Abstract

Een gene drive is een genetische eigenschap die nagenoeg aan alle nakomelingen kan worden doorgegeven. Hierdoor kan een gene drive zich snel en blijvend in een hele populatie verspreiden. Gene drives kunnen van nature voorkomen of door genetische modificatie in laboratoria worden gemaakt. Het hier onderzochte gebruik van een gene drive betreft deze laatste vorm. De meeste ontwikkelingen zitten nog in de onderzoeksfase en het zal nog jaren duren voordat ze in de praktijk kunnen worden gebruikt. Ondertussen is het van belang om te kunnen bepalen hoe in de onderzoeksfase in laboratoria en dierverblijven ('ingeperkt gebruik') veilig met gene drives kan worden gewerkt. Het RIVM signaleerde in 2015 dat mogelijk schadelijke effecten van organismen met een gene drive op mens en milieu niet of onvoldoende beoordeeld kunnen worden met de tot dan toe gebruikte methode van risicobeoordeling voor ingeperkt gebruik. Uit vervolgonderzoek blijkt dat de methode wel aanknopingspunten biedt voor een goede risicobeoordeling, en die zijn nu uitgewerkt. Ook blijkt dat de risicobeoordeling op basis van andere schadelijke effecten moet worden uitgevoerd dan waarmee tot nu toe ervaring was opgedaan. Daarnaast worden maatregelen voorgesteld die de mogelijke risico's bij íngeperkt gebruik tot een minimum kunnen beperken, zoals een extra veiligheidskooi of sluis in het laboratorium. Deze maatregelen verschillen per groep van organismen; voor insecten zijn ze bijvoorbeeld anders dan voor knaagdieren. Het RIVM onderstreept het belang om goed aangesloten te blijven bij de wetenschappelijke ontwikkelingen op het gebied van gene drivetoepassingen. Ook is het, mede gezien de mogelijk grensoverschrijdende effecten, nodig om in internationaal en in Europees verband in gesprek te gaan over de risicobeoordelingsmethode voor ingeperkt gebruik van gene drives. Het RIVM werkte voor dit onderzoek dan ook samen met kennisinstituten uit Engeland, België en Duitsland. Met de wetswijziging van de Regeling ggo in juli 2016 heeft het ministerie van IenW bepaald dat voor alle toepassingen met gene drives een vergunning moet worden aangevraagd. De regeling biedt met de hier beschreven risicobeoordelingsmethode voldoende flexibiliteit om de technologie toe te staan wanneer de risico's voor mens en milieu verwaarloosbaar zijn.