- Publicatiedatum
- 30-06-2025
Agricultural practices and water quality at farms registered for derogation in 2023
Agricultural practices and water quality at farms registered for derogation in 2023
Samenvatting
Sinds 2006 mogen bepaalde landbouwbedrijven in Nederland meer dierlijke mest op hun land gebruiken dan de Europese Nitraatrichtlijn voorschrijft. Zij moeten hiervoor een vergunning hebben en aan bepaalde voorwaarden voldoen, zoals minimaal 80 procent grasland hebben. Deze verruiming heet derogatie. Het RIVM en Wageningen Social & Economic Research monitoren elk jaar de bedrijfsvoering en de waterkwaliteit bij 300 bedrijven die van derogatie gebruikmaken. De afgelopen jaren mochten bedrijven elk jaar minder mest gebruiken omdat de derogatie tot 2026 wordt afgebouwd.
Naast deze beleidsmatige verandering gebruiken boeren mest al jaren efficiënter om gewassen zo goed mogelijk te laten groeien (de zogeheten landbouwpraktijk). Het 'stikstofbodemoverschot' is daardoor gemiddeld gedaald, vooral tussen 2006 en 2017. Dit betekent dat er minder stikstof in de bodem overblijft dat als nitraat met regenwater kan wegzakken naar diepere lagen in de bodem, en zo in het grondwater terechtkomt.
2023 was een uitzonderlijk jaar met het laagste stikstofbodemoverschot sinds de eerste metingen voor deze monitor in 2006. Naast de ontwikkelingen in de landbouwpraktijk had het weer, met de vele neerslag in 2023 en 2024, invloed op de nitraatconcentraties in het grondwater. Wanneer er langere tijd meer neerslag valt dan gemiddeld, wordt er meer nitraat in de bodem afgebroken en met meer water vermengd. Daardoor is de concentratie nitraat in het grondwater lager. Hierdoor lag in 2024 de gemiddelde concentratie nitraat in de bovenste meter van het grondwater op derogatiebedrijven in alle regio's ruim onder de norm van 50 milligram per liter grondwater.
Deze daling ontstond nadat de nitraatconcentratie in het bovenste grondwater in de jaren ervoor juist hoger was geworden. Dat kwam door de droge jaren 2018, 2019 en 2020. Door droogte breekt er minder nitraat af in de bodem, waardoor er meer achterblijft en vervolgens in het grondwater terechtkomt. Daardoor stijgt de nitraatconcentratie in het grondwater.
Het RIVM en Wageningen Social & Economic Research voeren de monitoring uit in opdracht van het ministerie van Landbouw, Voedselzekerheid, Visserij en Natuur (LVVN (Ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur )).
Abstract
Since 2006, certain agricultural businesses in the Netherlands have been allowed to use more animal manure on their land than is permitted under the European Nitrates Directive. To qualify, these farms must have a permit and meet certain conditions, such as having at least 80% grassland. This partial exemption is known as a 'derogation'. Every year, RIVM and Wageningen Social & Economic Research monitor operational management and water quality at 300 farms that use the derogation. In recent years, the amount of manure that farms have been allowed to use has decreased because the derogation is being phased out by 2026.
Besides this policy-related change, farmers have been using manure more efficiently for years to ensure optimal crop growth (known as 'agricultural practices'). As a result, the average soil nitrogen surplus decreased, particularly between 2006 and 2017. This has led to less nitrogen being retained in the soil, leaching into deeper layers as nitrate alongside rainwater and ultimately ending up in the groundwater.
2023 was an exceptional year, with the lowest soil nitrogen surplus since measurements for this monitor began in 2006. Besides developments in agricultural practices, the weather - and especially the abundant rainfall in 2023 and 2024 - influenced nitrate concentrations in the groundwater. When there is more rainfall than average over a longer period, more nitrate in the soil is broken down and mixed with a greater volume of water. This causes the nitrate concentration in the groundwater to decrease. As a result, in 2024, average nitrate concentrations in the upper metre of the groundwater were well below the standard of 50 mg per litre of groundwater at derogation farms in all regions.
This decrease occurred after nitrate concentrations in the upper layer of the groundwater had actually increased in preceding years, following droughts in 2018, 2019 and 2020. Due to drought, less nitrogen in the soil is broken down, so more nitrate remains in the soil and leaches into the groundwater. This results in higher nitrate concentrations in the groundwater.
RIVM and Wageningen Social & Economic Research carry out the monitoring on behalf of the Ministry of Agriculture, Food Security, Fisheries and Nature (LVVN).
Uitgever
- Instituut
- Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu RIVM
Overig
- Grootte
- 3517 kb