Groeiende vraag

ZZS Zeer Zorgwekkende Stoffen (Zeer Zorgwekkende Stoffen ) zijn stoffen die worden geproduceerd in de chemische industrie en gevaarlijk zijn voor mens en milieu, bijvoorbeeld omdat ze kankerverwekkend zijn of kunnen leiden tot onvruchtbaarheid. Er zijn veel verschillende toepassingen van ZZS: zo worden de stoffen als hulpstof bij chemische productie of als oplosmiddel ingezet.
Door beleid en wetgeving wil de Europese Unie het gebruik van deze stoffen sterk terugdringen en op termijn mogelijk zelfs verbieden. Mede daardoor ontstaat er een groeiende vraag naar vervangende stoffen. De Nederlandse overheid wil de productie van veilige alternatieven die bovendien afkomstig zijn uit duurzame grondstoffen stimuleren. Biomassa, vooral uit plantaardige -en dierlijke afvalstromen, kan zo’n duurzame bron zijn van biobased alternatieven.

Kansrijke voorbeelden

Het onderzoek toont aan dat sommige ZZS nu al te vervangen zijn door biobased alternatieven. Dit geldt bijvoorbeeld voor het kankerverwekkende ethyleenoxide. Deze stof wordt gebruikt voor de productie van ethyleenglycol, een essentieel onderdeel van polyester, dat bijvoorbeeld gebruikt wordt in PET-flessen en fleecetruien. Door ethyleenglycol direct uit suikers te vormen, ontstaat er een biobased alternatief voor een groot deel van de geproduceerde ethyleenoxide.
Ook bepaalde giftige oplosmiddelen, zoals diverse typen glymes, zijn te vervangen door biobased alternatieven, zoals dimethylisosorbide of melkzuuresters. Voor andere industrieel belangrijke schadelijke oplosmiddelen, zoals DMF Dimethylformamide (Dimethylformamide), DMAc Dimethylacetamide (Dimethylacetamide) of NMP N-Methyl-2-pyrrolidone (N-Methyl-2-pyrrolidone) (onder andere gebruikt bij de productie van milieuvriendelijke watergedragen verven) zijn ook biobased alternatieven mogelijk, maar de ontwikkeling hiervan kost meer investeringstijd en -geld.

Beide werelden bij elkaar brengen

De onderzoekers zien mogelijkheden voor samenwerking tussen de chemische industrie en producenten van biobased stoffen, om gezamenlijk te zoeken naar biobased alternatieven voor ZZS. Chemische bedrijven merken dat er steeds meer beperkingen gelden voor stoffen die zij produceren. Tegelijkertijd zijn hernieuwbare grondstoffen op grotere schaal beschikbaar en kunnen ze dienen als basis voor nieuwe industriële chemicaliën.  De overheid kan stimuleren en faciliteren dat deze werelden bij elkaar komen.

Biobased alternatieven voor eindproducten

Van andere ZZS kan de productie en het gebruik fors worden verminderd door de eindproducten waarin ze worden verwerkt te vervangen door biobased eindproducten met dezelfde functionaliteit. Zo kan het gebruik van het giftige isopreen, dat wordt gebruikt voor de productie van synthetisch rubber, worden verminderd door natuurrubber uit Russische paardenbloem te produceren. Daarnaast kan het gebruik van het kankerverwekkende acrylamide voor de productie van verdikkingsmiddelen worden gereduceerd door verdikkingsmiddelen te gebruiken op basis van koolhydraten.

Vervolgonderzoek

Het onderzoek van Wageningen UR Wageningen University en Research (Wageningen University en Research ) is een meer gedetailleerd vervolg op een verkennend onderzoek van het RIVM naar biobased alternatieven voor ZZS. De quick scan toont aan dat er een significant vervangingspotentieel is voor een deel van de ZZS. Tegelijkertijd is er voor een analyse van mogelijke alternatieven nog meer gedetailleerde informatie nodig over alle specifieke toepassingen van de stoffen.

Symposium 29 januari 2015

Donderdag 29 januari 2015 organiseert het Ministerie van Infrastructuur en Milieu samen met het RIVM en het Ministerie van Economische Zaken het symposium Veilig door Biobased. Tijdens dit symposium presenteert Wageningen UR de resultaten van het onderzoeksrapport. Bedrijven, overheid en kennisinstellingen wisselen tijdens deze bijeenkomst ideeën uit over de mogelijkheid om veilige en duurzame alternatieven op de markt te brengen ter vervanging van ZZS. Deelname is gratis.