A.D.J. van der Geest-Blankert Sinds de Gezondheidsraad (GR (groepsrisico)) enkele jaren geleden heeft geadviseerd om zorgpersoneel te vaccineren tegen de griep, proberen veel instellingen hun personeel te motiveren hiervoor. (1) Dit blijkt in de praktijk niet mee te vallen. Binnen het UMC (Universitair Medisch Centrum) St. Radboud leek een intensieve vaccinatiecampagne succesvol. (2). De laatste 2 jaar is daar helaas weer een flinke daling te zien. Het blijft zoeken naar de juiste manier om medewerkers te overtuigen van nut en noodzaak van de griepprik.
In 2007 heeft de GR (groepsrisico)
geadviseerd de doelgroep voor griepvaccinatie uit te breiden met
gezondheidszorgpersoneel. Er zijn twee belangrijke redenen voor
vaccinatie van deze doelgroep. Allereerst kunnen medewerkers het
influenzavirus overdragen op kwetsbare patiënten, die vervolgens
risico lopen op complicaties en kunnen overlijden aan de gevolgen
van de griep. Daarnaast is continuïteit van zorg van belang,
namelijk dat er voldoende handen aan het bed zijn als de zorgvraag
groot als de griep heerst. Hoe meer medewerkers er gevaccineerd
zijn, hoe minder uitval door griep ten tijde van een epidemie.
Uit literatuur blijkt dat het verhogen van de vaccinatiegraad onder
gezondheidszorgpersoneel geen eenvoudige zaak is. (3) Elementen die
negatief bijdragen aan de acceptatie zijn: onbekendheid met de
risico’s van griep, onbekendheid met de rol die werknemers kunnen
spelen in de overdracht van het virus, en gebrek aan vertrouwen in
veiligheid en effectiviteit van het vaccin. Maar ook vooroordelen
spelen een rol, zoals: ‘ik ben gezond dus ik hoef geen prik’, ‘van
de griepprik wordt je afweer lui’, en ‘van de griepprik word je
ziek’.
Campagne UMC (Universitair Medisch Centrum) St. Radboud
Uit oogpunt van patiëntveiligheid en in reactie op het advies van de GR heeft de Raad van Bestuur in 2007 besloten om naast het aanbieden van het vaccin ook een gerichte campagne op te zetten. De campagne richtte zich op de negatieve overtuigingen, waarbij de Raad van Bestuur zich expliciet uitsprak over het belang van de griepprik en leidinggevenden opriep om een actieve rol te vervullen in het motiveren van personeel. Hierbij werden medewerkers aangesproken op hun professionele verantwoordelijkheid. Ter ondersteuning was er een uitgebreide communicatiecampagne met folders, posters en informatieve artikelen in het personeelsblad en op intranet. Verder waren er voldoende tijden en locaties waarop men de griepprik kon halen, en ging er een mobiele prikpost langs de afdelingen.
Resultaten
Deze aanpak heeft in het UMC St. Radboud geleid tot
een jaarlijkse stijging in de vaccinatiegraad (tot 60% in 2009).
(2) Hiermee leek de hoop en verwachting bevestigd dat de griepprik
steeds vanzelfsprekender zou worden, en dat medewerkers vanuit hun
professionele verantwoordelijkheid, steeds meer overtuigd zouden
raken van het nut van de griepprik.
Helaas bleek dit toch niet het geval. In 2010 daalde de
vaccinatiegraad naar 44%. Als reden werd de ophef over de
Mexicaanse griep aangevoerd in het jaar ervoor. Dreigende
voorspellingen kwamen toen niet uit en er was discussie over
veiligheid en effectiviteit van het vaccin. Medewerkers begonnen
zich ook te storen aan uitspraken in voorlichtingsmateriaal zoals
‘we doen een beroep op uw professionele verantwoordelijkheid’ of
‘patiënten rekenen op u’. Ook de Raad van Bestuur begon zich terug
te trekken en gaf aan de campagne wel te ondersteunen, maar dat het
aan de professionals zelf was om te zorgen voor een hoge
vaccinatiegraad. In 2011 is de campagne hierop bijgesteld. Niet
langer werd een uitgesproken beroep gedaan op ieders
verantwoordelijkheidsbesef. In plaats daarvan werd slechts
aangekondigd dat het weer tijd was voor de griepprik. In dat jaar
was er in Nederland ook veel negatieve publiciteit rond de
griepvaccinaties. Het begon met een uitgebreide publicatie in het
Geneesmiddelenbulletin over de vermeende onwerkzaamheid van de
griepprik en werd gevolgd door negatieve aandacht in het journaal
en in de TV-uitzending RADAR. Uiteindelijk kwam de vaccinatiegraad
in 2011 uit op 28%, zelfs nog lager dan in 2007.
Figuur 1 Aantal tegen de seizoensgriep gevaccineerde medewerkers uit de doelgroep UMC Radboud, 2004-2011
Hoe verder?
In een recent Cochrane review is onvoldoende aanwijzing gevonden
voor het vaccineren van zorgpersoneel. (4) Bij deze conclusies zijn
wel de nodige kanttekeningen te plaatsen. Ook de onderzoekers zelf
adviseerden verder onderzoek om het effect van vaccinatie van
zorgmedewerkers op de veiligheid van patiënten in verschillende
settings te evalueren. Eén Cochrane review die het staande
vaccinatiebeleid niet onderbouwt, is nog geen reden om het beleid
helemaal om te gooien. Hiermee zullen we het voorlopig moeten doen.
De ziekenhuisinfectiecommissie heeft de Raad van Bestuur
geadviseerd om, ondanks de daling van het vaccinatiepercentage,
door te gaan met de jaarlijks griepvaccinatie, en zich hierbij de
baseren op nationale en internationale adviesorganen zoals de GR,
de Werkgroep Infectiepreventie (WIP (Werkgroep Infectiepreventie)), het European
Centre for Disease Prevention and Control (ECDC (European Centre for Disease Prevention and Control)), de
Centers for Disease Control and Prevention (CDC (Centers for Disease Control and Prevention)), en
de World Health Organization (WHO (World Health Organization)). Het advies was tevens om goed
scorende afdelingen expliciet te belonen en in gesprek te gaan met
slecht scorende afdelingen.
Evaluatie onder verantwoordelijke afdelingshoofden liet het
volgende zien: 74% gaf aan dat er een dringender beroep gedaan moet
worden op ieders professionele verantwoordelijkheid en 52% vond dat
de Raad van Bestuur duidelijker zijn visie zou moeten uitspreken.
De projectleiding van de griepvaccinatiecampagne ligt bij de Arbo-
en milieudienst, evenals de praktische uitvoering van de
vaccinaties. Het is belangrijk om tijdig te komen met een
campagneplan met als doel het maximaal mogelijke effect te
bereiken. Hiervoor zal afstemming plaats vinden tussen de Raad van
Bestuur, de ziekenhuisinfectiecommissie en de Arbo- en
milieudienst.
Het is niet eenvoudig om zorgpersoneel te motiveren voor de
griepprik. Het blijft dan ook zoeken naar de juiste weg.
Auteur:
A.D.J. van der Geest-Blankert, bedrijfsarts en projectleider van
de griepvaccinatiecampagne UMC St. Radboud.
Correspondentie:
A.D.J. van der Geest-Blankert | a.vandergeest@amd.ru.nl
Literatuur
- Griepvaccinatie: herziening van de indicatiestelling. Publicatienr 2007/09. Den Haag: Gezondheidsraad. 2007.
- Van der Geest A. Succesvolle campagne voor griepvaccinatie in het UMC St. Radboud. Tijdschrift voor bedrijfs- en verzekeringsgeneeskunde 2009; 17(2): 76-78
- Hofmann F, Ferracin C, Marsh G, Dumas R. Influenza vaccination of health care workers: a literature review of attitudes and beliefs. Infection 2006; 34(3): 142-147.
- Thomas RE, Jefferson T, Lasserson TJ. Influenza vaccination for
healthcare workers who work with the elderly. Cochrane Database of
Syst Rev 2010.