Wijzigingsdatum 24-05-2024 | 12:02

Ieder jaar krijgen meer dan een miljoen vrouwen een uitnodiging om mee te doen aan het bevolkingsonderzoek borstkanker. Dit onderzoek bestaat uit het maken van borstfoto’s, ook wel mammografie genoemd. Bij een mammografie worden de borsten samengedrukt tussen 2 platen. Hierdoor wordt het borstweefsel goed uitgespreid. Zo zijn eventuele afwijkingen het beste zichtbaar.

Een mammografie is de meest effectieve methode om borstkanker vroegtijdig op te sporen binnen het bevolkingsonderzoek.

Ervaringen bij het maken van een mammografie

Het maken van een mammografie is een persoonlijke ervaring. Iedereen beleeft dit weer anders. Uit een Nederlands onderzoek binnen het bevolkingsonderzoek blijkt dat vrouwen een gemiddelde pijnscore van 4 (matige pijn) geven op een schaal van 0 (geen pijn) tot 10 (ergst denkbare pijn).

 

Van elke 5 vrouwen scoorden er 2 (vrijwel) geen pijn, 2 matige pijn en 1 ernstige pijn.

 

Van de 100 vrouwen ervaren 98 het onderzoek als draaglijk.

 

 

 

Van de 100 vrouwen ervaren 2 het borstonderzoek als extreem pijnlijk, met een cijfer van 9 of 10 op de schaal  van 0 tot 10. 

 

 

De cijfers van hierboven komen uit een Nederlands onderzoek. Maar ook uit een onderzoek in het bevolkingsonderzoek in Noorwegen kwamen vergelijkbare scores naar voren. Daarin was de gemiddelde pijnscore tussen de 2 en 3. 

In gesprek met een medewerker en een professor. Bekijk de video

In deze video van het RIVM, het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, wordt uitgelegd hoe borstfoto's genomen worden bij een bevolkingsonderzoek. Laborante Robine van Velzen laat zien hoe het onderzoek verloopt en hoe de apparatuur werkt waarmee de röntgenfoto's gemaakt worden. Professor doctor Mireille Broeders, hoogleraar Faculteit der Medische Wetenschappen, vertelt dat het borstonderzoek voor de grootste groep vrouwelijke cliënten niet al te pijnlijk is, terwijl een kleine groep het maken van de borstfoto's wel pijnlijk vindt.

Een witte vrouw van rond de dertig jaar met halflang, donkerblond haar, die gekleed is in een witte doktersjas, staat achter medische apparatuur. Ze bekijkt een röntgenfoto van een vrouwenborst op een groot beeldscherm. De vrouw heet Robine van Velzen en ze is laborante bij Bevolkingsonderzoek Nederland.

ROBINE VAN VELZEN: "Als we de cliënten binnenhalen, vragen we eerst naar de geboortedatum. We vragen of er veranderingen zijn geweest en of er oneffenheden zijn rondom de borsten."

Robine staat naast het apparaat dat de borst platdrukt zodat foto's gemaakt kunnen worden.

ROBINE: "Het apparaat wordt op hoogte gesteld en dan gaan we vier foto's maken. Foto's van bovenaf en vanaf de zijkant en dan komt het plaatje naar beneden om het klierweefsel goed te kunnen verspreiden."

Professor doctor Mireille Broeders, hoogleraar op de Faculteit der Medische Wetenschappen, staat in een gang met witte muren. Mireille is een witte vrouw van in de vijftig met kort, grijs haar.

MIREILLE BROEDERS: "We weten uit onderzoek dat, als we vrouwen vragen het onderzoek een pijnscore te geven, dan geven ze gemiddeld een 4 op een schaal van 0 (helemaal geen pijn), tot 10 (ernstige pijn). Dit is een gemiddelde. Dat betekent dat als je in die hele groep vrouwen kijkt, dan zijn er vrij veel vrouwen die het niet zo pijnlijk vinden. En er is een kleine groep die het wel pijnlijk vindt."

ROBINE: "De cliënt blijft eigenlijk gewoon staan, maar wanneer het niet gaat, kan de cliënt ook zittend het onderzoek volgen. We zeggen gewoon dat mevrouw rustig moet blijven ademen. We zeggen dat ze moet ontspannen. Eigenlijk is het bepaalde mimiek en een houding die je aanneemt naar de mensen toe. Het zijn voornamelijk vrouwen, maar er kunnen ook mannen meekomen als de vrouwen heel erg gespannen zijn. Dat is niet erg. Die kunnen gewoon in de wachtkamer even wachten. Het is een vrouwelijk onderzoek. Het vrouwelijke gedeelte komt toch wel bloot te liggen. Daar moet je toch wel zorgzaam mee omgaan. We proberen wel om de vrouwen die het vervelend vinden met een glimlach de deur uit te sturen. Dat is wel het belangrijkste."

Beeldtekst:
Kijk voor meer informatie op www.bevolkingsonderzoekborstkanker.nl

RIVM 2023
De zorg voor morgen begint vandaag

Het logo van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, onderdeel van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en het logo van Bevolkingsonderzoek Nederland verschijnt.

Verschillende factoren spelen een rol bij pijnbeleving

Er kunnen verschillende factoren invloed hebben op de ervaring van het borstonderzoek. Zo speelt de gevoeligheid van de borsten van de persoon een rol. Dit kan per keer verschillen, bijvoorbeeld door hormonale schommelingen.

Ook de manier waarop de medewerker contact met u heeft, is belangrijk. Medewerkers worden opgeleid om het onderzoek zo goed mogelijk uit te voeren.

Uit recent onderzoek van Bevolkingsonderzoek Nederland blijkt dat deelnemers de ervaring rond pijnbeleving een 7 gaven. Daarbij gaven deelnemers bijvoorbeeld het volgende aan:

 

Geen prettig onderzoek, maar wel noodzakelijk. Iedereen is vriendelijk, waardoor je op je gemak bent. Het wordt vakkundig en zo snel mogelijk gedaan.

 

Vriendelijk, geduldig en zorgvuldig. Aan de pijn zal wel niks te doen zijn, dat moet even voor het goede doel.

Tips voor meer comfort

Onderstaande tips kunnen helpen bij het comfortabeler maken van het borstonderzoek.
 

Zoek betrouwbare informatie op

We moedigen vrouwen aan om informatie uit betrouwbare bronnen te halen. Het doel van het RIVM is om evenwichtige en nauwkeurige voorlichting te bieden. Mede gebaseerd op actuele wetenschappelijke kennis en richtlijnen. Ook delen we hier ervaringen van andere deelnemers. Heeft u een persoonlijke vraag? Neem dan contact op met uw huisarts.

Moment van de afspraak

Als u aan de beurt bent, krijgt u een uitnodiging voor het maken van een afspraak. Daarmee kunt u zelf het moment van uw afspraak kiezen. Sommige vrouwen hebben vlak voor of tijdens de menstruatie zeer gevoelige borsten. Dan kan het soms beter zijn om de afspraak hier omheen te plannen.

Open communicatie

De medewerkers op de onderzoekslocatie proberen het onderzoek zo comfortabel mogelijk te laten verlopen. Heeft u zorgen of onzekerheden? Geef dit dan van tevoren door aan de medewerker die de borstfoto’s maakt. Zo kan de medewerker hier tijdens het onderzoek rekening mee proberen te houden. Dit geldt ook als u lichamelijke klachten heeft. In de genoemde Noorse studie werd gezien dat vrouwen die al voor de mammografie last hadden van nek- en schouderklachten, vaker meer pijn hadden bij het borstonderzoek dan vrouwen zonder deze klachten.

Ook andere lichamelijke klachten worden soms genoemd als extra belastend bij het maken van de borstfoto. Bijvoorbeeld moeite om te staan. Het is daarom belangrijk aan te geven dat u dergelijke klachten heeft.

Praat met mensen in uw omgeving

Het kan zinvol zijn om met mensen in uw omgeving over het borstonderzoek te praten. Specifieke vragen helpen daarbij vaak beter dan het vragen naar een algemene indruk. Door te praten kunt u informatie, kennis en ervaringen uitwisselen. Ga daarbij uiteindelijk uit van uw eigen ervaring. Door na deelname ook uw eigen ervaring te delen, kunt u weer anderen helpen.

Wat kunt u zelf doen?

Het kan helpen om een ontspannen houding aan te nemen tijdens het borstonderzoek. Bijvoorbeeld door buikademhaling toe te passen of door uw bovenlichaam slap te houden. Door een ontspannen houding kan het onderzoek u minder belasten. Voorbeelden van het oefenen van de buikademhaling kunt u vinden op internet. 

Hoe beleven anderen het onderzoek?

In deze video van het RIVM, het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, vertellen drie vrouwen van middelbare leeftijd over hun ervaringen met borstonderzoek. Vrouwen tussen de 50 en 75 jaar krijgen een oproep voor een borstonderzoek, waarmee borstfoto's gemaakt worden en waarmee borstkanker kan worden opgespoord. Judith Wammes, Angelique Berends-Roes en Shelly Roso vertellen hoe zij het onderzoek ervaren hebben en waarom zij het borstonderzoek belangrijk vinden.

Drie vrouwen van in de vijftig zijn ieder in een andere woonkamer. Voor een lange eettafel zit een witte vrouw met lang, blond haar dat opgestoken is. Haar naam is Judith Wammes.

JUDITH WAMMES: "Ik wist dat ik een oproep zou krijgen na mijn vijftigste. Volgens mij is dat ook ergens rond je verjaardag. En voor mij was het eigenlijk heel logisch om daar gewoon op te reageren."

In een andere woonkamer zit een witte vrouw met halflang, bruin haar. Zij heet Angelique Berends-Roes.

ANGELIQUE BERENDS-ROES: "Het onderzoek is belangrijk voor je. Maar ga er niet vanuit dat het zacht is."

Op een stoel in een kleine woonkamer zit een donkere vrouw met kort, bruin haar en een bril. Ze heet Shelly Roso.

SHELLY ROSO: "Nee, ik vond het niet pijnlijk. Het was meer ongemakkelijk, vond ik. Je voelt het trekken, zeg maar."

ANGELIQUE: "Dan worden ze platgedaan. Maar ze worden helemaal niet plat, hoor. Zelfs kleine borsten kunnen ertussen. Grote borsten kunnen ertussen. Ze worden echt niet plat, ze komen er niet als een dubbeltje uit."

SHELLY: "Meer ongemakkelijk en een beetje ingewikkeld... (LACHEND) zoals je daar dan moest staan."

ANGELIQUE: "Maar nee, het is niet leuk. Het mag wel gezegd worden dat het een pijnlijk onderzoek is."

JUDITH: "Ik ben gewoon gegaan zonder veel verwachtingen. Ik moet eerlijk zeggen, ik heb niet echt last gehad van pijn. Het gaat eigenlijk best heel snel. Een soort geoliede machine. Je staat in 15 tot 20 minuten weer buiten. Nou ja, dat is prima."

SHELLY: "Wat ook handig is, is dat dit even tussendoor kan. Mensen willen niet een hele dag vrij hoeven nemen of verlof in te leveren, voor zo'n onderzoek."

JUDITH: "Het is belangrijk om dit onderzoek te doen, omdat ik in de afgelopen 20, 30 jaar toch echt wel heel vaak om mij heen van kennissen heb gehoord die toch de diagnose borstkanker kregen."

SHELLY: "Als je het vroegtijdig kunt opsporen, is de kans op genezing of op uitzaaiingen... De kans op genezing is groter, de kans op uitzaaiingen is dan kleiner."

JUDITH: "Als je er vroeg bij bent, dan heb je nog wel handelingsopties en kun je gewoon nog wel wat doen. En dat is eigenlijk wat je hoopt ook met met zo'n onderzoek: dat, als ze iets aantreffen, je dan gelijk iets kan gaan doen. En dat dat werkt en dat je er op tijd bij bent. Je kan je kop wel in het zand steken, maar dat heeft geen zin."

ANGELIQUE: "Dat er gewoon middelen bestaan dat je gezond oud mag worden. Dat vind ik wel heel erg belangrijk. Het idee dat we ouder mogen worden."

JUDITH: "Daarbij is het natuurlijk ook nog zo: als je vijftig bent of boven de vijftig loop je blijkbaar een groter risico. Dus het is er niet voor niks."

Beeldtekst:
Kijk voor meer informatie op www.bevolkingsonderzoekborstkanker.nl

RIVM 2023
De zorg voor morgen begint vandaag

Het logo van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, onderdeel van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en het logo van Bevolkingsonderzoek Nederland verschijnt.

Veelgestelde vragen 

Er worden veel onderzoeken gedaan naar alternatieve methoden om het borstonderzoek beter en toegankelijker te maken. Denk aan het gebruik van een mamma-CT-scan of een bloedtest naar eiwitten die het ontstaan van borstkanker kan voorspellen. Hoewel veel van deze onderzoeken en nieuwe methoden veelbelovend lijken, zijn ze nog niet betrouwbaar of geschikt om de mammografie te vervangen. Mammografie blijft daarom de beste manier om bij een grote groep zonder klachten onderzoek te doen naar (vroege) afwijkingen in de borsten.

De technologie van mammografie is continu in ontwikkeling. Ook de ervaringen van gebruikers worden meegenomen bij het ontwikkelen van apparatuur. Dit draagt bij aan het verminderen van ongemak voor veel vrouwen.

De afgelopen jaren zijn alle mammografen voor het bevolkingsonderzoek vervangen. De nieuwe apparaten zijn aangeschaft na uitgebreid onderzoek. Hierbij is gekeken naar bijvoorbeeld gebruikersgemak voor medewerkers op onderzoekslocaties, moderne technische inzichten en of deze geschikt zijn binnen het bevolkingsonderzoek. Daarnaast is ook een cliëntpanel betrokken geweest om hun ervaringen te delen. De nieuwe apparaten zijn tussen 2019 en 2022 geplaatst op alle onderzoekslocaties van Bevolkingsonderzoek Nederland. Op dit moment wordt er gewerkt met de best mogelijke apparatuur die geschikt is voor het bevolkingsonderzoek.

Soms kunnen externe factoren invloed hebben op de beleving. Zo kunnen berichten in het nieuws leiden tot angst of onzekerheid bij vrouwen die overwegen mee te doen aan het onderzoek. Het is belangrijk om te onthouden dat de ervaring van persoon tot persoon verschilt. De cijfers laten zien dat maar een deel van de vrouwen het onderzoek als erg pijnlijk ervaart. Uw eigen ervaring zegt uiteindelijk het meest over hoe u het onderzoek beleeft.

Het maakt niet uit hoe groot uw borsten zijn. Bij het maken van de borstfoto, wordt de borst samengedrukt tussen 2 platen. Het is vrijwel altijd mogelijk om goede foto's te maken.

Omdat het apparaat geen rekening houdt met de grootte van de borsten, kan het wat onaangenamer zijn voor vrouwen met kleine borsten. De resultaten uit onderzoeken verschillen hier wel over. Zo liet een Noorse studie juist zien dat vrouwen met kleinere borsten minder ongemak hadden dan vrouwen met gemiddelde borsten.

Ervaart u de druk als erg onprettig? Dan kunt u dit aangeven. De medewerker probeert hier dan zoveel mogelijk rekening mee te houden.