Er zijn verschillende instrumenten en tools die in de advisering kunnen worden toegepast om de gevolgen van lokale ruimtelijke maatregelen op de gezondheid in beeld te brengen. Een overzicht is te vinden op de website Gezonde Leefomgeving.
Het RIVM heeft in 2018 een (Engelstalige) handreiking gepubliceerd voor lokale overheden in Europa om gezondheidskundige effecten van geluid te beoordelen (Kamp et al., 2018). In de handreiking worden de stappen van een gezondheidskundige evaluatie voor omgevingsgeluid (Health Impact Assesment) één voor één beschreven. Daarnaast worden de bijbehorende aannames, beslissingen en eisen uitgelegd. Vervolgens worden voor twee indicatoren de feitelijke rekenmethodes verder toegelicht: het aantal gezonde levensjaren gecorrigeerd voor ziekte, handicap en dood (DALY (Disability Adjusted Life Year), disability adjusted life years), en het aantal mensen dat nadelige effecten ondervindt van geluid (NafP, number of people affected by noise).
In onderstaande tekstbox staat een voorbeeld van een eenvoudige methode om scenario’s te vergelijken.
Tekstbox: Praktisch voorbeeld van methode voor vergelijken van scenario’s.
Tekstbox: Praktisch voorbeeld van methode voor vergelijken van scenario’s
Een eenvoudige en praktische methode om scenario’s te vergelijken
(bronnen weg-, railverkeer en bedrijven/industrie)
Laat berekenen hoeveel woningen in de verschillende scenario’s hoger worden blootgesteld dan 50 dB (decibel) Lden en/of 40 dB Lnight.
Laat voor woningen die hoger worden blootgesteld tevens het aantal woningen met een geluidsluwe zijde berekenen.
Aandachtspunten:
- Gebruik bij deze berekeningen de cumulatieve werkelijke geluidbelasting (energetisch opgeteld, zonder eventuele correcties).
- Gebruik de juiste definitie van een geluidsluwe zijde voor gezondheid (zie Maatregelen, paragraaf geluidsluwe zijde). Deze kan afwijken van de definities in lokale beleidskaders.
Mogelijke vervolgberekeningen:
Met de rekenmethode ‘kwantificeren van gezondheidsschade door luchtverontreiniging en geluid voor GGDen’ kan de GGD (Gemeentelijke Gezondheidsdienst) eventueel zelf berekenen hoeveel mensen ernstig gehinderd, ernstig slaapverstoord zijn, en het aantal gevallen van ischemische hartziekten, beroertes en hypertensie door geluid van weg- en railverkeer.
Instrumenten
Een aantal instrumenten die de gezondheidseffecten van geluid in beeld kunnen brengen zijn opgenomen in de tabel Instrumenten voor geluid en gezondheid. De genoemde instrumenten kunnen allemaal naast geluid ook op andere milieufactoren (zoals luchtkwaliteit) worden toegepast.
Tabel: Instrumenten voor geluid en gezondheid
|
Soort instrument |
Voordelen |
Beperkingen |
|
Quickscan Gezonde Leefomgeving (screeningsmethode) |
||
|
De Quickscan Gezonde Leefomgeving brengt de gezondheid van de leefomgeving in kaart aan de hand van 11 thema’s, waaronder geluid. Het begint met het maken van een kwalitatieve én kwantitatieve beschrijving van de wijk of buurt. Vervolgens worden per gezondheidsthema indicatoren benoemd waarmee je snel een beeld krijgt van de situatie per buurt. Per indicator wordt aangegeven hoe de resultaten zich verhouden ten opzichte van een norm of een gemiddelde wijk of buurt. Geeft in één oogopslag een beeld van de gezondheidskwaliteit van een wijk of buurt in een spindiagram. Het is eenvoudig toe te passen, enerzijds doordat het gebaseerd is op snel beschikbare informatie, anderzijds doordat het in het participatieproces richting kan geven aan de dialoog met stakeholders en burgers. |
Uit te breiden met eigen of andere indicatoren. |
Gebruikt open data, dus beperkt door de data die voorhanden is. Er is wel de mogelijkheid om eigen data te gebruiken. Geeft een overzicht van de status quo, geen effecten van maatregelen te bekijken, tenzij dat berekend wordt. Geen doorrekening van gezondheidseffecten. |
|
Gezondheidseffectscreening (GES (Gezondheidkundige Evaluatie Schiphol)) Stad en Milieu (screeningsmethode) |
||
|
De GES-methode vertaalt de hoogte van de milieubelasting naar een milieugezondheidskwaliteit en de bijbehorende GES-score en kleur. Het biedt de mogelijkheid om de blootstelling aan verschillende milieufactoren met verschillende gezondheidseffecten, ook onder grenswaarden, gezondheidskundig te beoordelen, onderling te vergelijken en op kaart weer te geven. |
Duidelijke weergave op kaart. Knelpunten zijn snel te zien. Aandacht voor blootstelling onder de norm. Mogelijkheid om verschillende milieubelastingen met ongelijksoortige effecten gezondheidskundig te vergelijken. |
Milieudata nodig, mogelijk later in het proces en daardoor minder sturend. Door weergave in klassen kunnen kleine effecten gemist of juist uitvergroot worden. GES-scores voor verschillende milieueffecten kunnen niet bij elkaar worden opgeteld. Op kaart is wel te zien waar een stapeling optreedt. Alleen te kwantificeren effecten zijn meegenomen. |
|
Rekenmethode kwantificeren van gezondheidsschade door luchtverontreiniging en geluid voor GGD (Gemeentelijke Gezondheidsdienst)’en (kwantificeringsmethode) |
||
|
Op basis van blootstelling wordt berekend hoeveel mensen ernstig gehinderd, ernstig slaapverstoord zijn, en het aantal gevallen van ischemische hartziekten, beroertes en hypertensie (eindpunten geluid). Ook kunnen DALY (Disability Adjusted Life Year)’s berekend worden en deze kunnen worden gemonetariseerd. Vooral geschikt voor de vergelijking van scenario’s. |
Gevoel van de orde van grootte van gezondheidseffecten Inzicht in effecten onder de norm.
|
Gedetailleerde milieudata nodig. Berekeningen worden uitgevoerd voor de standaard Nederlandse populatie. Alleen te kwantificeren effecten zijn meegenomen. De methode beperkt zich voor geluid tot de bronnen ‘weg- en railverkeer’. |
|
Milieugezondheidsrisico (MGR (MilieuGezondheidsRisico-tool), kwantificeringsmethode) |
||
|
De MGR geeft een indicatie van de milieukwaliteit vanuit een gezondheidskundig perspectief. Het is het milieugerelateerde gezondheidsrisico op een bepaalde plaats (adres, locatie) als percentage van de totale te verwachten gezondheidsrisico’s. De MGR-indicator kan uitgesplitst worden naar milieufactor (luchtverontreiniging, geluid, etc.), maar ook naar bron (bijvoorbeeld weg- en railverkeer). |
Milieukwaliteit vanuit gezondheidskundig perspectief ruimtelijk weer te geven. Ziektelast van verschillende milieubelastingen (ook onder de norm) met ongelijksoortige effecten gezondheidskundig is op te tellen (cumulatie). Afweging ongelijksoortige effecten is mogelijk. De MGR kan gebruikt worden om risico’s tot op de schaal van een woning weer te geven. |
Gedetailleerde milieudata nodig. Alleen het deel van de gezondheidseffecten, waarvoor kwantitatieve blootstelling-responsrelaties voor de milieufactor beschikbaar zijn, wordt meegenomen. Voor de berekening en weergave op kaarten is GIS (Geografic Information System) expertise nodig. |
Kamp I. van, Schreckenberg D., van Kempen E.E.M.M., Basner M., Brown A.L., Clark C., Houthuijs D.J.M., Breugelmans O.R.P., van Beek A.J., Janssen-Stelder B.M. (2018) Study on methodology to Perform environmental noise and health assessment. RIVM Report 2018-0121. RIVM, Bilthoven.