Wat is trichobilharzia?

Trichobilharzia is een allergische reactie veroorzaakt door larven van trichobilharzia.

Wat zijn symptomen van trichobilharzia?

Bij de mens
Wanneer een mens voor de eerste keer besmet wordt met Trichobilharzia treedt na 10 tot 30 minuten jeuk op, die meestal snel weer overgaat. Er verschijnen wat rode plekjes op de huid, op de plaats waar de larfjes binnen gedrongen zijn. Eén à twee weken later ontstaan er kleine, jeukende rode bultjes op diezelfde plaats. Dat is een reactie van de huid op de larfjes die in de huid dood gaan. De eerste keer kan de besmetting vrijwel ongemerkt voorbij gaan. 

Wanneer de mens later opnieuw besmet wordt zullen de symptomen veel heftiger zijn. Door de huidreactie zullen de larfjes eerder gedood worden, maar de reactie kan gepaard gaan met heftige jeuk en rode vlekken die bultjes worden. De aandoening gaat binnen ongeveer een week vanzelf over en hoeft niet behandeld te worden (tenzij er door het krabben  huidontstekingen zijn ontstaan).

Bij dieren
Bij watervogels geeft de infectie eigenlijk geen verschijnselen, soms wat diarree en groeiachterstand.

Besmetting en preventie van trichobilharzia

Schistosomen, waaronder het geslacht Trichobilharzia, zijn wormen die in de bloedvaten van gewervelde dieren leven. Trichobilharzia besmetten verschillende eenden – en ganzensoorten. De wormpjes bij de vogels leggen eitjes die in het water terecht komen. Dan komt er een larve (miracidium) uit het eitje, die op zoek gaat naar een tussengastheer, een slak, meestal van het geslacht Lymnea of Radix.

De larve besmet de slak en maakt in de slak nog een verandering door. Door de slak worden dan een nieuw soort larfje (een cercarie) uitgescheiden. Deze cercariën zijn larven met een gevorkt staartje, die op hun beurt op zoek gaan naar watervogels. Ze dringen de huid van de watervogels binnen en komen zo in het bloedvatenstelsel van de vogel terecht en daar begint de hele cyclus weer van voren af aan. De tijd tussen de besmetting van de slak en het moment waarop de slak de cercariën uit gaat scheiden bedraagt ongeveer een maand. Eén miracidium die een slakje besmet is goed voor de uitscheiding van wel 100.000 cercariën!

De cercariën die normaal gesproken de watervogels besmetten, kunnen ook per ongeluk de menselijke huid binnendringen. Bij de mens blijven ze dan in de huid steken, ze kunnen niet verder naar de bloedvaten. Dit veroorzaakt een allergische reactie. 

Buitenwater dat officieel als zwemwater aangemerkt wordt, wordt gecontroleerd op het voorkomen van het wormpje. Wanneer men de larfjes aantreft zullen er borden langs de kant verschijnen waarop gewaarschuwd wordt. Niet alle plaatsen waarin men kan zwemmen worden echter gecontroleerd. Het risico op zwemmersjeuk treedt op in watertjes waar men zowel de eenden als de slakken kan verwachten, veelal niet zo heel diep, stilstaand of langzaam stromend water.

Hoe vaak komt trichobilharzia voor?

Daar waar zowel watervogels als de juiste slakken voorkomen kunnen de larfjes in het water zitten. In Nederland komt de aandoening veel voor, zodra er in oppervlaktewater gezwommen wordt in het begin van de zomer komen de eerste meldingen van zwemmersjeuk binnen bij het RIVM.