Wat en waarom
De samenleving draait op natuurlijke hulpbronnen. De ondergrond levert drinkwater, wind levert energie, de bodem is essentieel voor de productie van voedsel. Aangezien deze voorraden vaak niet oneindig zijn, is het van belang dit ‘natuurlijk kapitaal’ duurzaam te beheren en te gebruiken, zeker op de lange termijn. Het natuurlijk kapitaal kan efficiënter worden benut en het gebruik kan beter worden afgestemd op alle vraagstukken die in een gebied aan de orde zijn. Dat kan bijvoorbeeld door wateroverlast en hittebestrijding tegelijk aan te pakken. Het RIVM wil de komende jaren verdere kennis ontwikkelen en bijdragen aan een algemeen afwegingskader voor het gebruik van natuurlijk kapitaal op thema’s als klimaatverandering, verduurzaming van de landbouw en een gezonde leefomgeving.
Een voorbeeld is om de mogelijkheden van ‘groen’ te combineren voor meerdere vraagstukken die spelen in een stad (multiple benefits). De aanleg van parken met bomen heeft meerwaarde op meerdere terreinen. Er ontstaan niet alleen recreatiemogelijkheden, de luchtkwaliteit kan verbeteren en groen biedt verkoeling. Verder wordt het positieve effect van groen op bewegen en de gezondheid ingezet. Ook kan er meer waterbergend vermogen ontstaan om extreme neerslag in steden door klimaatverandering op te vangen.
Lange tijd was de maatschappelijke houding om natuur vooral te beschermen. Om duurzaam gebruik van natuurlijk kapitaal mogelijk te maken is een omslag nodig naar een duurzaam gebruik van de natuur waar de mens een onderdeel van is. Op die manier is het natuurlijk kapitaal goed voor zowel de gezondheid, economie en sociale cohesie, maar wordt de natuur eveneens beschermd.
Hoe en met wie
De ontwikkeling van kennis en beleid op dit onderwerp staat nog in de kinderschoenen. Het RIVM heeft veel kennis, tools en methoden in huis over deelonderwerpen, zoals bodem, drinkwater, voedsel, lucht, geluid, duurzaamheid en gezondheid en de waarde van ecosysteemdiensten. Het RIVM wil deze onderwerpen met elkaar verbinden en de kennis mee laten nemen in de besluitvorming. Hiervoor wordt onder andere met (lokale) overheden en andere kennisinstituten samengewerkt.
Een belangrijk instrument is de Atlas Natuurlijk Kapitaal . Dit digitale platform biedt organisaties informatie en handelingsperspectieven hoe ze duurzaam gebruik kunnen maken van natuurlijk kapitaal en hoe de natuurlijke processen beter kunnen worden benut. Daarnaast wordt de zogeheten Groene Baten Planner ontwikkeld waarmee de waarde van groen in de stad zichtbaar kan worden gemaakt en de baten ervan op kaarten kan worden weergegeven. Gemeenten bijvoorbeeld hebben daar behoefte aan bij besluitvorming, zodat groen niet alleen als een kostenpost wordt gezien.