Coronacrisis: andere realiteit, andere toekomst?
De coronapandemie heeft een ongekende impact op onze maatschappij. De directe gevolgen van COVID-19 hebben in de eerste maanden de levens van bijna iedere Nederlander bepaald. Berichtgeving over de aantallen besmettingen, sterftecijfers en overbelaste IC (intensive care)’s in ziekenhuizen domineerden de media. Een ‘intelligente lockdown’ resulteerde in de zogenoemde anderhalvemetersamenleving en langzamerhand lijkt de verspreiding van het coronavirus nu meer onder controle. De genomen maatregelen hebben directe én indirecte gevolgen voor gezondheid en zorg. Zo hebben bijvoorbeeld ziekenhuizen en huisartsen in de eerste fase van de pandemie een deel van hun zorg moeten stopzetten als er geen veilig (digitaal) alternatief te organiseren was. Andere patiënten voelden zich genoodzaakt om zelf af te zien van een behandeling. Ook breder zien we grote veranderingen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan thuiswerken, andere leefstijl, minder sociale contacten en het sluiten van sportfaciliteiten. De coronacrisis bracht echter ook positieve effecten. Zo zagen we een schonere lucht, en minder files en luchtverkeer. Ook ontstonden er vele mooie domeinoverstijgende samenwerkingen in de zorg- en welzijnssector.
De vraag is welke mogelijke toekomstige ontwikkelingen ons nog te wachten staan. En hoe kunnen we ons, als maatschappij, daar het beste op voorbereiden. Welke ontwikkelingen door de coronapandemie hebben een tijdelijk, en welke hebben een blijvend effect? De corona-inclusieve Volksgezondheid Toekomst Verkenning geeft op deze en andere vragen zo goed mogelijk een antwoord. Deze editie van de VTV (Volksgezondheid Toekomst Verkenning), als werktitel c-VTV genoemd, wijkt af van voorgaande VTV’s die meestal een doorlooptijd van 4 jaar hadden. Ondanks de korte doorlooptijd van deze c-VTV blijven kwaliteit, toetsing en borging van de resultaten hoog in het vaandel staan.
Onzekerheden en scenario’s
Wat de toekomst gaat brengen is onzeker. Veel van de onzekerheid komt voort uit hoe het coronavirus, of een variant daarvan, zich de komende jaren gaat ontwikkelen. Komt er een tweede infectiegolf of zal het virus langzaam uitdoven? En wat zijn de sociaaleconomische vooruitzichten als gevolg van de huidige of nieuwe coronamaatregelen? Hoe zal de fysieke en mentale gezondheid beïnvloed worden door aanhoudende beperkingen als gevolg van maatregelen? Al deze ontwikkelingen zijn omgeven door veel onzekerheid. Er is nog maar in beperkte mate data en informatie beschikbaar over de pandemie en de impact.
Zoals premier Rutte al zei, we hebben slechts 50% van de kennis om 100% van de beslissingen te nemen. Een manier om met onzekerheden en beperkte kennis om te gaan is het toepassen van scenario’s.
Mogelijke en wenselijke toekomstbeelden van belang
Door ons te baseren op kennis over diverse relevante ontwikkelingen construeren we mogelijke toekomstbeelden waar o.a. beleidsbepalers hun maatregelen op kunnen baseren. In hoeverre er beleid nodig is hangt af van een vergelijking met een wenselijk toekomstbeeld.
Scenario’s helpen om een betere inschatting te maken van de impact die mogelijke toekomstige ontwikkelingen kunnen hebbenop volksgezondheid en zorg. Bij het opstellen van mogelijke toekomstbeelden hebben we vaak te maken met beperkte kennis over aspecten als economische groei en technologische ontwikkelingen, die mede bepalend zijn voor toekomstige zorguitgaven. In de c-VTV worden deze onzekere ontwikkelingen gecombineerd met scenario’s over hoe het coronavirus zich verder ontwikkelt. Alle hierboven genoemde onzekerheden komen voort uit ‘het weten en kennen’. Dit noemen we dan ook de cognitieve onzekerheden.
Naast deze cognitieve onzekerheden zijn normatieve onzekerheden van belang. Deze weerspiegelen de verschillende opvattingen over wat we zouden ‘wensen en willen’ in de toekomst. Is het voorkomen van besmettingen het belangrijkst? Of wordt er toch meer ingezet op versoepeling om de economie weer op gang te laten komen? En hoe belangrijk vindt men een mogelijke toename van de gezondheidsverschillen door de huidige crisis? Dit zijn voorbeelden van waarden waarover heel verschillend gedacht wordt.