Doelgroep

Zorg op het Bord heeft als doelgroep zowel patiënten als medewerkers en bezoekers.

Niet alleen voor patiënten, maar ook voor medewerkers en bezoekers is goede voeding belangrijk. Zorg op het Bord draagt bij aan een gezonde eetomgeving en een gezond en duurzaam voedingsaanbod binnen Amsterdam UMC Universitair Medisch Centrum (Universitair Medisch Centrum).

Doel

Patiënten, medewerkers en bezoekers in het Amsterdam UMC, met daarbinnen de locaties VUmc VU Medisch Centrum Amsterdam (VU Medisch Centrum Amsterdam) en AMC Academisch Medisch Centrum Amsterdam (Academisch Medisch Centrum Amsterdam ), voorzien van optimale voeding op een gezonde en duurzame manier.

Missie en visie

De missie is om de voedingskwaliteit voor patiënten te verbeteren en tegelijkertijd bij te dragen aan duurzaamheid binnen het ziekenhuis. Voeding en een gezonde (voedings)omgeving heeft een centrale rol binnen het ziekenhuis, in zowel zorg, onderwijs als onderzoek. Ook is het onderdeel van elk behandelplan voor de patiënt.  

De visie is een voedingsconcept creëren dat voldoet aan hoge normen van gezondheid en duurzaamheid, breed gedragen binnen de organisatie.

Aanpak

Totstandkoming

In 2018 ontstond het multidisciplinaire voedingsprogramma Zorg op het bord. Verschillende partners binnen het ziekenhuis werden betrokken, onder wie facilitaire medewerkers, diëtisten en andere behandelaren. Om de voeding voor patiënten, medewerkers en bezoekers te verbeteren werd er onder andere onderwijs gegeven en er werden uitgangspunten gedefinieerd en gemonitord.

Zorg op het bord

• Patiënten in Amsterdam UMC Universitair Medisch Centrum (Universitair Medisch Centrum) hebben de beschikking over een menukaart met eiwitrijke gerechten en er zijn meerdere eetmomenten per dag. De volgende maatregelen bevorderen gezonde eetgewoonten, verhogen de eiwitinname en verminderen voedselverspilling:    
• Aanvullende eetmomenten: de voedingsassistent komt vaker langs. In plaats van 3 keer, 6 keer per dag. Naast de broodmaaltijden wordt dagelijks een extra gerecht aangeboden om extra eiwitten te leveren.

Maaltijdpresentatie: Zowel op locatie VUmc VU Medisch Centrum Amsterdam (VU Medisch Centrum Amsterdam) als op locatie AMC Academisch Medisch Centrum Amsterdam (Academisch Medisch Centrum Amsterdam ) is aandacht voor de eiwitinname bij warme maaltijden. In het VUmc worden maaltijden in de keuken bereid, in het AMC worden de warme maaltijden verzorgd door Food for Care. De eiwitrijke delen van de maaltijd liggen bovenop, zodat de patiënt daar het meeste van eet (nudgen).

Menukaart: Deze is digitaal en op papier beschikbaar en bevat uitleg over het belang van gezond eten en voldoende eiwitten.

Voedingsassistenten: Zij hebben een adviserende rol en bieden bijvoorbeeld eiwitrijke tussendoortjes aan patiënten na trainingen. Er zijn kwartaalbijeenkomsten om het menu en de voedingsdoelen te bespreken.

Eiwitdoelen: Het streven is minimaal 5 gram eiwit per tussendoortje, minimaal 20 gram voor broodmaaltijden, en minimaal 25 gram voor warme maaltijden.

Portiegrootte:  de porties zijn  teruggebracht van 500 naar 350 gram. Kleinere porties zijn mogelijk door meerdere eetmomenten per dag. Dit zorgt ervoor dat mensen minder eten laten staan.

Vegetarisch: Dit is de standaard menuoptie en vlees wordt niet dagelijks aangeboden.

Verhouding dierlijke/plantaardige voeding: De verhouding is aangepast van 70/30 procent naar 60/40 procent, met meer plantaardige alternatieven, zoals plantaardige smoothies en plantaardig broodbeleg. Het streven is om nog een groter aandeel plantaardig te maken.

Verspilling tegengaan: de voedingsassistenten gebruiken restjes voor nieuwe gerechten, zoals smoothies van oud fruit en broodpudding.

Rolverdeling

Het voedingsprogramma Zorg op het Bord is onderdeel van het expertiseteam ‘Eten in Amsterdam UMC’ van de voedingscommissie. Deze voedingscommissie is door de Raad van Bestuur aangesteld en bestaat naast dit expertiseteam ook nog uit de teams ‘Voeding in de medische behandeling’ en ‘Preventie en gezondheidsbevordering’. Afvaardiging van alle stakeholders, zoals de facilitaire dienst, afdeling diëtetiek en artsen en verpleegkundigen, zorgt voor een optimale samenwerking.

Onderzoek

Literatuuronderzoek

In de aanpak zitten meerdere elementen die volgens het Wat Werkt Dossier Gezonde en Duurzame Voeding (link) werken of veelbelovend zijn, waaronder:

• Het verstrekken van meerdere kleine energierijke porties resulteerde in een vermindering in voedselverspilling.  Het verstrekken van vijf maaltijden in plaats van drie maaltijden verminderde de voedselverspilling en zorgde voor een verbeterde of vergelijkbare energie-inname.  
• Maatregelen gericht op meer patiëntgerichte maaltijden en advies waardoor de voedselkeuze wordt afgestemd met patientpatiënt, laten een verminderde voedselverspilling zien, lagere kosten, verbeterende energie- en eiwitinname en verhoogde patiënttevredenheid.
• Het verstrekken van plantaardige maaltijden als de standaard in plaats van vleesbevattende maaltijden met vlees resulteerde in minder voedselverspilling en een afname in milieubelasting. Effect op energie- en eiwitinname is/werd niet onderzocht.

Eigen onderzoek

• PEARLS-project: Het doel van dit vierjarige project is om plantaardige maaltijden en menu’s voor klinisch gebruik te ontwikkelen en onderzoeken, met aandacht voor eiwitkwaliteit en -inname, metabolisme bij ziekte, gezondheidsimpact en acceptatie door patiënten en personeel.
• Ontwikkeling van tools en cursussen: Er zijn tools en cursussen ontwikkeld om de kennis over eiwitkwaliteit en aminozuursamenstelling te delen. Deze zijn niet alleen voor het Amsterdam UMC Universitair Medisch Centrum (Universitair Medisch Centrum), maar ook voor andere ziekenhuizen en gebruikers beschikbaar:
  • Bereken de eiwitvertering en het aminozuurprofiel van een maaltijd met de AminoFit-tool.
  • Gebruik de eiFIT app om te bepalen of iemand genoeg eiwit eet om te bepalen of iemand genoeg eiwit eet.
  • Eiwittabel met aantal gram eiwit per maaltijd met aantal gram eiwit per maaltijd.
  • Cursus voor zorgprofessionals over eiwitbehoefte, -kwaliteit en -transitie.
• Jaarlijks onderzoek: Jaarlijks wordt de eiwitinname van en de patiënttevredenheid over het eten gemeten. Dit helpt om te toetsen of voldaan wordt aan de gestelde uitgangspunten en geeft inzicht over waar verdere verbeterpunten liggen.

Succesfactoren

• Een gedragen visie vanuit de organisatie is essentieel.  
• Enthousiaste mensen op sleutelposities: deze mensen zijn heel belangrijk voor het succes van het project. Hun persoonlijke overtuiging en inzet maken het verschil.
• Betrek zowel top-down- als bottom-up-structuren bij de implementatie: de Raad van Bestuur speelt een cruciale rol, maar het is ook van belang om medewerkers en de cliëntenraad te betrekken.  
• Werk samen met cateraars en retailpartners: dit is essentieel voor een breder bereik en om duurzame doelen te realiseren. Nieuwe leveranciers kunnen uitdagingen met zich meebrengen: het is belangrijk om de visie en missie duidelijk te communiceren bij de start van nieuwe samenwerkingen.
• Blijf uitleggen waarom bepaalde keuzes worden gemaakt: regelmatige bijeenkomsten en proeverijen helpen om iedereen betrokken en geïnformeerd te houden.
• Uithoudingsvermogen en het zetten van kleine stapjes: het is belangrijk om geduldig te zijn en stap voor stap vooruitgang te boeken.
• Monitor en evalueer het voedingsconcept regelmatig.
• Zoek naar creatieve oplossingen voor duurzame voeding. Bijvoorbeeld afstappen van broodmaaltijden en de keuze maken voor peulvruchten of pindakaas in plaats van vleeswaren. Deze plantaardige alternatieven hoeven ook niet duurder te zijn dan de voeding van dierlijke bronnen.

De toekomst van gezonde en duurzame voeding binnen Amsterdam UMC

Het ziekenhuis heeft een nieuwe keuken met een smaakcentrum waar patiënten uitleg  krijgen over gezonde voeding. Dit centrum dient als les- en inspiratieplek en is een waardevolle aanvulling op het voedingsprogramma.

Gezonde voeding is net zo belangrijk voor medewerkers. De komende jaren richt Amsterdam UMC zich nadrukkelijk op een gezonde werkomgeving. En op bezoekers. Zij moeten bij de verkooppunten in het ziekenhuis een gezonde keuze kunnen maken, waarbij 80 procent gezond aanbod het streven is.