikt voor micro-organismen (zie afbeeldingen). Was uw handen na het uittrekken en weggooien van de handschoenen. Was uw handen volgens de werkinstructie in bijlage 2. Was ook uw handen: als er lichaamsvloeistoffen zoals sperma, voorvocht, vaginaal vocht of bloed op de handen zitten; als er glijmiddel of massageolie op de handen zit; na een toiletbezoek; voor en na het (bereiden van) eten; als de handen zichtbaar vuil zijn. * Door op de minder vuile plaatsen te beginnen, voorkomt u dat schoonmaakmaterialen snel vuil worden. Begin bijvoorbeeld in de algemene ruimte, ga vervolgens naar de ruimtes voor seksuele handelingen en eindig met het sanitair.

Omgaan met schoonmaakmaterialen

Hygiënenormen Gebruik bij elke schoonmaakbeurt nieuw sopwater. Vervang het sopwater als het zichtbaar vuil is. Gooi het sopwater weg na het schoonmaken. Vervang schoonmaakmaterialen als ze zichtbaar vuil zijn. Was schoonmaakmaterialen zoals moppen en doeken na elk gebruik op 60 °C. Laat ze daarna aan de lucht of in een droogtrommel drogen. U kunt ook voor wegwerpmaterialen kiezen; gooi die direct na gebruik weg. Laat natte schoonmaakmaterialen na gebruik nooit in emmers achter, om te voorkomen dat ziekteverwekkers uitgroeien. Hang bezems, raamtrekkers en andere materialen op. Laat ze niet op de vloer staan. Hangend kunnen de materialen beter drogen. Spoel gebruikte emmers na gebruik om met schoon sop. Laat ze omgekeerd drogen. Gebruik dagelijks schone materialen. Berg schoonmaakmaterialen schoon op in een aparte kast. Berg ook schoonmaakmiddelen op in deze of een andere kast. Vervang het filter en de stofzak van de stofzuiger zo vaak als de fabrikant voorschrijft. Gebruik bij het dweilen verschillende emmers voor schoon en vuil sopwater. Maak de dweil of mop nat in de emmer met schoon sop, en spoel hem uit in de andere. Zo blijft het sopwater langer schoon.

Het gebruik van microvezeldoekjes

Als microvezeldoekjes op de juiste manier worden gebruikt, nemen ze vuil en ziekteverwekkers beter op dan gewone schoonmaakdoekjes. U kunt microvezeldoekjes zowel droog als vochtig gebruiken. Vochtige microvezeldoekjes werken wel iets beter.

Hygiënenormen Gebruikt u microvezeldoekjes? Volg dan de gebruiksaanwijzing/instructies van de fabrikant. U vindt deze op de verpakking of op de website van de fabrikant. Vervang de microvezeldoekjes na 150 keer wassen. Of eerder als dat op de verpakking staat aangegeven.

3.2 Schoonmaakschema’s gebruiken

Hygiënenormen Werk volgens een schoonmaakschema. Beschrijf hierin hoe vaak u elk onderdeel schoonmaakt. En met welke schoonmaakmiddelen en -materialen. In bijlage 1 is een voorbeeld van een schoonmaakschema opgenomen. U mag natuurlijk vaker schoonmaken dan in dit schema is aangegeven. Minder vaak schoonmaken, of op een andere manier dan in de normen genoemd wordt, mag alleen met een goede reden (bijvoorbeeld omdat een ruimte bijna nooit wordt gebruikt).

Tips Vink de schoonmaakwerkzaamheden af. Hierdoor ziet u snel wat er nog moet gebeuren. Dit is vooral handig als er door meerdere personen wordt schoongemaakt.

3.3 Desinfecteren van oppervlakken en materialen

Door te desinfecteren met een desinfectiemiddel worden zoveel mogelijk ziekteverwekkers die zijn achtergebleven na het schoonmaken gedood. Het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb Board for the Authorisation of Plant Protection Products and Biocides (Board for the Authorisation of Plant Protection Products and Biocides)) en de European Chemicals Agency (ECHA European Chemicals Agency (European Chemicals Agency)) beoordelen of een desinfectiemiddel goed werkt en veilig is. Ook stellen zij vast waar, waarvoor en hoe het gebruikt mag worden, dit kunt u vinden in de gebruiksaanwijzing op het etiket. Een toegelaten middel is te herkennen doordat op het etiket van het product een vijfcijferig nummer staat met daarachter de letter N (bijvoorbeeld 23456N) of door de letters EU European Union (European Union ) of NL met daarachter 11 cijfers (bijvoorbeeld NL-1234567-0001).

Neem bij meerdere zieken in korte tijd (uitbraak) altijd contact op met de GGD Gemeentelijke Gezondheidsdienst (Gemeentelijke Gezondheidsdienst).

Desinfecteren na het schoonmaken is nodig als er lichaamsvloeistoffen zoals bloed en sperma op een voorwerp (seksspeeltje, swing, sling, etc.) of oppervlak (tafel, bank, stoel, bad) zijn gekomen. Lichaamsvloeistoffen kunnen ook via glijmiddel of massageolie op voorwerpen of oppervlakken komen. Door te desinfecteren worden de mogelijk aanwezige ziekteverwekkers gedood.

Probeer zo veel mogelijk te voorkomen dat de ziekteverwekkers op de voorwerpen of het oppervlak terechtkomen. Dit kan door:

een condoom om seksspeeltjes te doen;
het plaatsen van handdoeken of niet-vochtdoorlatende lakens op bedden of over banken.

Desinfectie is alleen nodig op de plek waar de lichaamsvloeistoffen terecht zijn gekomen of waar glijmiddel of massagevloeistof op zit. Desinfecteer dus niet het hele oppervlak.

Hygiënenormen Desinfecteer alleen als er eerst is schoongemaakt en het oppervlak droog is. Desinfecterende middelen werken niet als iets nog vuil, nat en/of stoffig is. Er zijn een aantal toegelaten middelen die in één handeling zowel schoonmaken als desinfecteren. Dit staat dan in het gebruiksvoorschrift. Gebruikt u zo’n middel? Dan is schoonmaken voordat u dit middel gebruikt uiteraard niet nodig, tenzij er sprake is van ernstige vervuiling, hierbij is reiniging vooraf wel nodig. Seksspeeltjes en andere seksvoorwerpen (bijvoorbeeld vibrators, dildo’s, sekspoppen en bdsm-materiaal) pas desinfecteren ná het schoonmaken en alleen als er lichaamsvloeistoffen of glijmiddel of massagevloeistof op zijn gekomen. Desinfecteren is niet nodig als het speeltje tijdens het gebruik in een condoom wordt gestopt en er (bij verwijderen van condoom) geen lichaamsvloeistoffen op zijn gekomen. Het speeltje wel altijd schoonmaken na gebruik. Andere voorwerpen en oppervlakken waar lichaamsvloeistoffen of glijmiddel of massagevloeistof op zitten: eerst schoonmaken en daarna alleen de plek desinfecteren waar de betreffende vloeistof terecht is gekomen. Desinfecteer alleen met desinfectiemiddelen die in Nederland zijn toegelaten. Gebruik een desinfectiemiddel volgens de gebruiksaanwijzing (op het etiket). Houd schone en vuile seksspeeltjes gescheiden.

Tips Vet sm-materialen van leer na het desinfecteren in. Leer kan beschadigen door desinfecterende middelen. Door materialen van leer na het desinfecteren in te vetten, beschermt u het leer. Draag tijdens het desinfecteren handschoenen die bestand zijn tegen het desinfectiemiddel. Heeft u nog geen desinfectiemiddel? Vraag een deskundige op het gebied van desinfectiemiddelen van uw Nederlandse leverancier/groothandel (eventueel de leverancier van uw reinigingsmiddelen) naar een geschikt middel. Zij mogen alleen desinfectiemiddelen verkopen die zijn toegelaten op de Nederlandse markt. Heeft u al een desinfectiemiddel? Controleer op het etiket of er een toelatingsnummer op staat. Dit kunnen 5 cijfers met N erachter zijn of de letters ‘EU’ of ‘NL’ met daarachter 11 cijfers. Twijfelt u? Neem dan contact op met uw leverancier/groothandel of met een deskundige van de GGD.

3.4 Vuile was

Vuile was kan besmet zijn met ziekteverwekkers. Daarom gelden de volgende normen:

Hygiënenormen Verzamel en transporteer vuile was in een dichte wasmand of plastic zak. Druk geen lucht uit de plastic zak gevuld met wasgoed (bijvoorbeeld om de zak makkelijker te sluiten); ziekteverwekkers kunnen zich ook via de lucht verspreiden. Doe (hoes)lakens en slopen na elke klant in de was als klanten niet op een schone handdoek liggen. Wordt er per klant een schone handdoek op het bed gelegd? Dan hoeft alleen de handdoek na elke klant te worden gewassen. Verschoon (hoes)lakens en slopen na elke verhuurperiode en direct als ze zichtbaar vuil of nat zijn. Als er geen sprake is van verhuur: minimaal dagelijks. Was vuil wasgoed dagelijks. Draag wegwerphandschoenen bij het sorteren van de vuile was. Gebruik handschoenen met op de verpakking: CE Conformité Européenne (Conformité Européenne)-markering en norm ‘EN 374’ geschikt voor micro-organismen (zie afbeeldingen). Was de handen na het uittrekken van de handschoenen. Gebruik een volledig wasprogramma. Was op 60 °C als er bloed of andere lichaamsvloeistoffen op het wasgoed zitten. Als het wasgoed niet op 60 °C mag worden gewassen, volg dan het wasvoorschrift. Laat het wasgoed vervolgens drogen in een droogtrommel of strijk het. Was het overige wasgoed volgens het wasvoorschrift. Door de hitte van het drogen en strijken worden eventueel achtergebleven ziekteverwekkers toch nog gedood.

3.5 Afvalverwerking

Afval kan een bron van ziekteverwekkers zijn en kan ongedierte aantrekken. Zorg ervoor dat de opslag en afvoer van afval aan de volgende normen voldoet:

Huishoudelijk afval

Hygiënenormen Gebruik plastic zakken in alle afvalbakken (met uitzondering van rookwerende afvalbakken). Leeg de afvalbakken in het gebouw minstens één keer per dag (of meerdere keren per dag als ze vol zijn) en na elke verhuurperiode. Sluit de zakken goed en bewaar ze op een aparte opslagplaats in gesloten afvalcontainers. Druk geen lucht uit de volle afvalzak (bijvoorbeeld om de zak makkelijker te sluiten); ziekteverwekkers kunnen zich ook via de lucht verspreiden. Draag bij het sluiten van de vuilniszakken wegwerphandschoenen. Hiermee wordt voorkomen dat eventuele lichaamsvloeistoffen op de handen komen. Komen er toch lichaamsvloeistoffen op de handen, volg dan de normen en instructies voor handhygiëne in paragraaf 2.1. Plaats geen afval naast afvalcontainers. Zorg dat het afval wordt opgehaald voordat een container vol is. Ventileer de opslagplaats en houd deze schoon en afgesloten, zodat er geen ratten of ander ongedierte op afkomen.

Scherp afval

Gooi scherp afval zoals scheermesjes en naalden in een daarvoor geschikte container. Hiermee wordt voorkomen dat mensen die het afval ophalen of verwerken zich verwonden.

Hygiënenormen Gooi scherpe voorwerpen (zoals scheermesjes) direct na gebruik in een naaldcontainer met het UN United Nations (United Nations)-keurmerk (zie afbeelding). Gooi ze niet in een gewone afvalbak. Vervang naaldcontainers als ze tot de maximale vullijn vol zitten. Sluit het deksel en lever de volle naaldcontainers in.

U kunt volle naaldcontainers alleen inleveren bij inzamelaars die een zogeheten VIHB-nummer hebben. Adressen van inzamelaars met een VIHB-nummer zijn te vinden via niwo.nl.

4 Bouw en inrichting

Waarom? Het goed schoonhouden van uw bedrijf is belangrijk om verspreiding van ziekteverwekkers te voorkomen. De bouw en inrichting hebben effect op het gemak waarmee dit kan. Zo zijn gladde wanden sneller en beter schoon te krijgen dan ruwe.

Voor wie? De normen en tips over bouw en inrichting zijn bedoeld voor exploitanten en eigenaren van seksbedrijven.

In het Bouwbesluit zijn eisen opgenomen aan de bouw en inrichting van gebouwen. Gemeenten kunnen aanvullende bouw- en inrichtingseisen stellen aan seksbedrijven. Volg altijd de eisen van de gemeente, ook als deze eisen afwijken van onderstaande normen en adviezen.

4.1 Algemene normen

Hygiënenormen Richt ruimtes zo in dat schoonmakers overal bij kunnen. Voorkom moeilijk bereikbare hoeken en oppervlakken. Zorg dat meubilair en andere oppervlakken van een materiaal zijn dat goed is schoon te maken. Repareer kapotte materialen direct. Zorg ervoor dat er voldoende schoonmaakmaterialen, schoonmaakmiddelen en persoonlijke beschermingsmiddelen aanwezig zijn om de normen uit hoofdstuk 3 te kunnen uitvoeren. Zorg dat er tijdens het schoonmaken voldoende licht is om goed te kunnen werken en het resultaat te zien. Zorg voor goed werkende ventilatie in alle ruimtes. Plaats bijvoorbeeld ventilatieroosters of ramen die open kunnen. Ventileer alle ruimtes 24 uur per dag. Lucht minstens één keer per dag ongeveer 15 minuten alle ruimtes. Zorg voor minimaal één EHBO eerste hulp bij ongelukken (eerste hulp bij ongelukken)-trommel die voldoet aan de verbandrichtlijnen van het Oranje Kruis. Als u werkt met een extern schoonmaakbedrijf, bepaal dan wie verantwoordelijk is voor deze materialen. ** NB. luchten is geen vervanging voor ventilatie; beide zijn nodig.

Tips Laat een deskundige (erkend schoonmaakbedrijf) instructie geven aan iedereen die schoonmaakt. Laat een professioneel schoonmaakbedrijf schoonmaken. Controleer minimaal ieder kwartaal de houdbaarheidsdatum van de materialen in de EHBO-trommel en vervang materialen die over datum zijn.

4.2 Ruimtes voor seksuele handelingen

Ruimtes waar seksuele handelingen plaatsvinden zijn bijvoorbeeld peeskamers, darkrooms, seksbioscopen en relaxcabines. Ziekteverwekkers kunnen in deze ruimtes aanwezig zijn in glijmiddel of sperma- of bloedvlekken op bijvoorbeeld stoelen en wanden.

Zorg ervoor dat de ruimtes voldoen aan de volgende normen:

Hygiënenormen Gebruik matras- en kussenhoezen die geen vocht doorlaten. Zo zijn ze goed schoon te houden. Zorg dat voorwerpen en oppervlakken waar glijmiddel, massagevloeistof en/of lichaamsvloeistoffen op komen, van een materiaal zijn dat geen vocht doorlaat en dat goed schoon te maken en te desinfecteren is. Voorbeelden: vloeren, wanden, bedden, de bed-ombouw, stoelen in filmcabines en glory holes. Zorg, in of vlakbij de ruimte, voor een goed schoon te maken wastafel met warm en koud stromend water, een zeepdispenser en papieren wegwerphanddoeken. Stoffen handdoekjes zijn alleen toegestaan als er na gebruik een schone wordt opgehangen. Plaats een afvalbak met zak in de ruimte. Plaats papieren wegwerphanddoekjes en schoonmaak- en desinfectiemiddelen in of vlakbij de ruimte. Zo kunnen sekswerkers of klanten stoelen en andere plekken voor en na gebruik schoonmaken en zo nodig desinfecteren. Zorg dat er in of vlakbij de ruimte waarin seksuele handelingen plaatsvinden verschillende maten condooms met een CE Conformité Européenne (Conformité Européenne)-logo en glijmiddel zijn. Uitgebreide informatie over condooms en glijmiddelen vindt u in paragraaf 2.4. In ruimtes waar bezoekers zich samen terugtrekken om seksuele handelingen te verrichten (bijvoorbeeld in een relaxcabine) dienen de condooms, papieren wegwerphanddoekjes, afvalbak met zak en schoonmaak- en desinfectiemiddelen altijd in de ruimte zelf aanwezig te zijn. Worden er scherpe materialen, zoals scheermesjes, weggegooid in de ruimte? Plaats dan een naaldcontainer met het UN United Nations (United Nations)-keurmerk in de ruimte. De ruimte kan door de gebruiker(s) van de ruimte goed worden verlicht, bijvoorbeeld door middel van een dimknop.

Tips Koop glijmiddelen in verpakkingen voor eenmalig gebruik zodat per seksuele handeling een nieuwe verpakking kan worden gebruikt. Als het op locatie mogelijk is om anaal te spoelen, zorg er dan voor dat er losse opzetstukken verkrijgbaar zijn voor eenmalig gebruik. Gooi het opzetstuk direct na gebruik weg.

4.3 Toiletten

De toiletruimte moet goed schoon te maken zijn. Dat gaat alleen als wanden en vloeren glad zijn en er geen vocht in kan doordringen. Vocht is namelijk een goede voedingsbodem voor ziekteverwekkers. Verder moet iedereen die van het toilet gebruikmaakt de handen kunnen wassen. Houdt u daarom aan de volgende normen:

Hygiënenormen Zorg dat het toilet en toiletruimte is aangelegd volgens het Bouwbesluit; zo heeft de ruimte bijvoorbeeld gladde wanden en vloeren waar geen vocht in kan doordringen. Zorg voor een wastafel met stromend water, een zeepdispenser en papieren wegwerphanddoeken. Stoffen handdoekjes zijn alleen toegestaan als na elk gebruik het doekje wordt vervangen voor een schoon handdoekje. Plaats een afvalbak met zak in de ruimte. Zorg voor voldoende toiletpapier.

Tips Plaats speciale containers voor maandverband en tampons in de damestoiletten.

4.4 Douches en badruimte

Sekswerkers en hun klanten moeten zich voor en na de seks kunnen wassen en douchen.

Hygiënenormen Zorg dat de douche, badruimte of stoomcabine is aangelegd volgens het Bouwbesluit (onder andere gladde wanden en vloeren waar geen vocht in kan doordringen). Zorg dat er minimaal één douchegelegenheid is.

4.5 Sauna’s, stoomcabines, zwem- en bubbelbaden

Via sperma, bloed of andere lichaamsvloeistoffen in het bad(water), kunnen soa seksueel overdraagbare aandoening (seksueel overdraagbare aandoening )’s verspreid worden. Daarom moeten baden en saunafaciliteiten goed schoon te maken zijn. Als u een badinrichting heeft moet u voldoen aan de Wet hygiëne en veiligheid badinrichtingen en zwemgelegenheden (Whvbz Wet hygiëne en veiligheid badinrichtingen en zwemgelegenheden (Wet hygiëne en veiligheid badinrichtingen en zwemgelegenheden)) en het bijbehorende besluit (Bhvbz Besluit hygiëne en veiligheid badinrichtingen en zwemgelegenheden (Besluit hygiëne en veiligheid badinrichtingen en zwemgelegenheden)).

Hygiënenormen Voer de regels van de Whvbz en Bhvbz uit als u een badinrichting heeft. Volg de hygiënenormen en -adviezen uit de LCHV-hygiënerichtlijn voor sauna’s en badinrichtingen.

4.6 Keuken

Hygiënenormen Heeft u een keuken waar voor bezoekers gekookt wordt? Volg dan de Hygiënecode voor voedselveiligheid. Heeft u een keuken die alleen door sekswerkers en werknemers wordt gebruikt? Zorg dan in ieder geval dat de keuken voldoet aan de normen beschreven in paragraaf 4.1 en dat er een wastafel met stromend water, een zeepdispenser, een afvalemmer en wegwerphanddoekjes aanwezig zijn.

4.7 Legionellapreventie

Legionella is een bacterie die een longontsteking kan veroorzaken. Mensen kunnen ziek worden door het inademen van hele kleine waterdruppeltjes waarmee deze bacteriën meeliften. Bubbelbaden en douches zijn voorbeelden waardoor de bacteriën worden verspreid.

Heeft uw seksbedrijf een badinrichting waarvan een of meer baden een wateroppervlak hebben van minimaal 2 m² en 0,5 meter diep (bijvoorbeeld een bubbelbad)? Dan is het verplicht om legionellapreventie uit te voeren bij de leidingwaterinstallatie en eventueel aanwezige bubbelbaden. Legionellapreventie wel of niet verplicht? Controleer het via de website van de Rijksoverheid.

Hygiënenormen Bepaal via de website van de Rijksoverheid of u moet voldoen aan regels voor legionellapreventie. Zo ja, voer de verplichte maatregelen uit.

Tips Om aan de regelgeving te voldoen moet een risicoanalyse gemaakt worden en een beheersplan worden opgesteld. Laat dit doen door een deskundige. Voor leidingwaterinstallaties is het verplicht deze werkzaamheden te laten uitvoeren door een BRL beoordelingsrichtlijn (beoordelingsrichtlijn) 6010-gecertificeerd bedrijf. Het is aan te raden voor bubbelbaden ook een BRL 6010-gecertificeerd bedrijf in te schakelen met kennis van baden.

5 Voorlichting en gedragsregels

Voor wie? Voorlichting is voor iedereen van belang. In de normen worden de exploitanten en eigenaren van seksbedrijven aangesproken, maar de informatie is ook bedoeld voor de sekswerkers.

5.1 Voorlichting

Er is veel voorlichtingsmateriaal voor sekswerkers over soa seksueel overdraagbare aandoening (seksueel overdraagbare aandoening )’s, veilige seks en hygiënische werkwijzen. Zo is informatie voor sekswerkers over verschillende onderwerpen te vinden op sekswerk.info.

Hygiënenormen Zorg ervoor dat voorlichtingsmaterialen over soa’s en veilige seks beschikbaar zijn voor sekswerkers, klanten en bezoekers.* Zorg dat u de telefoonnummers van uw huisarts en GGD Gemeentelijke Gezondheidsdienst (Gemeentelijke Gezondheidsdienst) in uw telefoon hebt staan. Zie www.ggd.nl voor de contactgegevens van de GGD in uw regio. Laat gezondheidsvoorlichters van de GGD altijd binnen. Geef sekswerkers de gelegenheid alleen met deze voorlichters te praten. * Voor een overzicht van bronnen voor divers voorlichtingsmateriaal, zie onder Extra informatie.

Tips Voor MSM mannen die seks hebben met mannen (mannen die seks hebben met mannen)-escorts is er de website Mantotman van Soa Aids Nederland, GGD Amsterdam en GGD Rotterdam. Hier vindt u onder meer informatie over veilige seks en soa’s. Adviseer sekswerkers zich te laten inenten tegen hepatitis A en hepatitis B. De hepatitis B-vaccinatie is voor hen gratis. Adviseer sekswerkers om zich op soa’s te laten testen. Stimuleer hen om zich te laten onderzoeken bij een klapcondoom of bij lichamelijke klachten. Maak een lijst met contactgegevens van hulpverleningsinstanties en belangenorganisaties (zoals de politie en belastingdienst).

5.2 Gedragsregels

Veilige seks vermindert de kans op geslachtsziekten. Seksuele voorlichting is een eerste stap naar veilige seks. Maar kennis alleen is niet voldoende. De sfeer moet zó zijn dat sekswerkers veilig kunnen en durven werken. Ze moeten niet bang zijn om klanten of handelingen te weigeren of een soatest te laten doen. Zichtbare huisregels voor klanten helpen daarbij.

Hygiënenormen Stel de volgende gedragsregels op voor klanten: De sekswerkers mogen een klant of een seksuele handeling altijd weigeren. Hier vindt alleen veilige seks plaats. U mag de sekswerkers nooit dwingen tot onveilige seks. Klanten, exploitanten en eigenaren mogen de sekswerkers nooit dwingen alcohol te drinken of drugs te gebruiken. Hang de gedragsregels zichtbaar voor klanten op.

Tips Hebt u filmcabines of andere privékamertjes waarin klanten seksuele handelingen uitvoeren? Verzoek ze dan de cabines zelf schoon te maken na gebruik. Vertaal de huisregels in verschillende talen, zodat alle sekswerkers en klanten ze kunnen lezen. Zet de huisregels ook op uw website.

Bijlagen

Bijlage 1. Schoonmaakschema’s

In deze bijlage vindt u enkele voorbeelden van schoonmaakschema’s. Niet alles wat in de schema’s staat is mogelijk bij u van toepassing; u kunt de schema’s aanpassen aan uw situatie.

Als in normen genoemd staat hoe vaak moet worden schoongemaakt dan is dat leidend. U kunt natuurlijk vaker schoonmaken maar als u minder vaak of op een andere manier wilt schoonmaken dan kan dat alleen als u daar een goede reden voor hebt (bijvoorbeeld: de ruimte wordt tijdelijk niet gebruikt).

Een altijd geldende frequentienorm is: direct schoonmaken bij zichtbaar vuil. Dit geldt voor alle ruimten, oppervlakken, apparaten en voorwerpen die genoemd worden in het schoonmaakschema.

De overige genoemde schoonmaakfrequenties zijn adviserend.

U kunt de schoonmaakschema’s hier downloaden als Word-document. De schema’s zijn op losse pagina’s geplaatst, zodat u ze eenvoudig kunt uitprinten. U kunt ze dan direct ophangen, bijvoorbeeld in een schoonmaakkast.

Bijlage 2. Werkinstructie handhygiëne

Bacteriën en virussen zijn overal, op deurknoppen, tafels, telefoons en andere voorwerpen, apparaten en materialen. Sommigen kunnen ziekteverwekkend zijn. Een van de meest voorkomende manieren waarop ziekteverwekkers worden verspreid, is via de handen. Door regelmatig handhygiëne toe te passen wordt de kans dat u of iemand uit uw omgeving ziek wordt klein.

Pas voor een goede handhygiëne onderstaande regels toe:

Was uw handen met water en vloeibare zeep:
- voor en na ieder sekscontact of massage;
- als er lichaamsvloeistoffen zoals sperma, voorvocht, vaginaal vocht of bloed op de handen zitten;
- als er glijmiddel of massagevloeistof op de handen zit;
- na een toiletbezoek;
- voor en na het (bereiden van) eten;
- na het uitrekken van wegwerphandschoenen;
- na schoonmaakwerkzaamheden;
- als de handen zichtbaar vuil zijn

Gebruik in bovenstaande gevallen geen desinfecterend middel (handalcohol); door zichtbaar vuil vermindert namelijk de werking.

Zijn uw handen niet zichtbaar vuil? Dan mag u kiezen of u uw handen wast óf desinfecteert. Pas de manieren echter niet allebei toe; de huid droogt dan te veel uit en beschadigt sneller. De handen worden voldoende schoon als u ze alleen wast of alleen desinfecteert.

Het schema Instructies handhygiëne kunt u hier downloaden als pdf.

Extra informatie

Soa Aids Nederland: www.soaaids.nl. Expertisecentrum voor hiv humaan immunodeficientievirus (humaan immunodeficientievirus)/aids en andere soa seksueel overdraagbare aandoening (seksueel overdraagbare aandoening )’s.
Alles over prostitutie in Nederland: www.prostitutie.nl. Website van Soa Aids Nederland met alle informatie om veilig te werken, zoals info over gratis soa-onderzoek en gratis hepatitis B-vaccinatie.
MAN tot MAN: www.mantotman.nl. MAN tot MAN is een site van Soa Aids Nederland, GGD Gemeentelijke Gezondheidsdienst (Gemeentelijke Gezondheidsdienst) Amsterdam en GGD Rotterdam-Rijnmond.
Hygiënecode voor de Horeca: https://www.khn.nl/hygienecode.
Alles over arbeidsomstandigheden: www.arboportaal.nl.
EHBO eerste hulp bij ongelukken (eerste hulp bij ongelukken)/het Oranje Kruis: www.ehbo.nl.
Wet Hygiëne en Veiligheid Badinrichtingen en Zwembadgelegenheden (Whvbz Wet hygiëne en veiligheid badinrichtingen en zwemgelegenheden (Wet hygiëne en veiligheid badinrichtingen en zwemgelegenheden)): http://wetten.overheid.nl/BWBR0002660/2012-10-01.
Het bijbehorende besluit (Bhvbz Besluit hygiëne en veiligheid badinrichtingen en zwemgelegenheden (Besluit hygiëne en veiligheid badinrichtingen en zwemgelegenheden)): http://wetten.overheid.nl/BWBR0003716/2011-07-01.
Bouwbesluit: https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/bouwregelgeving/bouwbesluit-2012.
Informatie over legionellapreventie: http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/legionella/.

Bekijk ook de website van uw eigen GGD voor relevante informatie voor uw regio. Zoek een GGD-locatie bij u in de regio via https://www.ggd.nl/.

Begrippenlijst

Bacterie	Organisme (‘levend wezen’) dat niet met het blote oog is te zien. Een bacterie bestaat uit 1 cel zonder celkern. Mensen dragen miljarden bacteriën bij zich, vrijwel altijd zonder dat dit leidt tot ziekte. Sommige bacteriën kunnen bij mensen ziekte veroorzaken. Bekende voorbeelden van ziekmakende bacteriën zijn: E. coli, Salmonella, Chlamydia, Neisseria gonorrhoeae (gonorroe) en Treponema pallidum (syfilis).
Bdsm	Een seksuele voorkeur en een vorm van seksuele expressie die met wederzijdse toestemming gebruik maakt van fysiek opgelegde beperkingen, intense zenuwprikkels, het fantaseren over machtsverhoudingen en het spelen van een machtsrollenspel.
Biocide	Stof waarmee organismen worden gedood. Voorbeeld van biociden zijn desinfectiemiddelen.
Chlamydia	Een seksueel overdraagbare aandoening die wordt veroorzaakt door de bacterie Chlamydia trachomatis. De bacterie kan worden overgedragen door onbeschermd seksueel contact of tijdens de zwangerschap van moeder op kind. In Nederland is chlamydia de meest voorkomende bacteriële soa seksueel overdraagbare aandoening (seksueel overdraagbare aandoening ).
Ctgb Board for the Authorisation of Plant Protection Products and Biocides (Board for the Authorisation of Plant Protection Products and Biocides)	College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden. Beoordeelt of middelen veilig zijn en besluit of een middel in Nederland verkocht en gebruikt mag worden.
Darkroom	Een donkere ruimte waar mensen samen seks kunnen hebben. Dit kan zowel betaalde als onbetaalde seks zijn. In de darkroom kunnen verschillende voorzieningen zijn, bijvoorbeeld een filmzaal of een relaxcabine.
Desinfecteren	Het doden van ziekteverwekkers met een speciaal daarvoor bestemd desinfecterend middel.
Fisten	Een vorm van seks waarbij men de vuist in de vagina of anus stopt.
Glory holes	Een gat in een muur of tussenwand, bedoeld om seksuele activiteiten door te verrichten of te observeren.
Golden shower	Plasseks. Het over iemand heen plassen. Hierbij kan er urine ingeslikt worden.
Gonorroe	Een seksueel overdraagbare aandoening die wordt veroorzaakt door de bacterie Neisseria gonorrhoeae. De bacterie kan worden overgedragen door onbeschermd seksueel contact (ook via vingeren of aftrekken), of tijdens de zwangerschap van moeder op kind.
Handdesinfecterend middel	Een vloeistof waarmee ziekteverwekkers op de handen kunnen worden gedood. Als handen niet zichtbaar vuil of plakkerig zijn, kan een handdesinfecterend middel worden gebruikt in plaats van water en zeep.
Hepatitis A	Leverontsteking veroorzaakt door het hepatitis A-virus. Het virus wordt meestal overgedragen door besmet eten of water.
Hepatitis B	Leverontsteking door het hepatitis B-virus. Het virus wordt overgedragen door lichaamsvloeistoffen, waaronder tijdens seksueel contact. Vaccinatie tegen hepatitis B is opgenomen in het Rijksvaccinatieprogramma.
Hepatitis C	Leverontsteking door het hepatitis C-virus. Het virus wordt meestal overgedragen via besmet bloed.
Hiv humaan immunodeficientievirus (humaan immunodeficientievirus)	Human immunodeficiency virus. Dit is het virus dat aids kan veroorzaken.
Hygiëne	Handelingen en handelingswijzen die ervoor zorgen dat mensen en dieren gezond blijven door ziekteverwekkers uit de buurt te houden. Dit kan door ziekteverwekkers te verwijderen, te beheersen of een besmettingsbron te isoleren.
Infectieziekte	Ziekte bij mens of dier veroorzaakt door één of meer ziekteverwekkers zoals bacterie, virus of schimmel.
Klapper/klapcondoom	Een condoom dat tijdens de seks is gescheurd of afgegleden.
Lichaamsvloeistoffen	Sperma, voorvocht, vaginaal vocht, bloed, braaksel, slijm, urine en ontlasting.
Luchten	Het korte tijd (ongeveer vijftien minuten) openzetten van alle ramen en deuren. Hierbij wordt het niet veel kouder, maar is wel alle binnenlucht ververst.
MSM mannen die seks hebben met mannen (mannen die seks hebben met mannen)	Mannen die seks hebben met mannen.
Naaldcontainer	Container speciaal ontworpen voor scherp afval zoals naalden en scheermesjes. Bij goed gebruik bieden naaldcontainers een goede bescherming tegen prikken en snijden aan scherp afval.
Neo-vagina	Een geconstrueerde vagina bij transvrouwen die een volledige geslachtsveranderende operatie hebben gehad.
NVZ Nederlandse vereniging van ziekenhuizen (Nederlandse vereniging van ziekenhuizen)	Brancheorganisatie voor fabrikanten en importeurs van reinigings- en desinfectieproducten.
Opting-in	Arbeidsverhouding als fictieve dienstbetrekking. Er is een opdrachtgever-opdrachtnemerrelatie, maar de opdrachtgever houdt loonbelasting/premie volksverzekeringen en bijdrage Zorgverzekeringswet in op de inkomsten van de opdrachtnemer.
Parasiet	Organisme of virus dat zich ten koste van een ander organisme waarmee hij samenleeft (de gastheer) in stand houdt en vermenigvuldigt. Bijvoorbeeld schurft (scabiës) en Trichomonas.
Poepseks	Seks waarbij er gespeeld wordt met poep.
Rimmen	Het likken van de anus.
Schimmel	Organisme met celkern. Een schimmel kan uit 1 cel bestaan maar ook uit meerdere cellen (bijvoorbeeld paddenstoelen). Een gistachtige schimmel die vaak bij mensen wordt aangetroffen en ziekte kan veroorzaken is Candida.
Schoonmaken	Het verwijderen van stof en vuil, bijvoorbeeld door te stofzuigen of te dweilen.
Soa	Seksueel overdraagbare aandoening. Voorbeelden van soa’s zijn een infectie met hiv humaan immunodeficientievirus (humaan immunodeficientievirus), chlamydia, syfilis en gonorroe. De meeste soa’s worden veroorzaakt door bacteriën of virussen.
Syfilis	Een seksueel overdraagbare aandoening die wordt veroorzaakt door de bacterie Treponema Pallidum. De bacterie kan worden overgedragen door onbeschermd seksueel contact, bloedcontact, bloedtransfusies met geïnfecteerd bloed, of tijdens de zwangerschap van moeder op kind.
Veilige seks	Seksuele handelingen waarbij men maatregelen neemt om besmetting met ziekteverwekkers te voorkomen.
Ventilatie	Ventileren is het voortdurend verversen van de binnenlucht, bijvoorbeeld door een rooster, open raam of mechanisch systeem.
Virus	Meestal veel kleiner dan de kleinste bacterie. Bevat erfelijk materiaal met een omhulsel. Kan zichzelf niet voortplanten maar heeft daarvoor een gastheer nodig, bijvoorbeeld een menselijke cel of een bacterie. Dit kan tot ernstige ziekte leiden. Bekende voorbeelden: griepvirus, verkoudheidsvirussen, hiv, hepatitisvirussen, herpesvirus.
Ziekteverwekkers	Bacteriën, virussen, schimmels, gisten en parasieten die ziekte kunnen veroorzaken.

Verantwoording

De hygiënerichtlijn voor seksbedrijven en sekswerkers (voorheen Hygiënerichtlijnen voor seksbedrijven) is voor het laatst volledig herzien in 2018. Aan de laatste herziening hebben de volgende GGD Gemeentelijke Gezondheidsdienst (Gemeentelijke Gezondheidsdienst)’en en organisaties bijgedragen:

GGD Amsterdam
GGD Brabant-Zuidoost
GGD Gelderland-Zuid
GGD Haaglanden
GGD Hollands Midden
GGD Hollands Noorden
GGD Limburg Noord
P&G292
PROUD (belangenvereniging voor en door sekswerkers)
Soa Aids Nederland
SOR Strategic Research RIVM (Strategic Research RIVM) Amsterdam
Vereniging Exploitanten Relaxbedrijven (VER)
VGGM

Wijzigingen sinds laatste herziening:

Juli 2019: De richtlijn is omgezet naar webbased tekst; hierbij zijn enkele niet-inhoudelijke aanpassingen gedaan en zijn diverse hyperlinks geüpdatet.
September 2021: De paragraaf over voorlichting is geüpdatet.
Oktober 2021: Verwijzing naar lijst van NVZ Nederlandse vereniging van ziekenhuizen (Nederlandse vereniging van ziekenhuizen) met geschikte desinfectiemiddelen is verwijderd, want deze was niet meer actueel.
Januari 2023: Verlopen hyperlink naar de verbandrichtlijnen van het Oranje Kruis vervangen door nieuwe hyperlink.
Januari 2023: Paragraaf 3.3 Desinfecteren van oppervlakken en materialen is geactualiseerd. Paragraaf 3.4 Toegelaten desinfectiemiddelen voor het vinden van een desinfectiemiddel is komen te vervallen. In paragraaf 3.3 zijn enkele tips opgenomen.

De hygiënerichtlijn is een uitgave van:
Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu
Landelijk Centrum Hygiëne en Veiligheid
Postbus 1 | 7200 BA Bilthoven
E-mail: lchv@rivm.nl
Web: www.lchv.nl