Doelgroep

Patiënten, medewerkers en bezoekers van het ziekenhuis.

Doel

Voor patiënten is het doel een passend duurzaam menu aan te bieden dat bijdraagt aan sneller herstel en groter welbevinden.

Voor medewerkers is het doel om hun kennis te bevorderen, over hoe gezonde en duurzame voeding bijdraagt aan herstel en welbevinden bij patiënten en hun eigen gezondheid.

Missie en visie

De missie en visie is impact op gezondheid en de gezondheidszorg met duurzame en gezonde voeding. Voeding levert een belangrijke bijdrage aan welzijn en herstel. Daarom besteedt Radboudumc Radboud University Medical Centre (Radboud University Medical Centre) veel aandacht aan persoonsgerichte duurzame voeding met daarin aandacht voor de juiste voedingsstoffen. Ook duurzaamheid is belangrijk binnen het ziekenhuis. Daarom wordt er onder andere gekeken naar het vervangen van dierlijke door plantaardige en/of meer duurzame producten.

Aanpak

Voor patiënten

Bij de warme maaltijden kiezen patiënten gerechtjes aan het bed. Hiervoor maakt het Radboudumc Radboud University Medical Centre (Radboud University Medical Centre) gebruik van het Food for Care-concept. Iedere ronde (maximaal zeven) worden er kleine, aantrekkelijk opgemaakte gerechtjes gepresenteerd door een voedingsassistent. Hierdoor zien en ruiken de patiënten het eten en worden ze geprikkeld om iets te nemen.

Doordat de porties klein zijn, wordt voorkomen dat patiënten opzien tegen een groot bord eten. De voedingsassistent weet op basis van de voedingsorder in het elektronisch dossier wat die patiënt nodig heeft, geeft advies en stimuleert de patiënt om de juiste keuze te maken. Voedingsassistenten krijgen hiervoor een uitgebreid scholingsaanbod. Met onderzoek is gekeken naar hoe het maaltijdconcept in het ziekenhuis en een maaltijdbox thuis kan bijdragen aan effectieve voedingszorg.

De voedingsinname van de patiënt (energie, eiwit en vocht) wordt gemonitord in het elektronisch patiëntendossier. Veel patiënten hebben een verhoogde eiwit- en energiebehoefte. Over het algemeen wordt de eiwitbehoefte het gemakkelijkst behaald met dierlijke producten. Het Radboudumc onderzoekt of de inzet van meer plantaardige en/of duurzame voeding voldoende kan bijdragen aan de hoge eiwitbehoefte van patiënten. Rundvlees wordt bijvoorbeeld vervangen door kip en verschillende plantaardige producten worden gecombineerd om te zorgen dat de voeding voldoende essentiële aminozuren bevat. Daarnaast wordt het menu op eiwithoeveelheid, eiwitkwaliteit, verteerbaarheid van eiwit en CO2 carbon dioxide (carbon dioxide)-uitstoot beoordeeld, om zo duurzamere en tegelijkertijd passende keuzes te maken.

De voedselverspilling is teruggebracht van 35 naar 11 procent. Dit wordt aangepakt op drie niveaus:

1. De verspilling tijdens de bereiding van maaltijden wordt gemonitord. Alles wordt zoveel mogelijk gebruikt, zoals de kontjes van tomaten en harde stukjes prei, die gaan bijvoorbeeld in de soep.
2. Afdelingskeukens worden voorzien van gerechten op basis van de bedbezetting, met een voorspelling van het aantal patiënten per afdeling. Bij verschuivingen worden 'runners' (assistenten) ingezet om gerechten naar andere afdelingen te brengen, wat verspilling vermindert.
3. Doordat patiënten hun maaltijd kiezen op het moment van serveren, kiezen ze op basis van hun eetlust op dat moment. Hierdoor ligt er minder snel te veel eten op het bord.

Aanpak voor personeel en bezoekers 

In 2022 werd het personeelsrestaurant aangepast naar 100 procent gezonde voeding volgens de richtlijnen Goede voeding en Richtlijnen Eetomgeving. Om medewerkers voor te bereiden op de veranderingen in het restaurant en om draagvlak te creëren, is communicatie ingezet: een website en webinars met uitleg over het hoe en waarom. Daarnaast werden er lunchbijeenkomsten georganiseerd en kwam er een foodtruck met gezond aanbod naar verschillende afdelingen om medewerkers kennis te laten maken met het nieuwe aanbod.

Verder zijn de volgende stappen gezet:

• Gezond aanbod: het aanbod in het restaurant voldoet aan de Richtlijnen eetomgeving en de Schijf van Vijf.
• Faciliteren lunches, bijeenkomsten en evenementen: standaard is het aanbod vegetarisch. Vlees is op aanvraag en er wordt geen alcohol geschonken in het ziekenhuis.
• Koffiecorners: verhouding 80/20 - (gezond/minder gezond) volgens Richtlijnen Eetomgeving.
• Gezonde automaten: Alle automaten bieden volledige gezonde opties aan.
• Meer plantaardig: het ziekenhuis streeft naar een 75/25-verhouding (plantaardig/dierlijk) voor bezoekers en personeel. Een van interventies naast een kleiner aanbod van dierlijke producten is het aanbieden van meer plantaardige zuivelvarianten.

Verder koopt het ziekenhuis zoveel mogelijk producten lokaal en seizoensgebonden in. Voor medewerkers is er een scholingsaanbod hoe zij zelf aan de slag kunnen met gezonde voeding en leefstijl.

Onderzoek

Literatuuronderzoek

In de aanpak zitten meerdere elementen die volgens het Wat Werkt Dossier Gezonde en Duurzame Voeding (link) werken of veelbelovend zijn, waaronder:

Voor patienten:

• Extra voedingsassistentie bij het eten, en opleiding en trainingsprogramma’s daarover voor het personeel, kan voedselverspilling en overproductie verminderen. Energie- en eiwitinname verbeterde ook, in studies waarin het effect daarop onderzochten.  
• Het verstrekken van meerdere kleine energierijke porties resulteerde in een vermindering in voedselverspilling.  Het geven van kleinere porties resulteerde in minder voedselverspilling en soms een lagere energie-inname, waardoor het belangrijk is meer/minimaal 3 tussendoortjes/energierijk voedsel te geven.  
• Maatregelen gericht op meer patiëntgerichte maaltijden en advies waardoor de voedselkeuze wordt afgestemd met patiënt, laten een verminderde voedselverspilling zien, lagere kosten, verbeterende energie- en eiwitinname en verhoogde patiënttevredenheid.

Voor personeel:

• Nudges gericht op het op het verhogen van de beschikbaarheid en aantrekkelijkheid van duurzamer voedsel in zorginstellingen zijn veelbelovend voor het bevorderen van gezonde en duurzame keuzes.  De implementatie van standaardopties in verschillende settings was veelbelovend. Het aanbieden van een vegetarische of gezondere optie als standaardoptie leidde tot een toename in de gewenste keuzes.
   

Eigen onderzoek

• Onderzoek van Dorian Dijxhoorn naar effectiviteit van food for Care toonde aan dat dit voedingsconcept de eiwit- en energie-inname van patiënten verbetert, wat leidt tot minder complicaties en kortere opnameduur:  A novel in-hospital meal service improves protein and energy intake - PubMed.
• Onderzoek van Vera IJmker naar eiwitrijke maaltijdservice thuis om voedingszorg rondom de opname te verbeteren, toonde aan dat een eiwitrijke maaltijdbox thuis van Food for Care bijdraagt aan het behalen van de eiwitbehoefte bij pre-operatieve patiënten en patiënten met kanker die chemotherapie kregen.
• Jaarlijkse patiënttevredenheidsonderzoeken naar het maaltijdconcept laten positieve scores zien.  
   

Succesfactoren

De volgende succesfactoren gelden voor gezonde en duurzame voeding in het Radboudumc Radboud University Medical Centre (Radboud University Medical Centre):

• Betrokkenheid: Betrek de Raad van Bestuur en andere belangrijke stakeholders zoals patiënten, adviesraden en diëtetiek in een vroeg stadium en bij het opstellen van de visie.  
• Samenwerking: Werk samen met verschillende afdelingen en externe partners, zoals een cateraar of een servicebedrijf. Denk hierbij ook aan het samenstellen en beoordelen van de menu's en het opstellen van criteria voor gezonde en duurzame voeding vanuit diëtetiek.
• Communicatie: Denk goed na over communicatie, neem mensen mee, maar soms is het beter om iets achteraf te delen. Bijvoorbeeld door niet vooraf aandacht te focussen op de Week Zonder Vlees (voor bezoekers en medewerkers), maar achteraf te delen hoeveel CO2 carbon dioxide (carbon dioxide)-besparing minder vlees heeft opgeleverd.
• Patiëntbetrokkenheid: Betrek patiënten in het ontwikkelingsproces om draagvlak te creëren.
• Duurzaamheid: Maak stapsgewijze en weloverwogen keuzes bij de overgang naar plantaardige en/of meer duurzame voeding.