Lintwormen komen voor in drie vormen: als eitje, als larve en als volwassen lintworm. Er bestaan twee soorten grote lintwormen die bij mensen in de darmen kunnen leven: de runderlintworm en de varkenslintworm. Van de runderlintworm (Taenia saginata) groeien de eitjes uit tot larven in het lichaam van runderen. Van de varkenslintworm (Taenia solium) groeien de eitjes in het lichaam van varkens en wilde zwijnen uit tot larven. Beide soorten kunnen alleen in de darmen van een mens uitgroeien tot volwassen lintworm.

Volwassen lintwormen scheiden veel eitjes uit die zich via de ontlasting verspreiden. Als een mens eitjes van de varkenslintworm binnenkrijgt, kunnen deze uitgroeien tot larven in het menselijk lichaam. Dit kan leiden tot de ziekte cysticercose: blaasjes (cystes) in de hersenen, ogen of andere organen. Dit is zeer zeldzaam. In Nederland is de kans dat iemand een varkenslintworm krijgt bijna nul, omdat Nederlandse varkens deze lintworm niet hebben. Wel kunnen mensen eitjes binnenkrijgen als iemand in hun omgeving een lintworm heeft gekregen in een land waar varkenslintworm wel voorkomt.

Hoe herken ik een lintworm?

Een volwassen runder- of varkenslintworm is als een lang lint van allemaal kleine, platte stukjes worm. Die stukjes heten proglottiden. Iemand die besmet is met lintworm scheidt deze stukjes uit. Deze stukjes zijn wit en ongeveer 1 tot 1,5 centimeter groot. Ze worden gevonden op ontlasting, ondergoed of beddengoed. Ze kunnen kruipen en daardoor jeuk veroorzaken.

Van de volwassen lintworm ondervinden mensen meestal alleen buikklachten. Iemand wordt niet mager door een lintworminfectie, want de volwassen lintworm leeft van voedselresten in de darm.

Hoe krijg ik een lintworm?

De platte stukjes van de volwassen lintworm zitten vol eitjes. Deze eitjes kunnen met de ontlasting via het riool en oppervlaktewater op weilanden komen. Daardoor kunnen koeien of varkens besmet worden. In de darmen van het dier komen de eitjes uit tot larven. Daarna gaan de larven door de darmwand heen naar de spieren van het dier. Daar groeien ze uit tot blaasjes (‘cysticerci’) van ongeveer 1 centimeter groot. Die blaasjes heten ook wel blaaswormen.

Mensen kunnen de larven van een lintworm binnenkrijgen door het eten van besmet vlees dat niet voldoende is verhit of niet ingevroren is geweest. Deze larven uit de blaasjes groeien in de darm van een mens uit tot volwassen worm. Tussen het eten van besmet vlees en het volwassen worden van de lintworm zit ruim twee maanden. Een volwassen lintworm leeft op voedselresten in de darm en kan wel 4 tot 10 meter lang worden.

Hoe krijg ik cysticercose?

Het wordt voor mensen gevaarlijk als ze niet de larven, maar de eitjes van de varkenslintworm binnenkrijgen. De eitjes vormen dan blaaswormen in het menselijk lichaam. Dit gebeurt niet alleen in de spieren, maar kan ook in de hersenen, ogen en andere organen plaatsvinden. Dat heet cysticercose. De tijd tussen infectie en het ontstaan van klachten verschilt van twee weken tot een paar jaar.

Alleen de eitjes van de varkenslintworm leiden tot cysticercose. Eitjes van de runderlintworm zijn niet besmettelijk voor de mens. In Nederland is cysticercose door de varkenslintworm zeer zeldzaam. Varkenslintworm komt in Nederland niet voor. Niet bij varkens en niet bij mensen. Reizigers kunnen varkenslintworm wel meenemen uit het buitenland als ze besmet varkensvlees hebben gegeten dat niet goed verhit is geweest. Daarna scheiden ze de eitjes uit en kunnen zijzelf en hun omgeving daardoor cysticercose krijgen. Ook dit gebeurt in Nederland eigenlijk nooit.

Hoe herken ik cysticercose?

Bij cysticercose in de spieren of huid zijn er meestal weinig of geen klachten. Bij cysticercose in de hersenen kunnen epileptische aanvallen ontstaan, maar ook symptomen van hersenvliesontsteking, duizeligheid, hoofdpijn of hersenontsteking. In het oog kan cysticercose oogontsteking veroorzaken. Alle verschijnselen zijn afhankelijk van de hoeveelheid blaaswormen, de plaats, de vorm en de grootte.

Hoe voorkom ik besmetting met lintworm?

Iemand kan besmet worden met lintworm via rauw vlees. In het slachthuis wordt rundvlees daarom gecontroleerd op blaaswormen. Varkenslintworm komt in Nederland niet meer voor bij varkens. Rundvlees met blaaswormen wordt afgekeurd voor consumptie. Blaaswormen bij runderen zijn zeldzaam, maar de kleine blaasjes kunnen bij de vleeskeuring worden gemist. Het is daarom belangrijk om vlees altijd voldoende te verhitten of in te vriezen voordat u het eet. Verhitten doodt ook andere ziekteverwekkers.

Goede hygiëne is belangrijk bij het voorkomen van besmetting met lintworm. Iemand die besmet is met een volwassen lintworm scheidt stukjes worm met eitjes erin uit. Van de varkenslintworm kunnen de eitjes daarna diezelfde persoon en mensen in de omgeving besmetten. Daarom is handen wassen na toiletbezoek en voor het (klaarmaken van) eten heel belangrijk.

Is besmetting met lintworm te behandelen?

Lintwormen worden vaak alleen opgemerkt als er stukjes worm op de ontlasting of in ondergoed zitten. Dan kan de huisarts een speciaal antiwormmiddel voorschrijven om de lintworm te doden. Het is verstandig om het stukje worm mee te nemen naar de arts. Pak dit stukje niet met de blote handen vast, maar doet dit met wegwerphandschoenen aan. Doe het stukje in een bakje dat stevig dicht kan en was daarna goed de handen. De huisarts kan laten onderzoeken of het een runderlintworm of een varkenslintworm is.

Is cysticercose te behandelen?

Cysticercose kan behandeld worden met medicatie. Om te onderzoeken of iemand besmet is met de blaasworm van de varkenslintworm kan het bloed worden onderzocht op antistoffen. De gevoeligheid van deze test hangt af van het aantal blaaswormen dat iemand heeft. Bij weinig blaaswormen kan deze antistoftest een verkeerde uitslag geven. Vaak is er een scan in het ziekenhuis nodig om cysticercose vast te stellen.

Hoe vaak komt besmetting met lintworm voor in Nederland?

Runderlintwormen komen wereldwijd voor, ook in Nederland. In Nederland wordt er zo’n 1.000 keer per jaar antiwormmiddel voor runderlintworm voorgeschreven. Deze lintworm is niet gevaarlijk voor mensen.

Varkenslintwormen komen niet voor in Nederland. Wel in Oost-Europa, maar vooral in Latijns-Amerika, Sub-Sahara-Afrika en Zuidoost-Azië. Reizigers kunnen een infectie oplopen in het buitenland. Daarna kunnen ze zichzelf en mensen in hun omgeving besmetten via eitjes in hun ontlasting.