Doelgroep

Cliënten van Vincent van Gogh voor Geestelijke Gezondheid en de medewerkers. Zij krijgen instructie om het goede voorbeeld te geven aan cliënten.

Doel

Het doel van het nieuwe voedingsconcept is om duurzaam herstel te bevorderen via gezonde voeding, zodat patiënten beter voor zichzelf leren zorgen en dit gedrag voortzetten in hun thuissituatie.

Missie en visie

De missie is gezonde en duurzame voeding gebruiken als de basis voor duurzaam herstel. Er is aandacht binnen Vincent van Gogh voor Geestelijke Gezondheid voor cliëntenparticipatie en het organiseren van activiteiten die dicht bij de leefgewoonten van de cliënt liggen, zodat zij een gezond en duurzaam voedingspatroon in de thuissituatie kunnen voortzetten. De nieuwste visie van de instelling omvat richtlijnen voor gezonde voeding en duurzaamheid. Deze visie/richtlijn is door de Raad van Bestuur goedgekeurd.

Totstandkoming

Voorheen werden maaltijden centraal in één keuken bereid. De organisatie maakte gebruikte van een menu, waarbij de cliënt soms dagen van tevoren al moest kiezen wat hij wilde eten.

Dit is aangepast naar Sous Vide-maaltijden. Dit zijn vacuüm voorverpakte maaltijden die op lage temperatuur in een waterbad gegaard worden. Bij Vincent van Gogh gebeurt dit op de afdelingen zelf. Door de Sous Vide-maaltijden kan een afdeling meer zelf kiezen wat er op het menu staat, en zijn de cliënten ook meer betrokken bij het samenstellen van de maaltijden.

Er werd steeds meer vers gekookt op de afdelingen. Elke afdeling moest een keuken krijgen, zodat de overgang van een centrale keuken naar Sous Vide-maaltijden en uiteindelijk vers koken op de afdelingen mogelijk werd.

Door het vers koken op de afdelingen, zijn de cliënten ook steeds meer betrokken geraakt bij het bereiden van de maaltijden. En dit vormde ook een positieve stimulans voor het gezamenlijk beleven van het eetmoment, inclusief tafel dekken en de regel om de tv televisie (televisie) uit te zetten.

Vers koken vergt meer tijd van de zorgmedewerkers. Zij waren daarom niet meteen enthousiast over het idee. Maar door positieve ervaringen en het enthousiasme van de cliënten en doordat de cliënten meer en beter zijn gaan eten, is de weerstand grotendeels verdwenen.

Aanpak

Activiteiten voor cliënten

Cliënten zijn meer actief betrokken sinds de aanpassingen aan het voedingsconcept. Er wordt nu bijvoorbeeld gepraat met de cliënt en gevraagd: wat zou je willen eten? Ook besteden meerdere professionals binnen de instelling aandacht aan leefstijl. Bijvoorbeeld een fysiotherapeut die niet alleen behandelt, maar ook actief het gesprek aangaat over levensstijlkeuzes. Ook worden hiervoor activiteiten aangeboden, zoals het maken van gezonde smoothies en wandelen.

Vincent van Gogh voor Geestelijke Gezondheid doet het volgende voor een gezonde en duurzame maaltijdsamenstelling voor cliënten:

• Er is aandacht voor de richtlijnen voor gezonde voeding.
• Het personeel denkt mee met cliënten door in gesprek te gaan over het eten of mee te denken over alternatieven (bijv. standaard mayonaise vervangen door een yoghurtvariant bij de gebakken aardappels).
• Er wordt steeds meer plantaardige voeding aangeboden, via plantaardige of hybride producten (bijvoorbeeld een gehaktbal die voor 50 procent uit plantaardig en voor 50 procent uit dierlijk eiwit bestaat) en plantaardige zuivel. Momenteel zit de organisatie op 15 procent plantaardige voeding. Het doel is een 50/50-verhouding in 2030.
• Niet altijd de nadruk leggen op het plantaardige aspect (nasi in plaats van vegetarische nasi). Dit geldt zowel voor het koken op de afdelingen (cliënten) als in de restaurants (medewerkers / bezoekers).
• Maaltijdcyclus aanpassen aan het seizoen. Zoveel mogelijk koken met seizoensproducten.

Activiteiten voor medewerkers

De zorginstelling moedigt medewerkers aan om voorbeeldgedrag te tonen. Ook is het aanbod voor personeel aangepast aan de visie op gezondheid en duurzaamheid, met een focus op vers bereide maaltijden. Het streven is ook hier een 50/50-balans tussen plantaardige en dierlijke producten. Nudging wordt toegepast om gezonde keuzes te stimuleren, zoals het aanbieden van water en aantrekkelijker maken van gezonde en duurzame producten.

Ook stelt Vincent van Gogh eisen aan leveranciers. Ze moeten meewerken aan de doelstelling om een 50/50-verhouding in plantaardig versus dierlijk voedsel te halen en hierbij bijvoorbeeld voldoen aan de richtlijnen voor plantaardige voeding en de eisen voor beperken van de CO2 carbon dioxide (carbon dioxide)-uitstoot.

Onderzoek

Literatuuronderzoek

In de aanpak zitten meerdere elementen die volgens het Wat Werkt Dossier Gezonde en Duurzame Voeding (link) werken of veelbelovend zijn, waaronder:

• Maatregelen gericht op meer patiëntgerichte maaltijden en advies waardoor de voedselkeuze wordt afgestemd met patiënt, laten een verminderde voedselverspilling zien, lagere kosten, verbeterende energie- en eiwitinname en verhoogde patiënttevredenheid.
• Nudges gericht op het verhogen van de beschikbaarheid en aantrekkelijkheid van duurzamer voedsel in zorginstellingen zijn veelbelovend voor het bevorderen van gezonde en duurzame keuzes.
• De implementatie van standaardopties in verschillende settings was veelbelovend. Het aanbieden van een vegetarische of gezondere optie als standaardoptie leidde tot een toename in de gewenste keuzes.
• Het aanpassen van eigenschappen, via het verstrekken van informatie over duurzame en gezonde voedselkeuzes in verschillende settings, liet gemengde effecten zien, voor het stimuleren van duurzame en gezonde voedselconsumptie zijn de resultaten veelbelovend.

Eigen onderzoek

• Vanuit de leverancier worden klanttevredenheidsonderzoeken gedaan.
• Intern worden patiënttevredenheidsonderzoeken gedaan.
• Vincent van Gogh neemt vragenlijsten/evaluaties van Goede zorg proef je, af.

Succesfactoren

• Het informeren en betrekken van medewerkers zorgt voor draagvlak.
• Cliënten worden actief betrokken bij het verhaal rondom leefstijl, ook dit zorgt voor draagvlak.
• Duurzaamheid is opgenomen in de visie, die is ondertekend door de Raad van Bestuur. Ook dit zorgt voor draagvlak.
• Enthousiaste kartrekkers die dienen als rolmodel kunnen zowel cliënten als medewerkers inspireren om een gezonde leefstijl te hanteren.
• Ongezonde keuzes niet verbieden, maar cliënten en medewerkers verleiden om gezondere keuzes te maken.  
• Laat zorgmedewerkers de voordelen van de nieuwe aanpak ervaren.
• De sfeer op een GGZ geestelijke gezondheidszorg (geestelijke gezondheidszorg)-afdeling kan snel omslaan, waardoor zelf vers koken niet altijd mogelijk is.  Het inbouwen van flexibiliteit is daarom belangrijk voor de medewerkers. Bijvoorbeeld door afstemming met de leverancier en de mogelijkheid voor Sous-Vide maaltijden behouden evenals de kook- en etenstijden. Ook is het voedingsconcept aan te passen naar de specifieke behoefte van de afdelingen. Denk bijvoorbeeld aan een crisisafdeling, waarbij participeren in bereiding van voeding minder prioriteit heeft.