Non-specifieke en geslachtsafhankelijke effecten van vaccinatie (NSE-Battle, S/112007) Knol, dr. M.J. (Mirjam)
Inleiding en motivatie
Vaccinatie heeft geleid tot een drastische verlaging van infectieziekten en sterfte. Naast bescherming tegen de ziekten waartegen gevaccineerd wordt, zouden vaccins ook bescherming kunnen geven tegen andere infectieziekten; dit worden ook wel non-specifieke effecten genoemd. Bijvoorbeeld, in diverse studies was de waargenomen daling in sterfte na mazelen vaccinatie groter dan wat verwacht kon worden op basis van het voorkómen van alleen mazelen. Het meeste onderzoek naar non-specifieke effecten van vaccinatie is gedaan in ontwikkelingslanden. Het volksgezondheidsbelang van non-specifieke effecten van vaccinatie in Westerse landen is tot op heden niet goed bekend.
Non-specifieke effecten lijken ook te verschillen per geslacht: ze zijn groter bij meisjes dan bij jongens. Ook specifieke effecten van vaccinatie kunnen geslachtsafhankelijk zijn. Mannen en vrouwen van dezelfde leeftijd hebben een verschillend risico op infectieziekten en sterfte daaraan. Vrouwen hebben in het algemeen een robuustere immuunrespons, minder infecties en lagere sterfte aan infectieziekten dan mannen. Wat de redenen hiervoor zijn is niet goed bekend. Androgenen en genen die betrokken zijn bij het vetmetabolisme lijken belangrijke determinanten te zijn van verschillen in immuun respons tussen mannen en vrouwen. Momenteel is het Rijksvaccinatieprogramma (RVP (Rijksvaccinatie programma)) een uniform programma voor alle kinderen met een op bewijs gebaseerde inhoud en schema. Het is gebaseerd op de aanname dat het gelijkelijk vaccineren van kinderen zorg draagt voor een individueel beschermend antistofniveau, en de benodigde niveaus en dekkingsgraad voor kudde immuniteit. Echter, er komt steeds meer bewijs dat immuniteit geslacht-specifiek is en daarmee rijst de vraag: Moeten we jongens en meisjes verschillend behandelen om ze gelijke bescherming te geven?
Dit project gaat epidemiologische analyses uitvoeren op bestaande data naar non-specifieke en geslachtsafhankelijke effecten van vaccinatie om beleidsmakers te informeren over het optimale vaccinatie schema. In gerichte klein-opgezette cellulaire experimenten zullen hypotheses voor mechanismen van non-specifieke en geslachtsafhankelijke effecten gegenereerd worden.
Doel(en) en onderzoeksvragen
Het onderzoeken van non-specifieke en geslachtsafhankelijke effecten van vaccinatie. In epidemiologische database studies zullen we het effect van BMR (bof, mazelen,rodehond) (1) en BCG (Bacille Calmette Guérin) vaccinatie (2) op infectieziekte gerelateerde ziekenhuisopnames, huisartsconsulten en antibiotica voorschriften onderzoeken. De verschillen tussen mannen en vrouwen in immuun respons onderzoeken, zowel op antistof niveau (3) als op cellulaire immuniteit (4). We gebruiken hierbij data over respons op vaccinatie van meer dan 23.000 mensen. Specifieke cellulaire experimenten zullen worden uitgevoerd om mogelijke verschillen in immuun mechanismen te ontdekken (5).
Aanpak en methoden
Voor het bestuderen van non-specifieke effecten zullen data van vaccinatieregistraties (Praeventis en Tubis) gekoppeld worden aan zorgregistraties, bijvoorbeeld Landelijke Basisregistratie Ziekenhuizen, Nivel (huisartsdata) en Pharmo (medicatiedata). Dit om het effect van BMR en BCG vaccinatie op infectieziekte gerelateerde morbiditeit te onderzoeken. De studie opzet en de data analyse zullen worden geoptimaliseerd om de kans op bias te minimaliseren en we zullen sensitiviteitsanalyses uitvoeren op de robuustheid van de resultaten. Voor vaccinresponses zijn data beschikbaar van twee grote PIENTER-studies en verschillende vaccinstudies. De data van al deze studies zullen op een systematische manier worden geanalyseerd op verschillen in geslacht.
Verwachte resultaten
Kwantificeren van non-specifieke en geslachtsafhankelijke effecten van vaccinatie. Genereren van immuun mechanistisch bewijs voor geslachtsafhankelijke vatbaarheid voor infectieziekten.
Geplande producten
Papers in internationale tijdschriften; Presentaties op internationale congressen; Raamwerk van gekoppelde databases om effecten van vaccinatie te onderzoeken; Onderzoeksvoorstel voor grotere studie naar geslachtsverschillen op gebied van vaccinatie-immunologie en infectieziekten.