Onze gezondheid wordt beïnvloed door een complexe combinatie van verschillende factoren. Deze factoren noemen we gezondheidsdeterminanten. Voor het eerst is de complexe gelaagdheid van deze gezondheidsdeterminanten in kaart gebracht met verschillende praatplaten. De determinanten van gezondheid en gedrag staan hierin overzichtelijk weergegeven, met als doel om bij het ontwikkelen van gezondheidsbeleid belangrijke impactvolle determinanten niet over het hoofd te zien.
Breed perspectief op gezondheid en gedrag
Een goede volksgezondheid vereist meer dan alleen een goede gezondheidszorg. Vaak wordt daarbij als eerste gedacht aan de leefstijl en het lichaam. Maar de determinanten van gezondheid en ziekte zijn veel breder. In opdracht van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport)) heeft het RIVM de verschillende determinanten van gezondheid systematisch in kaart gebracht. Daarna zijn voor vijf belangrijke, impactvolle determinanten ook de achterliggende determinanten in kaart gebracht. Hierdoor ontstaat een breed perspectief, dat kan helpen bij het gesprek over beleid om gezondheid te bevorderen.
Twee groepen gezondheidsdeterminanten
Er zijn twee groepen gezondheidsdeterminanten. Zo zijn er determinanten die een rechtstreekse risicofactor voor de ontwikkeling van ziekte vormen. Directe determinanten die in grote mate bijdragen aan (on)gezondheid zijn voeding, bewegen, alcoholgebruik, psychosociale arbeidsbelasting en luchtkwaliteit. Omdat ze veel invloed hebben, worden ze ook wel impactvolle determinanten genoemd. Andere determinanten vormen een indirecte risicofactor. Indirecte determinanten vergroten de kans op risicovol gedrag, of om in risicovolle situaties terecht te komen. Voorbeelden hiervan zijn armoede of een onzekere woonsituatie. Dat bemoeilijkt een gezonde leefstijl en kan resulteren in chronische stress.
Integraal werken aan gezondheid
In het onderzoek heeft het RIVM in kaart gebracht wat bepaalt of iemand ongezond eet, weinig beweegt of veel alcohol drinkt. Maar ook welke factoren samenhangen met psychosociale arbeidsbelasting, of met slechte buitenlucht. Hieruit blijkt dat deze vijf impactvolle determinanten voor een betere gezondheid in een breed perspectief geplaatst moeten worden. Daarbij moet ook gekeken worden naar achterliggende factoren. Dat zijn bijvoorbeeld individuele factoren, zoals sociaaleconomische status, persoonlijkheid en zelfbeeld. Maar ook de fysieke en sociale omgeving, zoals de voedselomgeving of een beweegvriendelijke omgeving op school of op het werk. De praatplaten laten zien dat het belangrijk is integraal aan gezondheid te werken, met voldoende aandacht voor factoren die buiten het individu liggen.