Bij ouderen leidt een corona-infectie vaker tot een ongunstig beloop van de ziekte COVID-19, met een hoger risico op IC (intensive care)-opname, ernstige gevolgen voor de lange termijn of overlijden. Daarom was er tijdens de corona-epidemie veel aandacht voor ouderen. Doel van de coronamaatregelen was om kwetsbaren, waaronder ouderen, te beschermen tegen een besmetting met het virus. De keerzijde was dat maatregelen ook leidden tot minder maatschappelijke participatie, meer angst en eenzaamheid onder ouderen. Ook kwam de autonomie van ouderen onder druk te staan.
Het is daarom niet alleen belangrijk om meer inzicht te krijgen in het effect van de epidemie en de maatregelen op de gezondheid van ouderen, maar ook in hoeverre de effecten voor alle groepen ouderen hetzelfde zijn. Om deze reden voerde het RIVM in opdracht van het ministerie van VWS (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport) verschillende onderzoeken uit naar de lichamelijke, mentale en sociale gezondheid van ouderen tijdens de corona-epidemie. Hiervoor maakten we gebruik van een aantal bestaande, grote en langlopende kwantitatieve studies, zoals het HELIUS (a prospective cohort study on the causes of (chronic) diseases among the multi-ethnic population of Amsterdam)-cohort, het Lifelines COVID-19 Cohort en de Doetinchem Cohort studie. Tijdens de corona-epidemie zijn daarin extra en corona-specifieke metingen gedaan. Ook is gebruik gemaakt van gegevens die tijdens de corona-epidemie zijn verzameld door de Corona GedragsUnit (CGU) van het RIVM, in samenwerking met de GGD (Gemeentelijke Gezondheidsdienst)’en. Daarnaast zijn kwalitatieve onderzoeken uitgevoerd.
In deze kennisupdate bundelen we de belangrijkste bevindingen van deze onderzoeken. We rapporteren over de effecten van de corona-epidemie op leefstijl, gezondheid en kwaliteit van leven van ouderen. Daarnaast brachten we initiatieven in kaart die tijdens de epidemie voor ouderen zijn ontwikkeld. Ook vroegen we ouderen naar hun ervaringen en behoeften tijdens de epidemie.
Verder vatten we resultaten uit de literatuur samen over mogelijke verschillen tussen mannen en vrouwen in kwetsbaarheid van het immuunsysteem voor infectie met het coronavirus. We onderzochten of er verschillen zijn tussen leeftijdsgroepen in etnische groepen voor wat betreft aanwezigheid van antistoffen tegen het coronavirus. Tenslotte rapporteren we over het onderzoek naar de immuunrespons na vaccinatie tegen het coronavirus bij oudere mensen. Een deel van de onderzoeken is al eerder gepubliceerd (Leefstijl, gezondheid en kwaliteit van leven van ouderen tijdens de corona-epidemie | RIVM; Tot hier … en nú verder – behoeften van ouderen tijdens de coronapandemie in Nederland - TVGG; Ervaringen en behoeften van ouderen tijdens de corona-epidemie. Verder kijken dan virusbestrijding | RIVM). Een ander deel wordt nog gepubliceerd in internationale wetenschappelijke tijdschriften.
Auteurs: Gerrie-Cor Herber, Fons van der Lucht, Annemieke Spijkerman, Monique Verschuren