Effectmetingen helpen het inkoopbeleid steeds opnieuw aan te scherpen. Zo worden de inkopen in iedere beleidscyclus duurzamer. Het meten van effecten wordt bovendien met iedere beleidscyclus eenvoudiger, doordat duidelijk is welke data leveranciers hiervoor moeten aanleveren. Effectmetingen zorgen voor een vliegwieleffect, zo komt de duurzame transitie echt op gang.
Het RIVM presenteerde begin 2018 een manier om het effect van maatschappelijk verantwoord inkopen te meten. Deze werkwijze is gebruikt om zestien productgroepen te analyseren: dienstauto's, buitenlandse dienstreizen, contractvervoer (voor bijvoorbeeld leerlingen), transportdiensten (taxi's en post), bedrijfskleding, elektriciteit, zonnepanelen, gas, catering, ICT (Information and communication technology), meubilair, grondverzet, wegen, nieuwbouw, openbare verlichting en renovatie.
Leernetwerken
Gefinancierd vanuit de kennisimpuls klimaatneutraal en circulair inkopen organiseren PIANOo en Rijkswaterstaat in 2018 en 2019 tien leernetwerken om maatschappelijk verantwoord inkopen binnen de overheid te stimuleren. Deelnemers zijn zowel inkopers, duurzaamheidscoördinatoren, contractmanagers als projectleiders meldden zich aan. RIVM voerde een nulmeting uit onder deelnemers aan de leernetwerken. Hieruit blijkt dat 43 procent van de deelnemende organisaties MVI (maatschappelijk verantwoord inkopen) al sterk verankerd heeft in het inkoopbeleid. Tegelijkertijd blijkt dat slechts 20 procent in staat is de bijbehorende eisen en gunningcriteria in de praktijk te brengen.
Het RIVM heeft ook onderzocht Wat het effect van deze leernetwerken is op inkoopgedrag van de deelnemers. Hieruit bleek onder andere dat de meeste deelnemers door de leernetwerken nieuwe acties gaan uitvoeren. In 2019 onderzoekt RIVM of dit ook doorwerkt naar de organisaties van de deelnemers: is er iets veranderd bij de aanbestedende diensten door de leernetwerken en wat dan?
Pilots en handvatten voor effectmeting
Ruim honderd partijen hebben in 2018 vanuit de kennisimpuls klimaatneutraal en circulair inkopen ondersteuning gekregen voor pilots om maatschappelijk verantwoord inkopen naar een hoger plan te trekken en in 2019 is deze kans er weer. Zij zetten hiermee bijvoorbeeld een aanbesteding in gang, doen een nulmeting of creëren draagvlak in een organisatie. Het RIVM berekent het potentiele effect van deze pilots.
Hiervoor zijn onder andere voor zes productgroepen beschrijvingen opgesteld over hoe binnen de pilots, maar ook in andere situaties, het effect kan worden gemeten. Aan de ene kant vooraf: wat is het potentiele effect van MVI opnemen in de aanbesteding. Aan de andere kant gaat het ook over welke data beschikbaar moet zijn (en dus moet worden opgenomen in het contract met de leverancier) om het effect tijdens en achteraf te kunnen meten en hier vervolgens op te sturen.
Voor vier productgroepen zijn tools ontwikkeld, omdat die voor deze productgroepen elders nog niet beschikbaar waren. Het gaat om bedrijfskleding, ICT, transport en energie (gas en elektriciteit). De resultaten van de pilots in 2018 staan in dit rapport.