Inleiding en motivatie

De afgelopen jaren is het bewijs gegroeid dat epigenetische veranderingen een rol spelen in het ontstaan van verschillende ziektes. Het epigenoom is de informatie die om het DNA deoxyribonucleic acid (deoxyribonucleic acid) heen zit. Naast genetische factoren kunnen veranderingen in het epigenoom een belangrijke rol spelen bij complexe aandoeningen als type 2 diabetes (T2D). Het EPI Centrum Epidemiologie en Surveillance van infectieziekten (Centrum Epidemiologie en Surveillance van infectieziekten)-PRET project heeft als doel na te gaan welke epigenetische veranderingen gecorreleerd zijn aan een verhoogde kans op de ontwikkeling van type 2 diabetes. Dit zal de expertise van het RIVM op gebied van de epigenetica versterken. Dat is van groot belang, vanwege de vele mogelijkheden die epigenetica biedt voor geïndividualiseerde gezondheidszorg.

Doel(en) en onderzoeksvragen

Het EPI-PRET project heeft als doel epigenetische veranderingen te relateren aan het optreden van type 2 diabetes later in het leven: ontstaan er verschillen in het epigenoom tussen T2D patiënten en gezonde controlepersonen voordat de ziekte zich openbaart?

De specifieke doelen zijn:

1. identificatie van epigenetische markers die gecorreleerd zijn aan T2D door gebruik van ‘omics’ technologie in bloedmonsters van personen met en zonder T2D;
2. nagaan of deze markers voorspellend zijn voor het optreden van T2D, en of ze gerelateerd zijn aan leefstijlfactoren;
3. oprichting van een RIVM Epigenetica Kennis Platform om expertise op te bouwen.

Aanpak en methoden

Essentieel voor het slagen van dit project is de Doetinchem Cohort Studie. Deze cohortstudie is in 1987 gestart, waarbij de respondenten elke 5 jaar opnieuw worden onderzocht. In een case-controle opzet wordt het epigenoom van T2D patiënten vergeleken met dat van gezonde controlepersonen, met als doel epigenetische markers te identificeren die gecorreleerd zijn met T2D. De voorspellende waarde van deze markers zal bepaald worden door het epigenoom van de geteste personen in eerdere meetrondes te bestuderen. Ook zal onderzocht worden of de epigenetische markers gerelateerd zijn aan leefstijlfactoren. Dit zal inzicht geven in de samenhang tussen epigenetica en omgeving bij de ontwikkeling van T2D. Gedurende het project zal opgedane kennis en ervaring worden gedeeld met andere RIVM professionals via een RIVM Epigenetica Kennis Platform.

Verwachte resultaten

Het project zal leiden tot epigenetische markers die voorspellend zijn voor T2D. Ook zal het duidelijk maken welke rol epigenetische mechanismen spelen bij chronische ziekten zoals T2D. De aanpak gehanteerd in dit project kan, mits succesvol, ook worden toegepast voor andere chronische ziekten. Het project zorgt voor expertise op gebied van de epigenetica, wat van cruciaal belang is voor het RIVM om in te kunnen spelen op behoeften en ontwikkelingen in toekomstig gezondheidszorgonderzoek.

Geplande producten

Wetenschappelijke publicaties, presentaties op internationale congressen, proefschrift over epigenetische mechanismen betrokken bij T2D, RIVM Epigenetica Kennis Platform