Rapportage van de waterkwaliteit van het basismeetnet in meetjaar 2011.
Publicatiedatum: april 2015
Meetperiode
Voor het meetjaar 2011 is de waterkwaliteit onderzocht in de periode oktober 2010 tot en met januari 2012. Dit is gerelateerd aan de bemestingspraktijk van 2010. In de Kleiregio, Veenregio en het programma Zand-Winter is bemonsterd in het winterhalfjaar, in de periode oktober 2010 tot april 2011. In de Zandregio en het programma Zomersloten is bemonsterd in de maanden juni 2011 tot en met september 2011. De Lössregio werd bemonsterd in de maanden september 2011 tot en met januari 2012.
In trendgrafieken wordt voor de winterbemonstering 1 januari als referentiedatum gebruikt, voor de zomerbemonstering geldt 1 juli en meetresultaten afkomstig uit de Lössregio hebben 1 oktober als datum in de trendgrafiek.
Bemonsterde bedrijven
In meetjaar 2011 zijn op 346 bedrijven waterkwaliteitsgegevens verzameld. Dat zijn 12 bedrijven minder dan in 2010.
Om de privacy van de LMMLandelijk Meetnet effecten Mestbeleid-deelnemers te waarborgen, publiceren we de bedrijfslocatie niet.
Databehandeling
De waterkwaliteitsgegevens van meetjaar 2011 zijn volgens bepaalde criteria geaggregeerd naar bedrijfstypegemiddelden en gemiddelden per grondsoortregio. Deze gemiddelden zijn getoetst aan bepaalde normen.
Gemiddelde waterkwaliteit per grondsoortregio
|
|
Kleiregio |
Lössregio |
Veenregio |
Zandregio |
|---|---|---|---|---|
|
Uitspoelend water |
|
|
|
|
|
Nitraat mg/l |
20 |
73 |
5,4 |
55 |
|
Fosfor mg/l |
0,20 |
- |
0,38 |
0,11 |
|
% norm* voor Nitraat |
90 |
44 |
98 |
52 |
|
Aantal bedrijven |
93 |
39 |
48 |
166 |
|
Slootwater |
|
|
|
|
|
Stikstof mg/l winter |
4,0 |
- |
4,8 |
9,6 |
|
Stikstof mg/l zomer |
2,7 |
- |
2,3 |
5,5 |
|
Fosfor mg/l winter |
0,22 |
- |
0,14 |
0,09 |
|
Fosfor mg/l zomer |
0,59 |
- |
0,20 |
0,20 |
|
Aantal bedrijven in de winter/zomer |
92/90 |
-/- |
47/46 |
54/51 |
* Percentage bedrijven waar de gemiddelde concentratie voldoet aan de norm.
Niet bij ieder bedrijf komen sloten voor. Sommige sloten staan droog in de zomer, hierdoor ligt het aantal bemonsterde bedrijven in de winter hoger dan ’s zomers.
Mate waarin de waterkwaliteit aan normen voldoet
Figuur 1. Percentage bedrijven per grondsoortregio, waarvan de gemiddelde waterkwaliteit voldoet aan de nitraatnorm.
In de Zand- en Lössregio is de nitraatconcentratie in het uitspoelend water op circa 50% van de bedrijven boven de nitraatnorm van 50 mg/l.
Externe factoren
Het meetjaar 2011 als geheel was iets natter dan gemiddeld. Het najaar van 2010 en de winter van 2010/2011 waren over het geheel genomen vrij koud en droog. Vooral december was erg koud. Terwijl het noorden van het land droog was in de winter, werd in het zuiden meer neerslag gemeten dan gemiddeld. Het voorjaar was bijzonder droog. De zomer van 2011 was uitzonderlijk nat (natste zomer sinds 2006), vrij koel en wisselvallig. Het najaar was echter zacht, zonnig en droog.
Kleiregio
Overzichtstabel met de resultaten van bedrijfsvoering en waterkwaliteit in de Kleiregio in 2011
| Melkvee | Akkerbouw | Overige | |
|---|---|---|---|
| Uitspoelend water | |||
| Nitraat mg/l | 14 | 31 | 19 |
| Fosfor mg/l | 0,27 | 0,1 | 0,1 |
| Aantal bedrijven | 53 | 29 | 11 |
| Slootwater (zomer) | |||
| Stikstof mg/l | 2,6 | 2,9 | 2,3 |
| Fosfor mg/l | 0,74 | 0,43 | 0,31 |
| Aantal bedrijven | 50 | 29 | 11 |
| Slootwater (winter) | |||
| Stikstof mg/l | 3,7 | 4,6 | 4,0 |
| Fosfor mg/l | 0,28 | 0,16 | 0,12 |
| Aantal bedrijven | 52 | 29 | 11 |
Lössregio
Overzichtstabel met de resultaten van bedrijfsvoering en waterkwaliteit in de Lössregio
| Melkvee | Akkerbouw | |
|---|---|---|
| Uitspoelend water | ||
| Nitraat mg/l | 50 | 106 |
| Fosfor mg/l | - | - |
| Aantal bedrijven | 19 | 15 |
Naast het bedrijfstype ‘Melkvee’ en ‘Akkerbouw’ zijn in de Lössregio ook 5 bedrijven in het type ‘Overig’ bemonsterd. Omdat dit aantal lager is dan het benodigde minimum van 7 bedrijven, worden hiervan geen resultaten getoond.
Veenregio
Overzichtstabel met de resultaten van bedrijfsvoering en waterkwaliteit in de Veenregio
| Melkvee | |
|---|---|
| Uitspoelend water | |
| Nitraat mg/l | 5,4 |
| Fosfor mg/l | 0,38 |
| Aantal bedrijven | 48 |
| Slootwater (zomer) | |
| Stikstof mg/l | 2,3 |
| Fosfor mg/l | 0,2 |
| Aantal bedrijven | 46 |
| Slootwater (winter) | |
| Stikstof mg/l | 4,8 |
| Fosfor mg/l | 0,14 |
| Aantal bedrijven | 47 |
Zandregio
Overzichtstabel met de resultaten van bedrijfsvoering en waterkwaliteit in de Zandregio
| Melkvee | Akkerbouw | Hokdier | Overige | |
|---|---|---|---|---|
| Uitspoelend water | ||||
| Nitraat mg/l | 46 | 71 | 69 | 60 |
| Fosfor mg/l | 0,11 | 0,04 | 0,18 | 0,12 |
| Aantal bedrijven | 101 | 32 | 17 | 16 |
| Slootwater (zomer) | ||||
| Stikstof mg/l | 5,1 | 5,9 | - | - |
| Fosfor mg/l | 0,09 | 0,06 | - | - |
| Aantal bedrijven | 26 | 16 | 4 | 5 |
| Slootwater (winter) | ||||
| Stikstof mg/l | 7 | 11,0 | - | - |
| Fosfor mg/l | 0,07 | 0,05 | - | - |
| Aantal bedrijven | 27 | 18 | 4 | 5 |
Wat is een boxplot?
Nitraat in uitspoelend water
De spreiding in de bedrijfsgemiddelde nitraatconcentratie van het uitspoelend water is het grootst in de Löss- en Zandregio. Hoewel de gemiddelde waarde van de nitraatconcentratie in de Zandregio met gemiddeld 55 mg/l milligram per liter net boven de norm van 50 mg/l ligt, voldoet 52% van de bedrijven aan de nitraatnorm.
Nitraat in uitspoelend water naar bedrijfstype en grondsoort
Overzichtstabel en grafieken met spreiding van het bedrijfsgemiddelde, per grondsoortregio
| Grondsoort- | Bedrijfstype | gemiddeld | mediaan | % bedrijven |
|---|---|---|---|---|
| regio | (mg/l) | (mg/l) | ≤ norm | |
| Klei | Akkerbouw | 31 | 31 | 83 |
| Melkvee | 14 | 8,4 | 94 | |
| Overig | 19 | 12 | 91 | |
| Gewogen gemiddelde | 20 | 14 | 90 | |
| Löss | Akkerbouw | 106 | 87 | 20 |
| Melkvee | 50 | 43 | 58 | |
| Overig* | - | - | - | |
| Gewogen gemiddelde | 73 | 60 | 44 | |
| Veen | Melkvee | 5,4 | 0,67 | 98 |
| Zand | Akkerbouw | 71 | 66 | 28 |
| Hokdier | 69 | 41 | 59 | |
| Melkvee | 46 | 36 | 59 | |
| Overig | 60 | 54 | 44 | |
| Gewogen gemiddelde | 55 | 46 | 52 |
*In 2011 waren er te weinig overige bedrijven om de data voor dit bedrijfstype weer te geven
Op het merendeel van de bedrijven in de Lössregio is de gemiddelde nitraatconcentratie nog boven de nitraatnorm van 50 mg/l. In de Zandregio is het aandeel bedrijven waar de waterkwaliteit aan de norm voldoet wel net meer dan 50%.
De gemiddelde nitraatconcentratie in de Veenregio is weliswaar lager dan in de Kleiregio, maar de totale hoeveelheid stikstof in het uitspoelingswater is vergelijkbaar met die in de Klei- en Veenregio (gegevens niet vermeld, ga hiervoor naar meetgegevens zelf selecteren). In de Veenregio is een deel van de stikstof aanwezig als ammonium en/of organisch gebonden stikstof.
Uitspoeling nitraat per regio
Fosfor in uitspoelend water
Gegevens van fosforconcentraties in uitspoelend water
In 2011 zijn de resultaten voor de fosforconcentraties in het uitspoelend water van de Lössregio afgekeurd vanwege mogelijk een onjuiste laboratoriumbehandeling. Normaal zijn de concentraties bijzonder laag (lager dan in de Zandregio).
In de Zandregio zijn in meer dan 50% van de uitspoelingsmonsters de fosforconcentraties lager dan de gehanteerde detectielimiet (0,06 mg/l milligram per liter ). Voor deze gevallen wordt een waarde ’nul’ gebruikt. De resulterende bedrijfsgemiddelde waarden worden daarmee iets onderschat. Zie ook de berekeningscriteria 2011.
Voor de Zand- en Lössregio geldt de norm van 0,4 mg/l in het grondwater. In de Zandregio voldoet het merendeel (> 90%) van de bedrijven aan deze waarde. Normaal gesproken is dit ook het geval voor de Lössregio. Voor de Klei- en Veenregio is de norm 3,0 mg/l. Alle bedrijfsgemiddelden voldoen hieraan.
Overzichtstabel en grafieken met spreiding van het bedrijfsgemiddelde, per grondsoortregio
|
Grondsoort-regio |
Bedrijfstype |
Gemiddelde(mg/l) |
Mediaan (mg/l) |
% bedrijven ≤ norm |
|---|---|---|---|---|
|
Akkerbouw Melkvee Overig
Gewogen gemiddelde |
0,10 0,27 0,10
0,20 |
0,06 0,25 0,03
0,15 |
100 100 100
100 |
|
|
Löss |
Akkerbouw Melkvee Overig |
geen data
|
geen data
|
geen data
|
|
Melkvee |
0,38 |
0,26 |
100 |
|
|
Akkerbouw Hokdier Melkvee Overig
Gewogen gemiddelde |
0,04 0,18 0,11 0,12
0,11 |
0,00 0,00 0,00 0,00
0,00 |
100 88 97 88
96 |
Fosfor uitspoeling per bedrijfstype per regio
Op alle bedrijfstypen in de Kleiregio ligt de fosforconcentratie ruim onder de norm. Opvallend is dat op melkveebedrijven de fosforconcentratie hoger is dan bij akkerbouw- en overige bedrijven. Er is geen eenduidige verklaring te geven voor dit verschil tussen de bedrijfstypen, behalve dan door landgebruik of verschillen in de bodemgesteldheid.
Stikstof in slootwater
Gegevens van stikstofconcentraties in slootwater
Stikstofconcentraties in slootwater per seizoen per bedrijfstype per regio
|
Regio & bedrijfstype |
Winterseizoen |
Zomerseizoen |
||
|---|---|---|---|---|
|
|
Gemiddelde (mg/l) |
Mediaan (mg/l) |
Gemiddelde (mg/l) |
Mediaan (mg/l) |
|
akkerbouw melkvee overig
gewogen gemiddelde |
4,6 3,7 4,0
4,0 |
4,8 2,9 3,0
3,5 |
2,9 2,6 2,3
2,7 |
2,8 2,1 1,8
2,2 |
|
melkvee |
4,8 |
4,6 |
2,3 |
2,2 |
|
akkerbouw melkvee hokdier* overig*
gewogen gemiddelde |
11,0 7,0 - -
9,6 |
7,7 5,5 - -
7,6 |
5,9 5,1 - -
5,5 |
3,9 2,8 - -
3,6 |
* Bij minder dan 7 bedrijven wordt geen gemiddelde of mediaan getoond
De opgelost stikstofconcentratie in de winter is bijna twee keer zo hoog als in de zomer. In de Lössregio komen op de bedrijven praktisch geen sloten voor.
Fosfor in slootwater
Gegevens van fosforconcentraties in slootwater
Overzichtstabel en grafieken met spreiding van het bedrijfsgemiddelde, per grondsoortregio
|
Regio & bedrijfstype |
Winterseizoen |
Zomerseizoen |
||
|---|---|---|---|---|
|
|
Gemiddelde (mg/l) |
Mediaan (mg/l) |
Gemiddelde (mg/l) |
Mediaan (mg/l) |
|
akkerbouw melkvee overig
gewogen gemiddelde* |
0,16 0,28 0,12
0,22 |
0,11 0,19 0,04
0,11 |
0,43 0,74 0,31
0,59 |
0,16 0,55 0,12
0,43 |
|
melkvee |
0,14 |
0,08 |
0,20 |
0,15 |
|
akkerbouw melkvee hokdier** overig**
gewogen gemiddelde* |
0,05 0,07 - -
0,09 |
0,02 0,04 - -
0,02 |
0,06 0,09 - -
0,20 |
0,02 0,05 - -
0,05 |
*In het gewogen gemiddelde zijn ook overige bedrijven meegenomen, ook al zijn hiervan geen waarden getoond
**Bij minder dan 7 bedrijven wordt geen gemiddelde of mediaan getoond
De gemeten concentraties in de zomer zijn vaak meer dan tweemaal zo hoog als in de winter. In de zandregio worden de laagste waarden aangetroffen.
In de Kleiregio blijken de concentraties op melkveebedrijven hoger dan op akkerbouw- en overige bedrijven.
