Nitraatmetingen uitvoeren in een sloot tussen weilanden

Nitraatrapportage 2020

Het RIVM heeft in november de Nitraatrapportage 2020 gepubliceerd. Deze rapportage geeft een overzicht van de ontwikkelingen in het mestbeleid, veranderingen in de landbouwpraktijk en het effect daarvan op de kwaliteit van grondwater en oppervlaktewater. Dit rapport is een verplichting vanuit de Europese Nitraatrichtlijn. Deze webpagina geeft informatie over de totstandkoming van de Nitraatrapportage 2020, de belangrijkste bevindingen uit de rapportage en toegang tot meer informatie.

De Nitraatrapportage in het kort

Kijk de animatiefilm en krijg een goed beeld van de Nitraatrapportage in iets meer dan 2 minuten

Wat is de Nitraatrapportage?

Met de Nitraatrapportage rapporteert Nederland aan de Europese Unie over de kwaliteit van het grond- en oppervlaktewater in ons land. Dit gebeurt een keer in de vier jaar, in het kader van EU Europese Unie (Europese Unie)-wetgeving om milieu en leefomgeving te beschermen.

In de rapportage staat hoe de kwaliteit van het grond- en oppervlaktewater door de tijd heen ontwikkelt, in relatie tot ontwikkelingen in de landbouwpraktijk. Hoewel de naam anders doet vermoeden, gaat het daarbij niet alleen om de hoeveelheid nitraat in het water maar ook om de totale hoeveelheid voedingsstoffen stikstof en fosfor.

De ministeries van LNV Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) en I&W Ministerie van Infrastructuur & Waterstaat (Ministerie van Infrastructuur & Waterstaat) gebruiken de rapportage om elke vier jaar een Nitraatactieprogramma voor Nederland te ontwikkelen. Het doel daarvan is te voorkomen dat water verontreinigd wordt door voedingsstoffen uit de landbouw en verontreiniging waar nodig te verminderen. De Nitraatrapportage bevat daarom ook een prognose van de waterkwaliteit die zal worden bereikt met het huidige, zesde Nitraatactieprogramma (2018-2021).

Het RIVM maakt de Nitraatrapportage samen met het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS Centraal Bureau voor de Statistiek (Centraal Bureau voor de Statistiek)), Rijkswaterstaat/Water, Verkeer en Leefomgeving, Deltares, Wageningen Economic Research en de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (Rijksdienst voor Ondernemend Nederland)). RIVM doet een deel van dit onderzoek, coördineert de totstandkoming van de rapportage en stuurt deze naar de EU en de ministeries.

Wat zijn stikstof en nitraat?

Kunstmest en dierlijke mest bevatten stikstof en fosfor. Dit zijn voedingsstoffen die planten nodig hebben om te groeien. Een teveel aan stikstof en fosfor kan wegspoelen naar het grond- en oppervlaktewater en dat vervuilen. Nitraat is een van de vormen waarin stikstof voorkomt in de bodem en het water.

Gevolgen voor waterkwaliteit en biodiversiteit

Teveel voedingstoffen in water heeft op verschillende manieren negatieve gevolgen voor de waterkwaliteit in ons land. Allereerst kunnen zich in het zwemwater teveel blauwalgen ontwikkelen. Contact met, of inslikken van blauwalgen kan gezondheidsklachten veroorzaken. Ook dieren die het water drinken, kunnen vergiftigingsverschijnselen krijgen.

Een ander negatief effect is vermindering van biodiversiteit doordat een beperkt aantal soorten planten en dieren profiteren van de grotere beschikbaarheid van voedingsstoffen en zeldzame soorten juist niet. Daardoor neemt het aantal soorten af.

Daarnaast is het voor drinkwaterbedrijven makkelijker om schoon drinkwater te leveren als er om te beginnen al minder nitraat in het grond- en oppervlaktewater zit. Te veel nitraat in het drinkwater is namelijk ongezond.

Conclusies Nitraatrapportage 2020

De afgelopen dertig jaar zijn de concentraties stikstof en fosfor sterk gedaald. Hierdoor is de kwaliteit van het grond- en oppervlaktewater verbeterd.
De verbeterde waterkwaliteit komt vooral doordat boeren steeds minder mest zijn gaan gebruiken. Hierdoor nam het teveel aan stikstof en fosfor in de bodem af.
Maar de waterkwaliteit is nog niet overal voldoende: in de bovenste meter van het grondwater van meer dan de helft van de landbouwbedrijven in de Zand- en Lössregio is de nitraatconcentratie te hoog volgens de EU Europese Unie (Europese Unie)-norm van 50 mg/l. Dit geldt ook voor de bovenste meter van het grondwater in ruim dertig van de circa 200 grondwaterbeschermingsgebieden.
Ook een groot deel van de oppervlaktewateren voldoet nog niet aan de gewenste kwaliteit volgens de normen uit de Kaderrichtlijn Water: daar zijn de concentraties stikstof en fosfor te hoog.
Na 2015 neemt het teveel aan stikstof en fosfor in de bodem toe. Na 2016 nemen de nitraatconcentraties in het water op landbouwbedrijven weer toe. Vanaf 2018 wordt dit vervolgens versterkt door de droge zomers. Toch was de nitraatconcentratie in het grond· en oppervlaktewater in de periode 2016-2019 gemiddeld genomen lager dan in de vier jaar ervoor.