Aanpak

Het Beekdal in Heelsum is een volledig nieuw woonzorgcentrum, opgeleverd in 2019. Het gebouw is ontworpen volgens het principe ‘Helende Omgeving’ van Planetree, waarin elke m2 naar de zorg is uitgegaan. De aanpak is als volgt:

Architectuur en interieur

• De architectuur van de gebouwen is zo ingericht dat zij uitdaagt voor gebruik en dat de gebouwen zinnenprikkelend of juist rustgevend zijn. Zo sluit het aan bij iedere bewoner. Bijvoorbeeld, bepaalde kleuren prikkelen, andere kleuren niet. Een zwarte vloer zou voor de doelgroep niet passend zijn, omdat een persoon met dementie zou kunnen denken dat dit een gat is. 
• Per afdeling is, gelijkvloers aan de woonruimtes, een terras aangelegd waardoor zoveel mogelijk bewoners direct verbonden zijn met buiten. Zo kijken ze uit op de beek en de natuur in het Heelsums beekdal. Hier hechten de bewoners veel waarde aan.
• Iedere bewoner heeft een eigen woning met slaapkamer, keuken en woonkamer. De beleving is daardoor rustig, huiselijk, fris en ruimtelijk. 
• Naast de voordeur van elke woning staat een vitrinekast met persoonlijke spullen van de bewoners. Zo wordt herkenbaarheid en persoonlijkheid gecreëerd.
• Elke woning heeft een raam aan de binnenzijde van het gebouw waardoor naar binnen kan worden gekeken zonder naar binnen te gaan.  Aan de buitenzijde van het gehele gebouw zijn grote ramen geplaatst. Elke woning heeft twee eigen ramen. Er komt dus veel daglicht naar binnen.
• Elke 10 woningen hebben een grote gezamenlijke woonkamer. Bewoners kunnen zelf kiezen of ze graag daar of liever op hun kamer verblijven. Elke woongroep wordt onderscheiden met verschillende accentkleuren in de algemene ruimten.
• Meubels kunnen worden afgesteld in hoogte. Ze zijn gemaakt van makkelijk afneembaar materiaal en kunnen makkelijk verplaatst worden.
• Driedubbel glas zorgt ervoor dat bewoners zich meer comfortabel voelen doordat zij geen koudeval ervaren.

Menswaardige technologie

• Er wordt gebruik gemaakt van domotica met een persoonsgericht systeem. Sensoren zijn persoonsgericht afgesteld. Het personeel krijgt een melding als iemand te lang weg is uit de slaapkamer ’s nachts of als iemand lijkt te zijn gevallen. Eventueel kan met een camera worden gekeken wat er aan de hand is. Hierdoor krijgen bewoners de rust en de veiligheid waar ze behoefte aan hebben. Ze hebben veel bewegingsvrijheid. Domotica neemt zorg uit handen van de medewerkers en zorgt voor meer nachtrust bij bewoners.

• Er wordt gebruik gemaakt van GPS Global Positioning System (Global Positioning System)-systemen waardoor bewoners ook vrij naar buiten kunnen. Medewerkers krijgen dan een signaal als bewoners zijn gevallen of als ze te ver weg zijn. Er wordt zo min mogelijk gebruik gemaakt van codes of sloten zodat mensen geen gevoel krijgen dat ze opgesloten zitten.

Vrienden, familie en gemeenschap spelen een positieve rol

• Bewoners kunnen bezoek in hun eigen woning ontvangen en hebben dus genoeg privacy.
• Tijdens het bouwproces is meegedacht door de mensen in de omgeving. Naar aanleiding van hun ideeën is het bouwontwerp aangepast. Bij het Beekdal is meer rekening gehouden met het hoogteverschil van het gebied; er is een verdieping minder gemaakt; de paden zijn minder schuin; en er is meer gebruik gemaakt van het bos.

Doel en doelgroep

Het doel is om een prettige leefomgeving te creëren voor mensen in hun laatste levensfase. Deze bewoners hebben vaak een progressieve ziekte en het doel is om bij te dragen aan hun welzijn in deze achteruitgang. 
Het Beekdal is volledig ontworpen voor de bewoners. Er is sprake van persoonsgerichte zorg en elke bewoner mag zelf kiezen wat hij of zij wel of niet wil.

Er zijn geen kantoren in het verpleeghuis voor werknemers, waardoor zij continu onder de bewoners zijn. Wel zijn er buiten beweegpaden waar fysiotherapeuten en beweegtherapeuten gebruik van maken met bewoners. 

Werking

Literatuuronderzoek

In de aanpak zitten meerdere elementen die volgens het Wat Werkt Dossier Natuur en/of Architectuur werken of waarschijnlijk werken, waaronder: 

• Uitzicht op de natuur heeft een positief effect op gezondheid en welzijn van patiënten en zorgpersoneel (1, 2).
• Daglicht en helder kunstlicht hebben een positief effect op gezondheid en welzijn van zowel patiënten als personeel* (1). 
• Een eenpersoonskamer heeft voor veel patiënten positieve effecten op welzijn, zoals verminderde stress, meer privacy en betere slaap. Voor sommige patiënten is een kamer met meerdere patiënten juist goed voor het herstel* (1). 
• Een groene omgeving (zoals tuin, dakterras, bos) in een verpleeghuis voor mensen met dementie kan de mentale gezondheid van de inwoners bevorderen. Daarbij gaat het om een vermindering van agitatie, een positievere stemming en een verbeterde kwaliteit van leven (2).

Uit overige literatuur blijkt: 

• Emoties en gevoelens worden beïnvloed door kleuren. Men kan zich beter oriënteren (wayfinding) door het gebruik van bepaalde kleuren, materialen en licht (3). 

* Onderzocht in een andere setting dan van het huidige voorbeeld.

Overzicht literatuur

1. Wat Werkt Dossier Architectuur 
2. Wat Werkt Dossier Natuur
3. Herwijer (2016)

Aansluiting andere doelen Green Deal

• Er is gebruik gemaakt van sedum dakbedekking. De omgeving kijkt daardoor uit op een groen dak. Ook draagt het bij aan CO2 carbon dioxide (carbon dioxide) reductie door de warmte uit het gebouw te onttrekken in de zomer en te isoleren in de winter. Daarnaast neemt het dak CO2 op, wat leidt tot een gezondere omgeving.
• Driedubbel glas zorgt ervoor dat minder hoeft worden verwarmd. Dit draagt bij aan CO2 reductie.
• Hemelwater wordt afgevoerd naar de wadi onderaan het beekdal. Hiermee wordt voorkomen dat schoon water het riool in wordt gevoerd. Dieren en vogels maken daar weer gebruik van en planten groeien in het gebied.
• Er wordt dit jaar een dierenweide aangelegd. GFT-afval zal worden gebruikt voor de dieren. Dit draagt bij aan circulaire economie.

Aandachtspunten uitvoering programma

Randvoorwaarden

• Voorbereiding: Goed voorbereiden kost veel tijd. Er zijn veel onderzoeken waar rekening mee moet worden gehouden voordat de bouw kan starten.
• Keuzes voor bepaalde investeringen zorgen ervoor dat het geld ergens anders niet voor kan worden uitgegeven. Doe eerst hetgeen wat voor de cliënt iets oplevert, daarna wat voor de medewerkers iets oplevert en tot slot iets wat voor de organisatie belangrijk is. Op een gegeven moment moeten concessies worden gedaan.
• Zorg ervoor dat bewoners grote appartementen krijgen. Dit levert iets op voor alle partijen, namelijk: de cliënt heeft veel ruimte in het appartement; voor de zorg geeft dit ruimte om met grote materialen en tilliften etc. te werken; en voor familieleden geeft het ook mogelijkheden om met bijvoorbeeld kleinkinderen langs te komen.
• Bouw zo flexibel mogelijk, ontwikkel de lay-out van het gebouw voor de zorg. Het is belangrijk om rekening te houden met de medische ontwikkelingen. Het vastgoed moet flexibel zijn om zich aan te passen aan eventuele veranderingen. Mocht zorg van wonen moeten worden gescheiden, kan je hier van tevoren al op inspelen door het gebouw erop in te richten.

Succesfactoren

• Het Beekdal ligt midden in de natuur. Hierdoor zijn bewoners veel buiten en blijven zij veel in beweging. Tegelijkertijd ligt het Beekdal ook midden in het dorp Heelsum wat ook voor de nodige reuring een aanloop zorgt.  
• Het is een historische plek. Veel ouderen hechten waarde aan de ligging. Er is een prachtig uitzicht over het beekdal vanuit de gebouwen.
• Het gebruik van domotica geeft veel rust en veiligheid voor bewoners en medewerkers, maar behoudt de privacy van bewoners.

Leerpunten

• Doordat alles geïnvesteerd is in zorg voor de bewoners is er geen plek waarop de medewerkers zich even terug kunnen trekken. Positief hieraan is dat ze constant in contact zijn met bewoners, maar er is geen plek voor privacy van de medewerkers.
• Het idee van zelfstandig naar buiten gaan werkt in de praktijk niet goed omdat er een steil talud is. Door het plaatsen van een extra deur op de tuinverdieping, wordt de tuin voor alle bewoners en naasten toegankelijk. 

Meer informatie

Lees meer op de website van Vilente. Vragen zijn te stellen aan Jobke Bekkers, regiomanager Wageningen/Heelsum via info@vilente.nl.