Waterpokken wordt veroorzaakt door een virus. Meestal begint het met lichte koorts en hangerigheid. Na 1 of 2 dagen ontstaan op de huid kleine rode bultjes. Deze bultjes worden blaasjes die erg kunnen jeuken. Na een paar dagen drogen ze op en worden het korstjes. Meestal heeft de ziekte een mild beloop. Volwassenen en vooral zwangere vrouwen hebben vaak meer klachten. Soms kan waterpokken ernstige gevolgen hebben, bijvoorbeeld hersenontsteking.

Vaccinatie

Er is een vaccinatie tegen waterpokken. Deze wordt aangeraden aan verschillende risicogroepen. Zoals volwassenen die niet eerder besmet zijn geweest met waterpokken en werken met kinderen.

Advies Gezondheidsraad

Op 1 oktober 2020 heeft de Gezondheidsraad een advies uitgebracht over vaccinatie tegen waterpokken. De raad adviseert in Nederland de vaccinatie niet op te nemen in het Rijksvaccinatieprogramma, omdat de ziekte in ons land niet ernstig is. Bijna alle kinderen krijgen voor hun vijfde jaar waterpokken in een milde vorm. Daardoor komt de ziekte onder volwassenen nauwelijks voor. De vaccinatie is wel beschikbaar op eigen kosten. U kunt over de mogelijkheden informeren bij de huisarts, de GGD Gemeentelijke Gezondheidsdienst (Gemeentelijke Gezondheidsdienst) of het vaccinatiecentrum.

Vaccinatie Bonaire, Sint-Eustatius en Saba

Op de BES-eilanden (Bonaire, Sint-Eustatius en Saba) is de situatie rondom waterpokken anders dan in Nederland. Op deze eilanden circuleert het virus minder. Niet alle kinderen krijgen al jong waterpokken en daardoor  zijn er regelmatig uitbraken waarbij ook volwassenen ziek worden, soms ernstig. Daarom adviseert de Gezondheidsraad op de BES-eilanden vaccinatie tegen waterpokken wel toe te voegen aan het Rijksvaccinatieprogramma. Ook zou iedereen op deze eilanden die de ziekte nog niet heeft gehad eenmalig de kans moeten krijgen zich te laten vaccineren. Kijk voor meer informatie op de website van de Gezondheidsraad.

Op deze pagina vindt u vragen en antwoorden over de waterpokkenvaccinatie. Er is ook een speciale pagina voor professionals. Wilt u meer weten over waterpokken algemeen, ga dan naar de pagina Waterpokken.

Vragen over de vaccinatie tegen waterpokken

1. Hoe effectief is vaccinatie tegen waterpokken?
2. Als ik ingeënt ben tegen waterpokken, kan ik dan geen waterpokken meer krijgen?
3. Hoe lang werkt de waterpokkenprik?
4. Moet waterpokkenvaccinatie worden herhaald?
5. is het inenten tegen waterpokken veilig?
6. Welke bijwerkingen kunnen er mogelijk optreden?
7. Wie kan worden gevaccineerd tegen waterpokken?
8. Zijn er mensen voor wie dit vaccin niet geschikt is?
9. Hoe kan ik mij laten vaccineren tegen waterpokken?
10. Zijn er andere effectieve manieren om te tegen waterpokken te beschermen?

Vragen over het vaccin

1. Welke waterpokkenvaccins zijn geregistreerd in Nederland?
2. Waterpokken is een levend verzwakt vaccin. Wat betekent dit?

Hoe effectief is vaccinatie tegen waterpokken?

Met de effectiviteit van een vaccinatie wordt bedoeld: hoe goed werkt de prik? Om dat te bepalen wordt een vergelijking gemaakt tussen mensen die wel en mensen die niet zijn gevaccineerd. Wanneer de effectiviteit van een vaccinatie bijvoorbeeld 92% is, dan betekent dit dat in de groep mensen die wel is gevaccineerd er 92% minder mensen ziek worden dan in de groep mensen die niet is gevaccineerd. De effectiviteit van een vaccinatie is nooit 100%, want er zijn altijd mensen die niet of onvoldoende op een vaccinatie reageren (zij maken dan geen of onvoldoende antistoffen aan).

Één vaccinatie tegen waterpokken geeft rond de 83% bescherming tegen waterpokken en 95-100% bescherming tegen ernstige klachten door waterpokken [4]. Een herhaling van deze vaccinatie na enkele weken zorgt voor een betere bescherming, met een effectiviteit van ongeveer 95% [4]. Onderzoek onder mensen die twee vaccinaties hebben gehad, laat zien dat de effectiviteit 14 jaar later nog steeds 90% is. Het is nog niet duidelijk of hierna nog een extra herhaalvaccinatie nodig is [5].

naar boven

Als ik ingeënt ben tegen waterpokken, kan ik dan geen waterpokken meer krijgen?

Het is nog steeds mogelijk om waterpokken te krijgen na vaccinatie, maar de kans op het krijgen van (ernstige) waterpokken is veel kleiner.

naar boven

Hoe lang werkt de waterpokkenprik?

Onderzoek onder mensen die twee vaccinaties hebben gehad, laat zien dat de effectiviteit 14 jaar later nog steeds groot is (90%). Het is nog niet duidelijk of hierna nog een extra herhaalvaccinatie nodig is [5].

naar boven

Moet waterpokkenvaccinatie worden herhaald?

Een vaccinatie tegen waterpokken wordt na enkele weken herhaald. Dit is afhankelijk van de leeftijd. Overleg hiervoor met uw arts. Het is momenteel nog onduidelijk of hierna nóg een extra  herhalingsprik nodig is.

naar boven

Is het inenten tegen waterpokken veilig?

Zoals bij alle vaccins die geregistreerd zijn voor gebruik in Nederland, is de veiligheid van het waterpokkenvaccin uitgebreid onderzocht en is het vaccin veilig bevonden[6, 7]. Het waterpokkenvaccin wordt op grote schaal gebruikt in onder meer de Verenigde Staten (sinds 1995), Duitsland (sinds 2004) en Australië (sinds 2005).

naar boven

Welke bijwerkingen kunnen er mogelijk optreden?

Zoals bij alle vaccins, kan ook waterpokkenvaccin milde bijwerkingen veroorzaken, zoals roodheid, pijn en zwelling op de plek waar is geprikt. Heel soms kunnen er ook huidafwijkingen ontstaan die lijken op waterpokken. In zeldzame gevallen kunnen deze huidafwijkingen besmettelijk zijn voor mensen die nog nooit waterpokken hebben gehad en niet zijn gevaccineerd. Dit kan vooral gevaarlijk zijn voor personen die meer kans hebben op ernstige complicaties door waterpokken, zoals zwangere vrouwen en mensen met een immuunstoornis. Daarom geldt: bent u gevaccineerd tegen waterpokken, probeer dan de eerste 6 weken na de inenting zoveel mogelijk nauw contact te vermijden met zwangere vrouwen en mensen met een immuunstoornis. Zeer zeldzame reacties, zoals een ernstige allergische reactie, zijn niet uit te sluiten.

Voor meer informatie en een overzicht van de meldingen van vermoede bijwerkingen na een vaccinatie kunt u terecht op de website van het Bijwerkingencentrum Lareb. Het gaat bij deze meldingen om het vermoeden van de melder dat het een bijwerking zou kunnen zijn. De relatie met het vaccin staat dus niet vast. Het kan ook gaan om een lichamelijke reactie die om een andere reden toevallig op hetzelfde moment plaatsvindt als de vaccinatie. Een uitgebreide beschrijving van mogelijke bijwerkingen is te vinden in de bijsluiter van het vaccin.

naar boven

Wie kan worden gevaccineerd tegen waterpokken?

In principe is het vaccin geschikt voor kinderen vanaf 11-12 maanden en volwassenen die nog nooit waterpokken hebben gehad. Er zijn mensen voor wie het vaccin niet geschikt of zinvol is (zie hieronder). Daarom is het belangrijk om dit te overleggen met uw arts.

naar boven

Zijn er mensen voor wie het vaccin niet geschikt is?

Ja, personen met een ernstig verzwakt immuunsysteem, bijvoorbeeld door het gebruik van medicijnen die het immuunsysteem onderdrukken, mogen niet worden ingeënt met dit vaccin. U kunt dit overleggen met uw arts.

naar boven

Hoe kan ik me laten vaccineren tegen waterpokken?

Waterpokkenvaccinatie is in Nederland niet opgenomen in het Rijksvaccinatieprogramma en wordt niet vergoed via de basiszorgverzekering. U kunt er voor kiezen om gebruik te maken van deze vaccinatie. Deze dient u dan zelf te betalen. Overleg met uw (huis)arts, GGD of  (reizigers)vaccinatiecentrum of vaccinatie voor u of uw kinderen op dit moment nodig en mogelijk is. De vaccins zijn alleen op recept verkrijgbaar, via een (huis)arts, GGD of vaccinatiecentrum. Voor informatie over de prijs van de vaccinaties kunt u contact opnemen met uw apotheek of vaccinatiecentrum. Op deze website vindt u een overzicht van de geregistreerde vaccins met een link naar de bijsluiter. Houd er rekening mee dat wanneer een vaccin geregistreerd is, dit niet automatisch betekent dat het ook verkrijgbaar is in Nederland.

naar boven

Zijn er andere effectieve manieren om je tegen waterpokken te beschermen?

Het is moeilijk om waterpokken op een andere manier te voorkómen dan door vaccinatie. Dit komt omdat iemand al besmettelijk is voordat er klachten zijn. Goede hygiëne bij het hoesten is belangrijk. Dat wil zeggen: gebruik papieren zakdoekjes en was uw handen na het hoesten ( zie ook de speciale pagina over handen wassen).

naar boven

Welke waterpokkenvaccins zijn geregistreerd in Nederland?

Klik op de merknaam voor de bijsluiter van het vaccin. Voor de beste bescherming is een serie van 2 vaccinaties nodig.

Houd er rekening mee dat wanneer een vaccin geregistreerd is, dit niet automatisch betekent dat het ook verkrijgbaar is in Nederland.

naar boven

Waterpokkenvaccin is een levend verzwakt vaccin, wat betekent dit?

Waterpokkenvaccin is een zogenaamd ‘levend verzwakt vaccin’. Dit houdt in dat de natuurlijke ziekteverwekker, het virus, wordt verzwakt, waardoor het geen ziekte meer veroorzaakt, maar wel afweer opwerkt. Levend verzwakte vaccins wekken dus een reactie op in het lichaam die lijkt op een sterk afgezwakte vorm van de ziekte. Hierdoor zorgen zij voor goede en langdurige bescherming. Levend verzwakte vaccins zijn echter niet geschikt voor zwangere vrouwen en mensen met een immuunstoornis.

naar boven

Waaruit bestaat een waterpokkenvaccin?

Een waterpokkenvaccin bevat drie soorten bestanddelen:

1. Antigenen: dit zijn verzwakte delen van het waterpokkenvirus waartegen bescherming (immuniteit) wordt opgewekt.
2. Hulpstoffen (bijv. adjuvantia): dit zijn stoffen die aan het vaccin worden toegevoegd om de werkzaamheid te verbeteren, de houdbaarheid te verlengen, het vaccin stabiel te houden, de toediening te vergemakkelijken, etc. Het zijn stoffen die goed zijn onderzocht en waar al jarenlang ervaring mee is.
3. Reststoffen: dit zijn de resten van stoffen uit het productieproces van het vaccin. Bijvoorbeeld om te voorkomen dat er ongewenste bacteriën tijdens het productieproces groeien. Deze reststoffen worden, voordat het vaccin in gebruik wordt genomen, zoveel mogelijk verwijderd. Echter, zeer kleine hoeveelheden kunnen nog achter blijven. Het gaat dan om hoeveelheden die geen schade kunnen veroorzaken.

In de bijsluiter staat beschreven uit welke bestanddelen het waterpokkenvaccin precies bestaat.
Meer informatie over de verschillende bestanddelen en hun functie is te vinden op de website van het Rijksvaccinatieprogramma: bestanddelen van vaccins.

naar boven

Referenties

1.    van Lier, A., et al., Varicella zoster virus infection occurs at a relatively young age in The Netherlands. Vaccine, 2013. 31(44): p. 5127-33.
2.    T.M. Schuring-van 't Klooster and H.E. de Melker, The National Immunisation Programme in the Netherlands - Surveillance and developments in 2014-2015. 2015: Bilthoven: National Institute for Public Health and the Environment (RIVM).
3.    Arvin, A.M., C.M. Koropchak, and A.E. Wittek, Immunologic evidence of reinfection with varicella-zoster virus. J Infect Dis, 1983. 148(2): p. 200-5.
4.    World Health Organization, Varicella and herpes zoster vaccines: WHO World Health Organization (World Health Organization ) position paper, June 2014, in Weekly epidemiological record. 2014. p. 265-288.
5.    Baxter, R., et al., Long-term effectiveness of varicella vaccine: a 14-Year, prospective cohort study. Pediatrics, 2013. 131(5): p. e1389-96.
6.    Chaves, S.S., et al., Safety of varicella vaccine after licensure in the United States: experience from reports to the vaccine adverse event reporting system, 1995-2005. J Infect Dis, 2008. 197 Suppl 2: p. S170-7.
7.    Kuter, B.J., et al., Safety and immunogenicity of a combination measles, mumps, rubella and varicella vaccine (ProQuad). Hum Vaccin, 2006. 2(5): p. 205-14.