De kans dat Nederland in de komende jaren opnieuw te maken krijgt met grootschalige uitbraken van infectieziekten is reëel. Tijdens de coronapandemie hebben we gezien dat we ons daar beter op moeten voorbereiden. En dat snelle opschaling en centrale aansturing van medisch-operationele* processen, zoals testen, vaccineren en bron- en contactonderzoek, tijdens zo’n uitbraak essentieel zijn.
Om dat voor elkaar te krijgen is op 1 september 2023 een nieuwe crisisorganisatie binnen het RIVM opgericht: de Landelijke Functie Opschaling Infectieziektebestrijding (LFI).
Twee taken
De LFI heeft twee taken:
1. Opschaling en aansturing
Bij een uitbraak van een A-infectieziekte die om landelijke bestrijding vraagt, geeft de LFI sturing aan een snelle opschaling van de medisch-operationele processen en aan de opgeschaalde operatie. De LFI werkt in de uitvoering nauw samen met de GGD (Gemeentelijke Gezondheidsdienst)’en. Denk daarbij aan grootschalig testen, vaccineren en bron- en contactonderzoek, het zorgen voor voldoende geschikte locaties en contact met burgers.
2. Regie op de voorbereiding
Om ervoor te zorgen dat de bestrijding meteen in gang kan worden gezet bij een grootschalige uitbraak, voert de LFI ook de centrale regie op de voorbereiding van de bestrijding. Bijvoorbeeld door waakvlamcontracten af te sluiten voor de inhuur van personeel, logistieke dienstverlening en materieel. Door gezamenlijk opleiden, trainen en oefenen. En door een uitgebreid netwerk van professionals en bestuurders binnen de infectieziektebestrijding op te bouwen en te onderhouden. Zo raken alle partijen op elkaar ingespeeld en kan er snel, effectief en efficiënt worden samengewerkt op het moment dat dat nodig is.
Ontwerp
De LFI is ontworpen in nauwe samenwerking tussen GGD’en, GGD GHOR (Geneeskundige Hulpverleningsorganisatie in de Regio) Nederland, verschillende onderdelen van het RIVM en het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport)). Experts vanuit verschillende vakgebieden en achtergronden, zoals infectieziektebestrijding, organisatieadvies en communicatie, bogen zich over het ontwerp van de taken van de LFI. Waar nodig werden ook buiten deze organisaties experts betrokken die actief zijn in infectieziektebestrijding.
Samenwerking
Ook als een pandemie nog ver weg lijkt, werkt de LFI intensief samen met GGD’en, GGD GHOR Nederland, verschillende onderdelen van het RIVM en het ministerie van VWS. Alleen zo kan snel en slagvaardig opgeschaald worden bij een grootschalige uitbraak van een infectieziekte. Samen voorbereiden als er nog niets aan de hand is, vergroot de zekerheid dat iedereen zijn rol goed kent en uitvoert tijdens een crisis. Daarnaast zorgt de voorbereiding door de LFI en haar partners voor uniformiteit, één van de belangrijkste voorwaarden voor een snelle, slagvaardige opschaling.
*De LFI richt zich alleen op de medisch-operationele processen. Dat wil zeggen dat zij géén zeggenschap heeft over de medische inhoud. De LFI bepaalt dus niet welke medische-operationele voorzieningen (vaccinatie, testen, bron- en contactonderzoek) nodig zijn, dat bepaalt het Centrum Infectieziektebestrijding. De LFI is alleen verantwoordelijk voor de veilige, efficiënte, effectieve en uniforme uitvoering.
Wat betekent LFI?
LFI staat voor Landelijke Functie Opschaling Infectieziektebestrijding. De LFI is een nieuwe landelijke crisisorganisatie. Als er weer een grote uitbraak komt van een A-infectieziekte, gaat de LFI samen met de GGD (Gemeentelijke Gezondheidsdienst) ’en voor de bestrijding zorgen. Verder heeft de LFI de centrale regie bij de voorbereiding op zulke grote uitbraken.
Wat gaat de LFI doen?
De Landelijke Functie Opschaling Infectieziektebestrijding (LFI) krijgt twee taken:
- Opschalen en aansturing
Bij een grootschalige uitbraak van een A-infectieziekte waarbij een landelijke aanpak nodig is voor de bestrijding, schaalt de LFI - samen met de GGD’en - snel op. Samen geven zij ook leiding aan de medisch-operationele processen die nodig zijn voor de bestrijding. Denk aan grootschalig testen en vaccineren of grootschalig bron- en contactonderzoek, maar ook aan contact met de burger. - Regie op de voorbereiding
De LFI voert de centrale regie op de voorbereiding van grote uitbraken van infectieziekten. Zodat de bestrijding meteen in gang gezet kan worden op het moment dat dit nodig is. Dit kan bijvoorbeeld door waakvlamcontracten af te sluiten om snel klantcontactcentra op te kunnen zetten of door gezamenlijk opleiden, trainen en oefenen. Want we willen nieuwe uitbraken niet alleen beter bestrijden, maar we willen er ook beter op voorbereid zijn.
Waarom wordt de LFI opgericht?
De coronapandemie heeft laten zien hoe groot de impact van een grootschalige, wereldwijde uitbraak van een infectieziekte is. We moeten ons samen beter voorbereiden op een mogelijke toekomstige pandemie. We hebben meer mensen nodig, we moeten sneller in actie komen en we moeten flexibeler zijn. Het is belangrijk dat we snel kunnen opschalen (uitbreiden) en dat we de bestrijding centraal aansturen. En dat alle betrokken partijen altijd goed blijven samenwerken. Om dit voor elkaar te krijgen is een nieuwe crisisorganisatie opgericht: de Landelijke Functie Opschaling Infectieziektebestrijding (LFI).
Wanneer is de LFI operationeel?
Het hele ontwerp voor de LFI is in augustus 2023 voltooid en de LFI is op 1 september van start gegaan als onderdeel van het RIVM. De komende periode worden de verschillende organisatieonderdelen stap voor stap in gebruik genomen. Hiervoor worden medewerkers aangenomen. Ook wordt er gewerkt aan het versterken van de capaciteit van de GGD'en. Want om goed te kunnen werken, heeft de LFI de GGD’en in de regio’s hard nodig. Het doel: zorgen dat we samen direct in actie kunnen komen als het nodig is.
Hoe de bestrijding van infectieziektecrises is geregeld, staat in de Wet publieke gezondheid (Wpg (Wet Publieke Gezondheid)). De LFI is verantwoordelijk voor de voorbereiding op een toekomstige epidemie van een A-infectieziekte met landelijke impact en zal bij een dergelijke epidemie namens de minister van VWS (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport) de medisch-operationele processen bij de GGD’en aansturen. De rolverdeling tussen de verschillende partijen zal worden verduidelijkt met een aanpassing van de Wpg die momenteel wordt voorbereid door het ministerie van VWS.
Naar verwachting is deze aanpassing van de Wpg halverwege 2024 van kracht. Dat is ook het moment waarop de verantwoordelijkheden en bevoegdheden van de LFI formeel zijn geregeld en de LFI volledig operationeel zal zijn. Als er eerder een infectieziekte uitbreekt die landelijke bestrijding vraagt, dan pakt de LFI dit op in samenwerking met de GGD’en.
Hoe is de LFI tot stand gekomen?
In juni 2022 besloot de ministerraad tot de oprichting van de LFI. Sindsdien hebben de GGD’en, GGD GHOR (Geneeskundige Hulpverleningsorganisatie in de Regio) Nederland, verschillende onderdelen van het RIVM en het ministerie van VWS nauw samengewerkt om te bepalen hoe de nieuwe crisisorganisatie de pandemische paraatheid gaat versterken. Het hele ontwerp voor de LFI is in augustus 2023 voltooid. Experts met verschillende achtergronden en ervaring op het gebied van infectieziektebestrijding hebben meegeholpen aan dit ontwerp.
Wat gaat de LFI doen als er geen pandemie is?
We willen nieuwe grote uitbraken van infectieziekten niet alleen beter bestrijden, maar we willen er ook beter op voorbereid zijn. Een van de taken van de Landelijke Functie Opschaling Infectieziektebestrijding (LFI) is daarom om de voorbereiding op grote uitbraken te leiden. De LFI gaat dat onder andere doen door ‘waakvlamcontracten’ te sluiten met organisaties die bij een pandemie snel in actie kunnen komen, zoals met bedrijven die snel materialen kunnen leveren voor vaccinatielocaties. Maar ook door op tijd na te denken over wat er allemaal bij een uitbraak kan gebeuren. En door te oefenen en mensen op te leiden en te trainen. Dit alles samen met andere organisaties die zich bezighouden met infectieziektebestrijding.
Hoe bereidt de LFI zich voor op een pandemie die heel anders verloopt dan de coronapandemie?
Deskundigen zijn het er in grote lijnen over eens dat het altijd nodig kan zijn om grootschalig te testen en te vaccineren of om grootschalig bron- en contactonderzoek te doen. Het is heel belangrijk dat de LFI zich op mogelijke pandemieën voorbereidt. Daarom ontwikkelt de LFI ‘uitvoeringsscenario’s’. Dat zijn bijvoorbeeld mogelijke uitbraken van nieuwe infectieziekten of de krapte op de arbeidsmarkt. Aan de hand van deze scenario’s zal steeds kritisch gekeken worden of de voorbereiding nog up-to-date en voldoende is. Is dat niet zo, dan zal de LFI haar aanpak daarop aanpassen. De LFI is daarom wendbaar, kan improviseren en vernieuwt voortdurend. Door opleiden, trainen en oefenen blijkt of de draaiboeken van de LFI in de praktijk uitvoerbaar zijn en kan de werkwijze steeds worden verbeterd.