De architectuur van een zorginstelling kan bijdragen aan het herstel van mensen die er verblijven. Ook voor de mensen die in een zorginstelling werken of op bezoek komen kan de architectuur een effect op gezondheid en welzijn van de gebruikers hebben. Bij architectuur gaat om het ontwerp en de inrichting van een gebouw: bijvoorbeeld het gebruik van daglicht, de indeling van ruimtes of een goed zichtbaar trappenhuis dat uitnodigt tot bewegen.
In dit 'Wat-werkt-dossier Architectuur' zijn de effecten van de architectuur van zorginstellingen op gezondheid en welzijn beschreven aan de hand van vijf relevante literatuuronderzoeken. Om de reikwijdte af te bakenen ligt de focus op het ziekenhuis en in mindere mate op andere zorginstellingen. In het achtergronddocument Green Deal Duurzame Zorg; Architectuur en inrichting en de gezonde zorgomgeving is het literatuuronderzoek in meer detail beschreven, inclusief een toelichting van de indeling in ‘Wat werkt (waarschijnlijk)’ en ‘Wat is onzeker’. Het doel hierbij was om inzicht te geven in te literatuur en niet om een uitputtend overzicht te geven.
Er wordt steeds meer onderzoek gepubliceerd over het effect van de architectuur van zorginstellingen op gezondheid en welbevinden van gebruikers: patiënten/bewoners, bezoekers en personeel. Het gaat daarbij zowel om het bevorderen van gezondheid en welzijn als om het voorkómen van ongezondheid door bijvoorbeeld ongelukken, infecties en medische fouten. Het meeste onderzoek is gericht op patiënten.
Wat werkt?
- Uitzicht op de natuur heeft een positief effect op gezondheid en welzijn van patiënten en zorgpersoneel. Zie ook: Wat werkt dossier Natuur.
- Daglicht en helder kunstlicht hebben een positief effect op gezondheid en welzijn van zowel patiënten als personeel.
- Het gebruik van geluidsreducerende materialen heeft een positief effect op het welzijn van zowel patiënten als personeel.
Wat werkt waarschijnlijk?
- Een eenpersoonskamer heeft voor veel patiënten positieve effecten op welzijn, zoals verminderde stress, meer privacy en betere slaap. Voor sommige patiënten is een kamer met meerdere patiënten juist goed voor het herstel.
- Het gebruik van eenpersoonskamers kan voor het zorgpersoneel leiden tot een lagere werktevredenheid, verminderd overzicht van de behoeften van de patiënt en bezorgdheid over de (sociale) isolatie van de patiënt.
- Het gebruik van ruimten waar families bijeen kunnen komen lijkt de ervaren sociale steun van patiënten te verhogen.
- Een betere oriëntatie in het gebouw verhoogt de tevredenheid van het (zorg)personeel. Een overzichtelijke indeling van de werkvloer of plattegrond kan daarbij helpen. Hierbij valt ook te denken aan meer patiënten op een kamer of een uniforme indeling van eenpersoonskamers.
- Frisse lucht of gefilterde lucht is gerelateerd aan minder infecties.
- Bij de architectuur kunnen ook duurzaamheidsaspecten worden meegenomen, zoals de toepassing van hergebruikte materialen.
Wat is onzeker?
- Over het algemeen blijkt het lastig om onderzoek te doen naar het effect van omgevingsfactoren op gezondheid en welzijn. Dit komt omdat de effecten van de architectuur van een gebouw moeilijk te isoleren zijn van de effecten van andere omgevingsfactoren.
- De effecten van de architectuur zijn afhankelijk van het type gebruiker (patiënt, bezoeker of medewerker) en de mate waarin de gebruiker hieraan wordt blootgesteld.
