RIVM

Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu  (RIVM) is hét kennisinstituut van de overheid op het gebied van volksgezondheid en milieu. Het RIVM is een agentschap en valt onder de verantwoordelijkheid van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport)).

Betrouwbaar en deskundig

RIVM is betrouwbare adviseur voor de overheid, professional en burger. Onze kernwaarden deskundig, betrouwbaar en onafhankelijk. Deskundig kent veel synoniemen en facetten: met kennis van zaken, competent, oordeelkundig, bedreven, bekwaam, geoefend, beslagen (zie ook vakmanschap).

Raamafspraken en gedragscodes

Naast de wet op het RIVM zijn er procedures rond financiering, programmering, uitvoering en publicatie van resultaten vastgelegd in raamafspraken met de opdrachtgevers. Ook heeft het RIVM een aantal gedragscodes onderschreven en instrumenten ontwikkeld:

• Nederlandse Gedragscode Wetenschappelijke integriteit (KNAW Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen)/VSNU Vereniging van Universiteiten (Vereniging van Universiteiten))
• ALLEA-code: de Europese code voor wetenschappelijke integriteit 
• Code ter voorkoming van oneigenlijke beïnvloeding door belangenverstrengeling (KNAW)
• Klachtenregeling Wetenschappelijke integriteit
• Interne en externe peer review
• Nevenfuncties en RIVM belangenverklaring medewerkers
• Criteria, handreiking en coaching Publiek Private Samenwerking
• Trainingen (o.a. Leerwerktraject) / moreel beraad
• Vertrouwenspersoon wetenschappelijke integriteit
   

Verder kan deelname van het RIVM in privaat gefinancierde wetenschappelijke onderzoeksprojecten uitsluitend plaatsvinden als aan een aantal strenge criteria wordt voldaan (zie bedrijfsleven en samenwerking met private partners).

Preventieprogramma’s  

Preventie is beter dan genezen. Om ziektes te voorkomen of in een vroeg stadium te ontdekken en te behandelen coördineert het RIVM verschillende preventieprogramma’s.

Vaccinatieprogramma’s

Zo coördineren we het Rijksvaccinatieprogramma (RVP Rijksvaccinatie programma (Rijksvaccinatie programma)) dat kinderen beschermt tegen twaalf ernstige infectieziekten. Dankzij het RIVM gebeurt dit in heel Nederland op dezelfde manier en krijgt elk kind het juiste aanbod. Het RIVM bewaakt en evalueert de kwaliteit van het RVP en volgt hoeveel mensen de ziektes waartegen wordt gevaccineerd toch krijgen en hoeveel mensen deelnemen aan het RVP (de vaccinatiegraad).

Bevolkingsonderzoeken en screeningen

Het RIVM regisseert 8 bevolkingsonderzoeken en -screeningen waarmee ziektes in een vroeg stadium ontdekt of zelfs voorkomen kunnen worden. Door een medisch onderzoek bij mensen die nog geen gezondheidsklachten hebben, is vroegtijdige behandeling mogelijk en overlijden er minder mensen aan deze ziektes. De Minister van VWS Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport) heeft het RIVM de opdracht gegeven voor de landelijke regie van bevolkingsonderzoeken tegen kanker, tijdens zwangerschap en direct na de geboorte. Een groot aantal samenwerkende organisaties voert deze bevolkingsonderzoeken uit.

Maatschappelijke vraagstukken

Een maatschappelijk vraagstuk is een probleem van de samenleving waarbij:

1.  sprake is van een sociaal probleem.
2.  verschillende meningen over de oplossing bestaan.
3.  het een probleem is dat met gezamenlijke actie of door de politiek dient te worden opgelost.
4.  het vraagstuk aandacht krijgt van de media.

Aan de ene kant zijn er de grote transities zoals b.v. klimaatverandering, decentralisatie en circulaire economie. Aan de andere kant spelen er voortdurend zaken in de samenleving waar RIVM snel op dient te acteren zoals b.v.: rubbergranulaat, de e-sigaret, GenX, HPV vaccinatie, de stikstof problematiek en bijwerkingen van implantaten. Veel maatschappelijke vraagstukken worden gekenmerkt door een grote dynamiek en om ze goed te kunnen adresseren dient het RIVM zich voortdurend te kunnen aanpassen en ontwikkelen. Dit vraagt wendbaarheid van de organisatie en tevens flexibiliteit en omgevingsgerichtheid van de medewerkers. Het is daarom noodzakelijk dat we de daarvoor benodigde expertise en kennisbasis voortdurend actief blijven ontwikkelen.  

Circulaire economie

Ook het RIVM vindt dat een circulaire economie veel verder gaat dan alleen een verbeterde afvalverwerking en recycling: het gaat ook om slim circulair ontwerp en circulaire consumptie. Innovatieve oplossingen zijn nodig, met geheel nieuwe ‘circulaire’ verdienmodellen, afgestemd op de natuurlijke draagkracht van de aarde. Het RIVM heeft een unieke combinatie van expertises in huis op het gebied van duurzaamheid, veiligheid, en gezondheid die allen noodzakelijk zijn voor de transitie naar een circulaire economie. Ook sociaal-economische kennis en innovatietheorie zijn binnen het RIVM steeds sterker vertegenwoordigd. Dit maakt het mogelijk om ‘circulaire’ ontwikkelingen integraal te bestuderen,  te beoordelen en te helpen implementeren. Het RIVM stelt deze kennis beschikbaar aan partijen die aan de slag willen met circulaire economie.

Bedrijfsleven en samenwerking met private partijen

Samenwerking met private partners geeft kansen om kennis beter te (laten) benutten in de samenleving voor publieke doelen. Het is in toenemende mate ook rijksbeleid om publiek private samenwerking (PPS) vorm te geven: zie bijvoorbeeld het EU Europese Unie (Europese Unie)-programma Horizon 2020, het missie gedreven innovatiebeleid en de Nationale Wetenschaps Agenda (NWA). Door elk concreet idee voor publiek private samenwerking te onderzoeken en daarbij een balans te vinden tussen haalbare oplossingen én het voldoen aan wet- en regelgeving werkt het RIVM steeds meer met private partners samen.

Criteria voor samenwerking met de private sector

Het RIVM werkt niet ‘voor’, maar wel ‘met’ private partijen aan onderwerpen die publieke waarde opleveren. Hierbij gelden een aantal strenge criteria. Die criteria waarborgen de onafhankelijkheid van het RIVM als overheidsinstituut.

• Zo moet het project inhoudelijk passen binnen de taakstelling van het RIVM.
• Wordt  er uitsluitend in consortia gewerkt en niet voor individuele private partners.
• Het RIVM moet vrij zijn in de wijze van uitvoering van het project.
• Open wetenschappelijk publiceren van onderzoeksresultaten dient mogelijk te zijn.
• De deelname aan een publiek-private samenwerking vereist altijd goedkeuring op directieniveau. 

Informatietechnologie, biotechnologie  en data science

Het wetenschappelijk onderzoek van het RIVM vraagt toepassing van geavanceerde technologieën, de juiste ICT Informatie- en communicatietechnologie (Informatie- en communicatietechnologie) systemen en kennis voor de analyse van veel data. De kwaliteit van die kennis hangt sterk samen met de beschikbaarheid van goede data, een betrouwbare gegevensanalyse en de benodigde infrastructuur.

Nieuwe technieken en ontwikkelingen

Het onderzoeks- en datalandschap zowel binnen het gezondheidsdomein als het domein van milieu en veiligheid verandert snel doordat er nieuwe betere technieken en meer gegevens beschikbaar komen.  Aan de ene kant worden technologieën zoals b.v. artificial intelligence, next generation sequencing en lab-on-a-chip ontwikkeld die veel data kunnen genereren. Aan de andere kant komen er steeds meer data beschikbaar uit Big Data analyses. In wetenschappelijk onderzoek worden steeds vaker geautomatiseerde methoden gebruikt die veel data genereren. Steeds vaker worden koppelingen gemaakt tussen in-vitro/in-vivo data met in-silico experimenten en tussen epidemiologische data en geografische verspreidingsgegevens.

Grootschalige dataverwerking

Waar relevant beschikt het RIVM over deze nieuwe technologieën en de benodigde datavoorziening is zo ontworpen en ingericht dat deze met de gegevensstroom kan omgaan en grote hoeveelheden data kan verwerken, uitwisselen en opslaan. Dit vraagt investeringen in technologie en in dataverwerking en specialistische kennis over verwerkingsmethoden en methoden voor het koppelen van meta-informatie.

Citizen Science

Citizen science is onderzoek waarbij burgers meedenken over de onderzoeksvraag, actief gegevens verzamelen, zelf analyses uitvoeren of bedenken wat er met de conclusies kan gebeuren.

Bijdrage van burgers

Tegenwoordig zijn steeds vaker burgers betrokken bij wetenschappelijk onderzoek. Want burgers zijn in staat om met lokale kennis, creativiteit, extra rekenkracht of dataverzameling bij te dragen aan kennisontwikkeling en wetenschap. Soms worden burgers bij het hele onderzoeksproces betrokken: van het opstellen van de onderzoeksvraag tot het verwerken van de resultaten. Met name het verzamelen van grotere hoeveelheden data op een lagere geografische schaal is één van de grote voordelen van Citizen Science.

Beter en completer

Citizen Science stimuleert creativiteit, biedt een kritisch platform voor de wetenschap, en bevordert nationale en internationale samenwerking. Citizen science is voor het RIVM van groot belang om verbinding te houden met de samenleving en burgers te betrekken bij ons werk en het genereren en verzamelen van gegevens. Citizen Science biedt kansen voor betere, meer complete kennis, meer data en methodologische vernieuwing.  Waar relevant en nodig gebruikt het RIVM Citizen Science in het onderzoek.

RIVM-initiatieven

Door middel van Citizen Science worden wetenschap en maatschappij dichter bij elkaar gebracht. Mooie voorbeelden hiervan zijn “Samen meten aan luchtkwaliteit” en “Boeren en Buren”. Het RIVM onderschrijft de 10 principes van citizen science.

Internationale samenwerking

Internationale samenwerking is belangrijk voor het RIVM omdat veel factoren die van invloed zijn op gezondheid, milieu en veiligheid zich niet houden aan landsgrenzen. Beleid hiervoor wordt steeds meer op internationaal niveau (EU Europese Unie (Europese Unie) en VN Verenigde Naties (Verenigde Naties)) gemaakt en heeft invloed op de programmering en financiering van onderzoek en innovatie. Ook vraagt verdergaande globalisering en toename van de complexiteit van maatschappelijke uitdagingen om het inzetten van schaalvoordeel, afstemming, taakverdeling.

Kennis uitwisselen

We kijken daarom continu op welke manier we onze taken kunnen uitvoeren in internationaal verband en daarmee de kwaliteit van ons werk verbeteren en onze kennis en expertise vergroten. De aard, inhoud en thema’s van onze nationale opdrachten zijn richtinggevend voor wat we internationaal doen. We maken slim gebruik van kennis van anderen en als onze expertise gevraagd is dragen we bij aan oplossingen voor problemen op wereldschaal. Wat we in het buitenland leren, kunnen we weer gebruiken voor ons werk binnen Nederland: nationaal, regionaal, lokaal en vice versa.

Vormen van internationale samenwerking

Omdat we lid zijn van diverse netwerken met zusterinstituten, wisselen we onderling informatie uit, delen we kennis en medewerkers en trekken we samen op in internationale projecten. Met zoveel mogelijk wederzijds voordeel en gesloten beurzen.

Internationale samenwerking en afstemming heeft verschillende vormen. In sommige expertisevelden ligt het zwaartepunt op het afstemmen van nationale regelgeving. In andere expertisevelden nemen we deel aan internationale projecten voor het vergroten en binnenhalen van kennis. Op weer andere terreinen gaat het om het coördineren en harmoniseren van nationale activiteiten. Zo nemen we deel aan comités en expertgroepen, zijn onderdeel van consortia die gezamenlijke projecten uitvoeren, werken bilateraal samen en nemen namens Nederland deel aan gezamenlijke acties voor het afstemmen van Europese beleidsimplementatie. Ook vervullen we een rol als referentielaboratorium en huisvesten we 9 WHO Collaborating Centres via het partnerschapsprogramma van VWS Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport) met de WHO World Health Organization (World Health Organization).

Opdrachtgevers

Het RIVM is een agentschap en valt onder de verantwoordelijkheid van het ministerie van VWS Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport). Het RIVM werkt in opdracht van de overheid, in het bijzonder voor het ministerie van VWS, het ministerie Infrastructuur en Water, het ministerie voor Economische Zaken en Klimaat, het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, het ministerie van Defensie en het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkszaken en verschillende rijksinspecties. 

Daarnaast werkt het RIVM ook voor verschillende lokale, regionale, nationale en internationale overheden zoals provincies, waterschappen en gemeenten en professionals van de lokale Gemeentelijke Gezondheidsdienst (GGD Gemeentelijke Gezondheidsdienst (Gemeentelijke Gezondheidsdienst)) of Omgevingsdiensten (OD omgevingsdienst (omgevingsdienst)) (zie ook lokaal). Internationaal wordt onder andere samengewerkt met internationale organen zoals de Europese Commissie en b.v. de Europese agentschappen en verschillende organisaties van de Verenigde Naties zoals de Wereld Gezondheids Organisatie (WHO World Health Organization (World Health Organization)) (zie ook internationaal).

Integriteit

Onze positie als nationaal en internationaal gerespecteerd kennisinstituut danken we vooral aan de kwaliteit van ons werk en de passie en betrokkenheid van onze medewerkers. Daarvoor is het essentieel dat onze onderzoekers zich gedragen als integere wetenschappers. Dit betekent onder andere dat zij zorgvuldig, betrouwbaar, controleerbaar, onpartijdig en onafhankelijk te werk gaan.

Gedragscode(s) Wetenschapsbeoefening 

Wat wetenschappelijk integer gedrag concreet inhoudt, wordt beschreven in de nieuwe Nederlandse Gedragscode Wetenschappelijke Integriteit (ontwikkeld door o.a. KNAW Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen) en VSNU Vereniging van Universiteiten (Vereniging van Universiteiten)). Deze code beschrijft de principes van goede integere wetenschapsbeoefening. De code geeft normen voor een goede onderzoekspraktijk. Het RIVM onderschrijft de Nederlandse Gedragscode Wetenschappelijke Integriteit die de basis vormt voor het wetenschappelijke integriteitsbeleid. Het RIVM heeft ook de Europese ALLEA-Code (ALL European Academies) onderschreven die handvatten biedt voor het op integere wijze uitvoeren van wetenschappelijk onderzoek. Om aan internationale projecten te kunnen deelnemen wordt soms gevraagd dat de deelnemende partijen de ALLEA-Code onderschrijven. De Nederlandse en Europese codes komen min of meer overeen en zijn niet tegenstrijdig aan elkaar.

Klachtenregeling Wetenschappelijke Integriteit

Daarnaast is er de 'Klachtenregeling en Vertrouwenspersoon Wetenschappelijke Integriteit'. Deze regelt klachten die te maken hebben met vermeende schendingen van wetenschappelijke integriteit. Hierbij is een belangrijke rol weggelegd voor de Vertrouwenspersoon Wetenschappelijke Integriteit. De vertrouwenspersoon neemt signalen in behandeling over mogelijke inbreuk op integriteit van het wetenschappelijk handelen bij het RIVM.

Code ter voorkoming van oneigenlijke beïnvloeding door belangenverstrengeling

Het is voor betrouwbaarheid noodzakelijk dat het onderzoek bij het RIVM onafhankelijk wordt uitgevoerd. Die onafhankelijkheid is verankerd in de wet op het RIVM. In aanvulling op de wettelijke regels voor onafhankelijkheid volgt het RIVM ook de specifieke Code ter Voorkoming van Oneigenlijke Beïnvloeding door Belangenverstrengeling van de KNAW. Deze Code is opgesteld door de KNAW en enkele andere organisaties voor een transparante totstandkoming van wetenschappelijke adviesrapporten en het bevorderen van klinische behandelrichtlijnen.

De RIVM-belangenverklaring, gebaseerd op de model belangenverklaring van de KNAW, zorgt ervoor dat deskundigen die deelnemen aan wetenschappelijke adviescommissies transparant zijn over relaties en belangen.

Nevenfuncties

Een belangrijk punt bij wetenschappelijke integriteit is het voorkómen van belangenverstrengeling. Sinds 2013 maakt het RIVM daarom nevenfuncties en relevante persoonlijke belangen van medewerkers op sleutelposities openbaar via de website. Dit is in navolging van andere organisaties waar wetenschappelijke integriteit een cruciale rol speelt, en met instemming van de Commissie van Toezicht, het Ministerie van VWS Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport) en de OR. De sleutelposities betreffen de directeur-generaal, directeuren, centrumhoofden, Chief Science Officers, hoogleraren en topexperts.

Diversiteit personeelsbestand

Het RIVM gaat uit van een brede definitie van diversiteit: alle aspecten waarop medewerkers van elkaar verschillen. Daarbij gaat het zowel om zichtbare kenmerken zoals geslacht, leeftijd en afkomst (etniciteit) als om minder zichtbare kenmerken zoals wensen, behoeften, belastbaarheid, ziekte of handicap, competenties, werkstijlen, seksuele voorkeur en karaktereigenschappen. Iedere werkende heeft een eigen, unieke combinatie van dergelijke kenmerken. Een deel van die kenmerken heeft een directe invloed op hoe mensen in hun werk staan: ze bepalen hoe mensen leren, wat ze nodig hebben om gezond te blijven en waardoor ze gemotiveerd worden.

Divers samengestelde teams

Divers samengestelde teams lijken beter te functioneren dan homogeen samengestelde teams en de verwachting is dat zij ook innovatiever en creatiever zijn. Zo nemen divers samengestelde teams meerdere perspectieven uit de samenleving mee, waardoor producten en diensten beter op de vraag kunnen worden afgestemd. Daarnaast kan een werkgever met een divers samengesteld team een grotere herkenbaarheid en daarmee een toenemend draagvlak realiseren onder alle delen van de bevolking. Daarom volgt het RIVM het kabinetsbeleid om de diversiteit van het personeelsbestand te vergroten.