Agricultural practices and water quality at farms registered for derogation in 2021 Dutch farms that meet certain

Agricultural practices and water quality at farms registered for derogation in 2021 Dutch farms that meet certain

Go to abstract

Samenvatting

Sinds 2006 mogen bepaalde agrarische bedrijven in Nederland meer dierlijke mest op hun land gebruiken dan de Europese Nitraatrichtlijn voorschrijft. Zij moeten hiervoor wel aan bepaalde voorwaarden voldoen, zoals minimaal 80 procent grasland hebben. Deze verruiming heet derogatie. Het RIVM en Wageningen Economic Research meten sindsdien elk jaar de gevolgen van de derogatie voor de waterkwaliteit op driehonderd bedrijven die van derogatie gebruikmaken.

Uit de analyse sinds 2006 blijkt dat de derogatie geen negatieve effecten heeft op de waterkwaliteit. Wel stegen de concentraties nitraat de afgelopen jaren, vooral in de Zandregio. De stijging komt waarschijnlijk door de droogte van 2018 tot en met 2020. Door droogte wordt er onder andere minder stikstof afgebroken, waardoor de nitraatconcentratie in het grondwater stijgt. In 2022 daalde de nitraatconcentratie in alle regio’s, waarschijnlijk doordat 2021 een relatief nat jaar was.

Bedrijfsvoering
In 2021 hebben derogatiebedrijven gemiddeld 229 kilogram stikstof uit dierlijke mest per hectare gebruikt. Een derogatiebedrijf mag 230 of 250 kilogram stikstof per hectare uit mest van graasdieren gebruiken, afhankelijk van de bodemsoort en regio.

Door verbeteringen in de bedrijfsvoering en door aanpassingen in wetgeving wordt dierlijke mest efficiënter gebruikt om gewassen te laten groeien. Het ‘stikstofbodemoverschot’ is daardoor gemiddeld over de hele meetperiode gedaald. Dit betekent dat er minder stikstof in de bodem overblijft dat als nitraat met regenwater wegzakt naar diepere lagen in de bodem, en uiteindelijk terechtkomt in het grondwater. Het gemiddelde stikstofbodemoverschot was 144 kilogram per hectare in 2021 en is daarmee het laagste van alle gemeten jaren.

Grondwaterkwaliteit
In het zuiden en oosten van de Zandregio was de gemiddelde nitraatconcentratie in de bovenste meter van het grondwater in 2022 51 milligram per liter. Dat is boven de norm van 50 milligram per liter. Na de sterke stijging in dit deel van de Zandregio sinds 2017, daalde de nitraatconcentratie in 2022 ten opzichte van 2021. In het noorden van de Zandregio bleef de concentratie onder de norm, en daalde deze naar 23 milligram per liter in 2022.

In de Lössregio daalde de concentratie licht naar 51 milligram per liter in 2021, maar ook hier is deze nog hoger dan de norm. In de Kleiregio blijven de concentraties steeds onder de norm. Na een sterke stijging in de afgelopen jaren is de concentratie in de Kleiregio 18 milligram per liter in 2022. In de Veenregio worden de laagste concentraties gemeten, 9 milligram per liter in 2022.

De monitoring wordt uitgevoerd in opdracht van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit)). In september 2022 besloot de Europese Commissie de derogatie voor Nederland stapsgewijs af te bouwen. Vanaf 2026 zal Nederland geen derogatie meer hebben.

Abstract

Dutch farms that meet certain conditions, such as a minimum of 80 percent acreage as grassland, may use more animal manure than the general limit prescribed by the European Nitrates Directive. This partial exemption is referred to as ‘derogation’. The National Institute for Public Health and the Environment (RIVM) and Wageningen Economic Research monitor the effects of this derogation on the water quality on 300 farms in the derogation monitoring network.

This study concludes that derogation has had no negative effects on water quality since 2006, the year the derogation came into effect. However, nitrate concentrations increased in the past years, especially in the Sand region. This increase is probably due to the droughts occurring in 2018-2020. Drought can lead to higher nitrate concentrations in groundwater in several ways, including decreased breakdown of nitrogen (denitrification). The nitrate concentration decreased in all regions in 2022, probably due to the fact that 2021 was a relatively wet year.

Management

On average, derogation farms have used 229 kilograms of nitrogen from animal manure per hectare in 2020. The permissible amount of nitrogen from animal manure varies from 230 to 250 kilograms per hectare, depending on the soil type and region.

Improvements in management and changes in legislation have resulted in more efficient use of nitrogen for crop production. As a result, the nitrogen surplus on the soil surface balance has decreased on average over the entire measurement period. This means that less nitrogen, in the form of nitrate, was available to leach to the lower parts of soil profiles and eventually into the groundwater. The soil nitrogen surplus was 114 kilogram per hectare in 2021, the lowest of all monitored years.

Groundwater quality

In the south and the east of the Sand region the average nitrate concentrations in the upper metre of the groundwater in 2022 was 51 milligram per litre. This is higher than the EU-standard of 50 milligram per litre. After rising sharply in this part of the Sand Region since 2017, nitrate concentrations decreased in 2022 compared to 2021. In the north of the Sand region the concentration was lower than the EU-standard, and decreased to 22 milligram per litre in 2021.In the Loess region the concentration decreased slightly to 51 milligram per litre in 2021, but remained above the EU-standard. In the Clay region the nitrate concentrations remained consistently under the EU-standard. After a sharp increase in the recent years, the nitrate concentration in the Clay region was 18 milligram per litre in 2022. In the Peat region the lowest concentrations are measured, with 9 milligram per litre in 2021.

The monitoring was commissioned by the Ministry of Agriculture, Nature & Food Quality. In September 2022, the European Commission decided to phase out the derogation for the Netherlands. From 2026, the Netherlands will no longer have a derogation.

Uitgever

Instituut
Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu RIVM

Overig

Grootte
5893 kb