In 2020, het jaar waarin SARS (severe acute respiratory syndrome)-CoV (coronavirus)-2 (het coronavirus) in Nederland uitbrak, werden niet vaker dan voorheen resistente bacteriën gevonden bij patiënten in Nederland. Bij sommige bacteriesoorten komt resistentie zelfs minder vaak voor dan de jaren ervoor. Ook het aantal bacteriën dat resistent is tegen verschillende antibiotica tegelijk, en daardoor moeilijker te behandelen, is gelijk gebleven.
Dit blijkt uit het rapport NethMap (Consumption of antimicrobial agents and antimicrobial resistance among medically important bacteria in the Netherlands) /MARAN (Monitoring of antimicrobial resistance and antibiotic usage in animals in the Netherlands) 2021, waarin verschillende organisaties samen de gegevens over het antibioticagebruik en -resistentie bij mensen en dieren in Nederland presenteren. De effecten van de corona-uitbraak op de antibioticaresistentie op de langere termijn moeten nog duidelijk worden.
Wereldwijd komen infecties veroorzaakt door bacteriën die resistent zijn tegen antibiotica steeds vaker voor. In Nederland is dat probleem kleiner dan in veel andere landen. Antibioticaresistentie stopt niet bij landsgrenzen. Daarom is het belangrijk om in Nederland te blijven opletten. Een toename van de resistentie kan dan op tijd worden opgemerkt.
Minder antibiotica voorgeschreven
Om antibioticaresistentie bij mensen te voorkomen is het belangrijk om antibiotica op de juiste manier te gebruiken en alleen als het nodig is. Huisartsen schreven in het afgelopen jaar ongeveer 10 procent minder antibioticakuren voor dan de jaren daarvoor. Door de maatregelen tegen het coronavirus, zoals afstand houden en thuis werken, kwamen veel infectieziekten die van mens op mens overdraagbaar zijn minder vaak voor. Ook gingen er minder mensen naar een huisarts. In 2019 is het gebruik van antibiotica in ziekenhuizen ongeveer gelijk gebleven. Hoeveel antibiotica er in 2020 in ziekenhuizen is gebruikt, is nog niet bekend.
Antibioticagebruik en resistentie bij landbouwhuisdieren
In 2020 zijn voor landbouwhuisdieren, bijvoorbeeld varkens, koeien, schapen en kippen, iets meer antibiotica verkocht dan in 2019. Vergeleken met 2009 is de verkoop bijna 70 procent minder. Voor landbouwhuisdieren zijn de afgelopen jaren bijna geen antibiotica gebruikt die bijzonder belangrijk zijn om infecties bij de mens te behandelen.
Ten opzichte van 2019 is de antibioticaresistentie in de verschillende diersectoren ongeveer gelijk gebleven. Wel kwamen in 2020 minder vaak ESBL (Extended spectrum beta-lactamases)-producerende darmbacteriën in vleeskuikens en op kippenvlees voor. ESBL zijn enzymen die veelgebruikte antibiotica zoals penicillines, kunnen afbreken. In de andere diersectoren zijn deze resistente bacteriën ongeveer even vaak gevonden als in 2019.
Onderzoeksrapport
De resultaten komen uit het onderzoeksrapport NethMap/MARAN 2021. NethMap is gemaakt door de SWAB (Stichting Werkgroep Antibioticabeleid) en het Centrum voor Infectieziektebestrijding van het RIVM. MARAN is een samenwerking van Wageningen Bioveterinary Research, Wageningen Food Safety Research, de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit, het RIVM, Universiteit Utrecht en Autoriteit Diergeneesmiddelen.