Inzetten op gezondheid is werk voor iedereen

Proper werkt bij het RIVM en haar wetenschappelijke carrière richt zich met name op het voorkomen van gezondheidsproblemen bij werkenden. “Laat ik met het positieve beginnen”, zegt Proper, “voor een aantal beroepen en sectoren zijn de arbeidsomstandigheden de afgelopen decennia verbeterd. Maar”, voegt ze er meteen aan toe, “de maatschappelijke ontwikkelingen, zoals de technologische vooruitgang en de 24-uurs economie zorgen voor extra gezondheidsrisico’s. Bovendien zien we  behoorlijke gezondheidsverschillen tussen werkenden met een lage en hoge sociaal economische positie. Uit een onderzoek van ons zagen we dat zowel zwaar lichamelijk en psychisch werk, als leefstijl deze gezondheidsverschillen voor een deel verklaren. Dat vormen dus aanknopingspunten voor een verbetering van de gezondheid.”

Proper noemt als voorbeeld werknemers in distributiecentra van bedrijven waar we met z’n allen steeds vaker online aankopen doen. “Wat we voor 22 uur bestellen, moet kennelijk de volgende dag in huis zijn. Dat impliceert nachtwerk. Uit ons onderzoek blijkt dat nachtwerk en onregelmatige werktijden zorgen voor een verstoord slaapritme en een groter risico op griepachtige klachten. Bovendien vonden we dat de slechtere slaapkwaliteit van nachtwerkers 30% van de griepachtige episoden verklaart. Ook is aangetoond dat nachtwerk het risico op gezondheidsklachten zoals hart- en vaatziekten en diabetes type 2 vergroot. Ook hier speelt leefstijl een belangrijke rol. Dit moet ons toch aan het denken zetten of nachtwerk altijd nodig is. Indien daadwerkelijk nodig, zou je kunnen inspelen op de leefstijl om de nadelige gezondheidseffecten van nachtwerk te verminderen”

Ze vertelt over een kleine ondernemer, die op zijn 53ste een longembolie krijgt en een jaar later een hartaanval. Hij balanceerde op het randje van de dood. Zijn leefstijl is niet al te best, hij rookt veel en is net iets te zwaar. Hij is lid van de tennisclub, maar werk gaat op de een of andere manier altijd voor een potje tennis. Zijn werk leverde de nodige stress.

Het is het verhaal van Propers vader, die nu in relatieve gezondheid geniet van zijn pensioen. Voor de bijzonder hoogleraar was het een extra motivatie om in te zetten op preventie en een gezonde leefstijl. “Inzetten op gezondheid is werk voor iedereen. Het staat buiten kijf dat de werkende er belang bij heeft dat hij of zij aan het werk blijft en de primaire verantwoordelijkheid voor zijn of haar eigen gezondheid draagt. Maar naast gedrag, wordt gezondheid door contextuele factoren bepaald, zoals de werkomstandigheden. Daarom ligt de verantwoordelijkheid ook bij de werkgever, overheid, bedrijfsartsen, andere zorgverleners en wetenschappers. En om de sociale ongelijkheid niet te vergroten, is extra aandacht voor groepen die verhoogde risico’s hebben, gerechtvaardigd.”

Door de coronapandemie is nogal plots een heel andere manier van werken ontstaan. Veel mensen werken al maanden thuis in plaats van op kantoor. Proper vindt aandacht voor deze verandering belangrijk, omdat het gevolgen kan hebben voor de leefstijl, fysieke en mentale gezondheid van werknemers.

Leefstijl en arbeidsomstandigheden zijn ieder afzonderlijk belangrijk voor de gezondheid, ze hebben elk afzonderlijk een effect op de gezondheid, maar daarnaast moeten we volgens Proper aandacht hebben voor de interactie tussen de leefstijl van de werkende en zijn of haar werkcontext. “Hoe hangen arbeidsomstandigheden en leefstijl samen, hoe beïnvloeden ze elkaar en wat zijn daarvan de effecten op gezondheid? Deze interactie staat centraal in mijn leerstoel”, aldus Proper.