Wat en waarom?
Moleculaire epidemiologie is erop gericht om genetische factoren in kaart te brengen over de mate waarin ziekten voorkomen, zich verspreiden en hoe ze ontstaan. Hierbij wordt gebruik gemaakt van moleculaire technieken, zoals next generation sequencing, en informatie over het aantal mensen met een bepaalde ziekte en de kenmerken van deze (groepen) mensen. Moleculaire epidemiologie is nuttig voor onderzoek naar chronische ziekten en infectieziekten. Voor onderzoek naar chronische ziekten worden vaak studies naar bevolkingsgroepen gebruikt waarbij informatie wordt verzameld over levensstijl, genetica en bepaalde ziekten. Op basis hiervan brengen we risicofactoren in kaart waarmee vervolgens beter aan preventie kan worden gedaan.
Voor infectieziekten wordt in laboratoria naar de genetische samenstelling van het micro-organisme gekeken om te weten wat hun eigenschappen zijn. Die kennis is bijvoorbeeld nodig om te bepalen welk micro-organisme het is en of het dezelfde bacteriën en virussen zijn die bij andere mensen zijn aangetroffen. In combinatie met informatie over de patiënten kan dan worden achterhaald wat de mogelijke bron is van een infectie en hoe die zich heeft verspreid. Zo kunnen maatregelen worden getroffen om verdere verspreiding te voorkomen.
Een voorbeeld. Tientallen mensen zijn besmet met een Salmonella bacterie en hebben hetzelfde voedselproduct uit een specifieke supermarkt gegeten. Uit gedetailleerde genetische analyse van de Salmonella’s uit de patiënten blijkt het om precies dezelfde stam te gaan, die ook in het voedselproduct blijkt te zitten. Het product wordt van de markt gehaald zodat er niet nog meer mensen ziek worden.
Hoe en met wie?
Het RIVM voert (laboratorium)analyses uit en werkt nauw samen met verschillende nationale en internationale universiteiten, en andere kennisinstellingen, zoals Wageningen Bioveterinary Research (WBVR (Wageningen Bioveterinary Research)), Gezondheidsdienst voor Dieren (GD (Gezondheidsdienst voor Dieren)), Nederlandse Organisatie voor Toegepast Natuurwetenschappelijk Onderzoek (TNO), Nederlandse Voedel en Waren Autoriteit (NVWA (Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit)), en de Gemeentelijk gezondheidsdiensten (GGD (Gemeentelijke Gezondheidsdienst)‘en). Internationaal is dat vooral met het European Centre for Disease Control (ECDC (European Centre for Disease Prevention and Control )).
Begin deze eeuw kwam next generation sequencing beschikbaar om het genetisch materiaal, het DNA (deoxyribonucleic acid), te analyseren. Deze technologische ontwikkeling heeft veel invloed in dit vakgebied. Daardoor kan snel het hele DNA in kaart gebracht worden terwijl dit vroeger alleen kon voor kleine stukjes. Voor bacteriën wordt deze techniek al veel gebruikt. Het Centrum voor Infectieziektebestrijding (CIb (Centrum Infectieziektebestrijding (onderdeel van het RIVM))) van het RIVM analyseert per jaar ongeveer 4000 monsters met deze nieuwe techniek.