Inleiding en motivatie

Beleid op het gebied van stralingsbescherming is erop gericht het publiek te beschermen tegen schadelijke gevolgen van blootstelling aan ioniserende straling. De nadruk ligt er hierbij op te voorkomen dat straling kanker veroorzaakt. De wetenschappelijke onderbouwing van het stralingsbeschermingsbeleid is beperkt, de onzekerheden over de effecten van blootstelling aan lage doses straling zijn groot. Het is niet uitgesloten dat het huidige stralingsbeschermingsbeleid onnodig beperkend – en duur!- is doordat we risico’s overschatten, of dat het een ongewenst laag beschermingsniveau biedt doordat we risico’s onderschatten.
Dit project beoogt nieuwe methodologische benaderingen te ontwikkelen waarbij we nieuwe gegevens over vroege fasen in het ontstaan van kanker integreren in een verfijnde versie van een bestaand model. Het doel is de onzekerheden in schattingen van de risico’s van blootstelling aan ioniserende straling te verkleinen en daarmee bij te dragen aan evidence-based beleid op het gebied van de volksgezondheid. De Gezondheidsraad signaleerde in 2008 dat de wetenschappelijke expertise op het gebied van stralingsbescherming in Nederland afkalft. Professionals delen deze zorg, en geven aan dat de afnemende wetenschappelijk expertise op korte termijn waarschijnlijk een knelpunt wordt voor maatschappelijke stralingsvraagstukken. Dit project geeft een strategisch belangrijke bijdrage aan de expertise van het RIVM en van Nederland als geheel op het gebied van stralings-beschermingsonderzoek.

Doel(en) en onderzoeksvragen

RUMOR heeft als doel een bijdrage te leveren aan een robuust, evidence-based systeem van stralingsbescherming door onzekerheden over de risico’s van blootstelling aan lage doses te verkleinen. Hiertoe zullen we gegevens van verschillende bronnen uit de radiobiologie systematisch integreren in een stochastisch, mechanistisch model voor de ontwikkeling van door straling veroorzaakte kanker.  Twee onderzoeksvragen staan hierbij centraal: leiden (i) expliciete modellering van een vroeg stadium in de ontwikkeling van kanker en (ii) opname van individuele gevoeligheid in een model voor door straling veroorzaakte kanker tot betere risicoschattingen? Hiermee richt het project zich op twee internationale key research issues: (i) de vorm van de dosis-respons curve en (ii) individuele gevoeligheid voor straling.

Aanpak en methoden

RUMOR beoogt een bijdrage te leveren aan een verbeterde basis voor stralingsbeschermingsbeleid door nieuwe resultaten uit fundamenteel onderzoek te integreren in verbeterde modellen. We richten ons hier hierbij op twee zaken die van belang zijn bij het modelleren van de dosis-respons: (i) in een meerstaps model voor leukemie kon kwantitatieve informatie over vroege fasen in het ontstaan van kanker tot voor kort alleen indirect worden afgeleid uit incidentiegegevens. We zullen expliciet de ontwikkeling in de tijd van het aantal pre-maligne cellen in een muismodel modelleren om verbeterde risicoschattingen te verkrijgen. (ii) Dankzij snelle ontwikkelingen in de radiobiologie neemt het begrip van individuele variaties in de respons op straling in hoog tempo toe. In RUMOR zullen we individuele variaties in de aanleg voor het ontwikkelen van longkanker en variaties in de gevoeligheid voor straling modelleren. We zullen een vergelijking maken van de effecten van deze twee verschillende vormen van gevoeligheid op risicoschattingen, en van hun relevantie voor stralingsbeschermingsbeleid.

Verwachte resultaten

Nieuwe inzichten in vroege fasen in het ontstaan van door straling veroorzaakte kanker, verkleinde onzekerheden bij risicoschattingen voor blootstellingen aan lage doses ioniserende straling, versterking van de expertise op het gebied van stralingsbescherming, benodigd voor behandelen van maatschappelijke stralingsvraagstukken, bevestiging van internationale reputatie.

Geplande producten

Wetenschappelijke publicaties, presentaties bij internationale conferenties en nationale bijeenkomsten, wiskundige modellen voor door straling veroorzaakte kanker.