Publicatiedatum 01-04-2015 | 00:00 Wijzigingsdatum 24-06-2019 | 10:36

Rapportage van de waterkwaliteit van het basismeetnet in meetjaar 2011.
Publicatiedatum: april 2015

Gemiddelde waterkwaliteit in 2011

Meetperiode

Voor het meetjaar 2011 is de waterkwaliteit onderzocht in de periode oktober 2010 tot en met januari 2012. Dit is gerelateerd aan de bemestingspraktijk van 2010. In de Kleiregio, Veenregio en het programma Zand-Winter is bemonsterd in het winterhalfjaar, in de periode oktober 2010 tot april 2011. In de Zandregio en het programma Zomersloten is bemonsterd in de maanden juni 2011 tot en met september 2011. De Lössregio werd bemonsterd in de maanden september 2011 tot en met januari 2012.

In trendgrafieken wordt voor de winterbemonstering 1 januari als referentiedatum gebruikt, voor de zomerbemonstering geldt 1 juli en meetresultaten afkomstig uit de Lössregio hebben 1 oktober als datum in de trendgrafiek.

Bemonsterde bedrijven

In meetjaar 2011 zijn op 346 bedrijven waterkwaliteitsgegevens verzameld. Dat zijn 12 bedrijven minder dan in 2010.
Om de privacy van de LMMLandelijk Meetnet effecten Mestbeleid-deelnemers te waarborgen, publiceren we de bedrijfslocatie niet.

Databehandeling

De waterkwaliteitsgegevens van meetjaar 2011 zijn volgens bepaalde criteria geaggregeerd naar bedrijfstypegemiddelden en gemiddelden per grondsoortregio. Deze gemiddelden zijn getoetst aan bepaalde normen.

Gemiddelde waterkwaliteit per grondsoortregio

Tabel 1 Gemiddelde concentratie aan nutriënten en aantal bemonsterde bedrijven per grondsoortregio. Stikstof en fosfor zijn bepaald als 'opgelost'. 

 

Kleiregio 

Lössregio 

Veenregio 

Zandregio 

Uitspoelend water 

  

 

 

 

Nitraat mg/lmilligram per liter 

20

73 

5,4 

55 

Fosfor mg/l 

0,20

- 

0,38 

0,11 

% norm* voor Nitraat 

90 

44 

98 

52 

Aantal bedrijven 

93 

39 

48 

166 

Slootwater 

 

 

 

 

Stikstof mg/l winter 

4,0 

- 

4,8 

9,6 

Stikstof mg/l zomer 

2,7 

- 

2,3 

5,5 

Fosfor mg/l winter 

0,22 

- 

0,14 

0,09 

Fosfor mg/l zomer 

0,59 

- 

0,20 

0,20 

Aantal bedrijven in de winter/zomer 

92/90 

-/- 

47/46 

54/51 

* Percentage bedrijven waar de gemiddelde concentratie voldoet aan de norm.

Niet bij ieder bedrijf komen sloten voor. Sommige sloten staan droog in de zomer, hierdoor ligt het aantal bemonsterde bedrijven in de winter hoger dan ’s zomers.

Mate waarin de waterkwaliteit aan normen voldoet

Figuur 1. Percentage bedrijven per grondsoortregio, waarvan de gemiddelde waterkwaliteit voldoet aan de nitraatnorm.

In de Zand- en Lössregio is de nitraatconcentratie in het uitspoelend water op circa 50% van de bedrijven boven de nitraatnorm van 50 mg/l.

Externe factoren

Het meetjaar 2011 als geheel was iets natter dan gemiddeld. Het najaar van 2010 en de winter van 2010/2011 waren over het geheel genomen vrij koud en droog. Vooral december was erg koud. Terwijl het noorden van het land droog was in de winter, werd in het zuiden meer neerslag gemeten dan gemiddeld. Het voorjaar was bijzonder droog. De zomer van 2011 was uitzonderlijk nat (natste zomer sinds 2006), vrij koel en wisselvallig. Het najaar was echter zacht, zonnig en droog. 

Waterkwaliteit per grondsoort

Kleiregio

Overzichtstabel met de resultaten van bedrijfsvoering en waterkwaliteit in de Kleiregio in 2011

Resultaten Basismeetnet Kleiregio 2011
  Melkvee Akkerbouw Overige
Uitspoelend water    
Nitraat mg/lmilligram per liter  14 31 19
Fosfor mg/l 0,27 0,1 0,1
Aantal bedrijven  53  29  11
       
Slootwater (zomer)    
Stikstof mg/l 2,6 2,9 2,3
Fosfor mg/l 0,74 0,43 0,31
Aantal bedrijven   50  29  11
       
Slootwater (winter)    
Stikstof mg/l  3,7  4,6  4,0
Fosfor mg/l  0,28  0,16  0,12
Aantal bedrijven 52 29 11

Lössregio

Overzichtstabel met de resultaten van bedrijfsvoering en waterkwaliteit in de Lössregio

Resultaten Basismeetnet Lössregio in 2011
  Melkvee Akkerbouw
Uitspoelend water  
Nitraat mg/lmilligram per liter  50 106
Fosfor mg/l - -
 Aantal bedrijven  19 15

Naast het bedrijfstype ‘Melkvee’ en ‘Akkerbouw’ zijn in de Lössregio ook 5 bedrijven in het type ‘Overig’ bemonsterd. Omdat dit aantal lager is dan het benodigde minimum van 7 bedrijven, worden hiervan geen resultaten getoond.

Veenregio

Overzichtstabel met de resultaten van bedrijfsvoering en waterkwaliteit in de Veenregio

Resultaten Basismeetnet Veenregio 2011
  Melkvee
Uitspoelend water
Nitraat mg/lmilligram per liter  5,4
Fosfor mg/l 0,38
Aantal bedrijven  48
   
Slootwater (zomer)
Stikstof mg/l 2,3
Fosfor mg/l 0,2
Aantal bedrijven 46
   
 Slootwater (winter)
Stikstof mg/l 4,8
Fosfor mg/l 0,14
Aantal bedrijven 47

Zandregio

Overzichtstabel met de resultaten van bedrijfsvoering en waterkwaliteit in de Zandregio

Resultaten Basismeetnet Zandregio 2011
  Melkvee Akkerbouw Hokdier Overige
Uitspoelend water      
Nitraat mg/lmilligram per liter  46 71 69 60
Fosfor mg/l 0,11 0,04 0,18 0,12
Aantal bedrijven 101 32 17 16
         
Slootwater (zomer)      
Stikstof mg/l 5,1 5,9 - -
Fosfor mg/l 0,09 0,06 - -
Aantal bedrijven 26 16 4 5
         
 Slootwater (winter)      
Stikstof mg/l  7  11,0 - -
Fosfor mg/l   0,07  0,05 - -
Aantal bedrijven  27 18 4 5

Wat is een boxplot?

Waterkwaliteit in uitspoelend water of slootwater per bedrijfstype en grondsoort

Nitraat in uitspoelend water

De spreiding in de bedrijfsgemiddelde nitraatconcentratie van het uitspoelend water is het grootst in de Löss- en Zandregio. Hoewel de gemiddelde waarde van de nitraatconcentratie in de Zandregio met gemiddeld 55 mg/lmilligram per liter milligram per liter  net boven de norm van 50 mg/l ligt, voldoet 52% van de bedrijven aan de nitraatnorm.

Nitraat in uitspoelend water naar bedrijfstype en grondsoort

Overzichtstabel en grafieken met spreiding van het bedrijfsgemiddelde, per grondsoortregio

Nitraatconcentratie (mg/l milligram per liter ) in uitspoelingswater in meetjaar 2011: gemiddelde en mediaanwaarde, en percentage bedrijven waar gemiddelde nitraatconcentratie voldoet (≤) aan de nitraatnorm van 50 mg/l
Grondsoort- Bedrijfstype gemiddeld mediaan  % bedrijven
regio   (mg/l) (mg/l) ≤ norm
Klei Akkerbouw 31 31 83
  Melkvee 14 8,4 94
  Overig 19 12 91
  Gewogen gemiddelde 20 14 90
         
Löss Akkerbouw 106 87 20
  Melkvee 50 43 58
  Overig* - - -
  Gewogen gemiddelde 73 60 44
         
Veen Melkvee 5,4 0,67 98
Zand Akkerbouw 71 66 28
  Hokdier 69 41 59
  Melkvee 46 36 59
  Overig 60 54 44
  Gewogen gemiddelde 55 46 52

*In 2011 waren er te weinig overige bedrijven om de data voor dit bedrijfstype weer te geven

Op het merendeel van de bedrijven in de Lössregio is de gemiddelde nitraatconcentratie nog boven de nitraatnorm van 50 mg/l. In de Zandregio is het aandeel bedrijven waar de waterkwaliteit aan de norm voldoet wel net meer dan 50%.

De gemiddelde nitraatconcentratie in de Veenregio is weliswaar lager dan in de Kleiregio, maar de totale hoeveelheid stikstof in het uitspoelingswater is vergelijkbaar met die in de Klei- en Veenregio (gegevens niet vermeld, ga hiervoor naar meetgegevens zelf selecteren). In de Veenregio is een deel van de stikstof aanwezig als ammonium en/of organisch gebonden stikstof.

Uitspoeling nitraat per regio

 

Fosfor in uitspoelend water

Gegevens van fosforconcentraties in uitspoelend water

In 2011 zijn de resultaten voor de fosforconcentraties in het uitspoelend water van de Lössregio afgekeurd vanwege mogelijk een onjuiste laboratoriumbehandeling. Normaal zijn de concentraties bijzonder laag (lager dan in de Zandregio).

In de Zandregio zijn in meer dan 50% van de uitspoelingsmonsters de fosforconcentraties lager dan de gehanteerde detectielimiet (0,06 mg/lmilligram per liter milligram per liter ). Voor deze gevallen wordt een waarde ’nul’ gebruikt. De resulterende bedrijfsgemiddelde waarden worden daarmee iets onderschat. Zie ook de berekeningscriteria 2011.

Voor de Zand- en Lössregio geldt de norm van 0,4 mg/l in het grondwater. In de Zandregio voldoet het merendeel (> 90%) van de bedrijven aan deze waarde. Normaal gesproken is dit ook het geval voor de Lössregio. Voor de Klei- en Veenregio is de norm 3,0 mg/l. Alle bedrijfsgemiddelden voldoen hieraan.

Overzichtstabel en grafieken met spreiding van het bedrijfsgemiddelde, per grondsoortregio

Grondsoort-regio

Bedrijfstype

Gemiddelde(mg/l)

Mediaan (mg/l)

% bedrijven ≤  norm

Klei

Akkerbouw

Melkvee

Overig

 

Gewogen gemiddelde

0,10

0,27

0,10

 

0,20

0,06

0,25

0,03

 

0,15

100

100

100

 

100

Löss

Akkerbouw

Melkvee

Overig

 

geen data

 

 

geen data

 

 

geen data

 

 

Veen

Melkvee

0,38

0,26

100

Zand

Akkerbouw

Hokdier

Melkvee

Overig

 

Gewogen gemiddelde

0,04

0,18

0,11

0,12

 

0,11

0,00

0,00

0,00

0,00

 

0,00

100

88

97

88

 

96

 

Fosfor uitspoeling per bedrijfstype per regio

Op alle bedrijfstypen in de Kleiregio ligt de fosforconcentratie ruim onder de norm. Opvallend is dat op melkveebedrijven de fosforconcentratie hoger is dan bij akkerbouw- en overige bedrijven. Er is geen eenduidige verklaring te geven voor dit verschil tussen de bedrijfstypen, behalve dan door landgebruik of verschillen in de bodemgesteldheid.

Stikstof in slootwater

Gegevens van stikstofconcentraties in slootwater

Stikstofconcentraties in slootwater per seizoen per bedrijfstype per regio

Regio & bedrijfstype

Winterseizoen

Zomerseizoen

 

 Gemiddelde (mg/lmilligram per liter)

 Mediaan (mg/l)

 Gemiddelde (mg/l)

 Mediaan (mg/l)

 Klei

akkerbouw

melkvee

overig

 

gewogen gemiddelde

 

4,6

3,7

4,0

 

4,0

 

4,8

2,9

3,0

 

3,5

 

2,9

2,6

2,3

 

2,7

 

2,8

2,1

1,8

 

2,2

Veen

melkvee

 

4,8

 

4,6

 

2,3

 

2,2

Zand

akkerbouw

melkvee

hokdier*

overig*

 

gewogen gemiddelde

 

11,0

7,0

-

-

 

9,6

 

7,7

5,5

-

-

 

7,6

 

5,9

5,1

-

-

 

5,5

 

3,9

2,8

-

-

 

3,6

* Bij minder dan 7 bedrijven wordt geen gemiddelde of mediaan getoond

De opgelost stikstofconcentratie in de winter is bijna twee keer zo hoog als in de zomer. In de Lössregio komen op de bedrijven praktisch geen sloten voor.

Fosfor in slootwater

Gegevens van fosforconcentraties in slootwater

Overzichtstabel en grafieken met spreiding van het bedrijfsgemiddelde, per grondsoortregio

Regio & bedrijfstype

Winterseizoen

Zomerseizoen

 

 Gemiddelde (mg/lmilligram per liter)

Mediaan (mg/l)

Gemiddelde (mg/l)

Mediaan (mg/l)

Klei

akkerbouw

melkvee

overig

 

gewogen gemiddelde*

 

0,16

0,28

0,12

 

0,22

 

0,11

0,19

0,04

 

0,11

 

0,43

0,74

0,31

 

0,59

 

0,16

0,55

0,12

 

0,43

Veen

melkvee

 

0,14

 

0,08

 

0,20

 

0,15

Zand 

akkerbouw

melkvee

hokdier**

overig**

  

gewogen gemiddelde*

 

0,05

0,07

-

-

 

0,09

 

0,02

0,04

-

-

 

0,02

 

0,06

0,09

-

-

 

0,20

 

0,02

0,05

-

-

 

0,05

*In het gewogen gemiddelde zijn ook overige bedrijven meegenomen, ook al zijn hiervan geen waarden getoond
**Bij minder dan 7 bedrijven wordt geen gemiddelde of mediaan getoond

De gemeten concentraties in de zomer zijn vaak meer dan tweemaal zo hoog als in de winter. In de zandregio worden de laagste waarden aangetroffen.

In de Kleiregio blijken de concentraties op melkveebedrijven hoger dan op akkerbouw- en overige bedrijven.

Berekeningsmethode

Meer informatie