In het LMM Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid (Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid) onderzoeken we onder andere de verschillen in nitraatconcentraties bij verschillende gewassen. Zo blijkt bij zandpercelen dat de nitraatconcentratie onder maisland ongeveer twee keer zo hoog is als onder grasland. Dit komt onder andere door de hoge denitrificatie in de graszode. Ook ligt het maisland in het najaar enige tijd braak, na de oogst spoelt niet benutte stikstof uit meststoffen gemakkelijk uit.

De Nitrachek levert voor deze analyses zeer waardevolle informatie.

Vergelijking tussen maisland en grasland

Een interessante analyse die we hebben gedaan met de uitkomsten van de Nitrachek veldbepaling , is het onderzoeken van het verschil in nitraatuitspoeling tussen grasland en maisland. Hiervoor hebben we deze Nitrachek gegevens gecombineerd met de informatie van de Basisregistratie percelen. Deze is openbaar beschikbaar en kan gemakkelijk gecombineerd worden met de puntgegevens. Voor deze analyse selecteerden we percelen waarop alleen gras en mais is geteeld in de periode 2009-2015 op zandgrond. 

Uitspoeling onder mais groter dan onder gras

Uit deze analyse blijkt dat de nitraatconcentratie op maisland ongeveer twee keer zo hoog is als op grasland. Dit is  onder meer het gevolg van de hogere denitrificatie in de graszode, nitraat wordt zo omgezet in stikstofgas. Daarnaast ligt maisland in het najaar (afhankelijk van de effectiviteit van het vanggewas) enige tijd braak waardoor de onbenutte stikstof uit meststoffen gemakkelijk kan uitspoelen als nitraat. 

Nitraatconcentratie in het bovenste grondwater onder gras- en maisland op zandgronden voor de jaren 2009-2015; alle zandgronden en uitgesplitst naar zandgebied.

Regionale verschillen in de Zandregio

De nitraatconcentratie is ook verschillend tussen de drie gebieden in de Zandregio. De nitraatconcentratie onder zandgronden in Zand noord (de provincies Groningen, Friesland en Drenthe) is veel lager dan onder deze gronden in Zand midden  (de provincies Gelderland, Overijssel en Utrecht) en Zand zuid (Limburg en Noord-Brabant?). Dit geldt voor zowel gras als mais. 

Het verschil tussen de regio’s wordt mogelijk veroorzaakt door de verschillen in uitspoelingsgevoeligheid van de bodems, maar het kan  ook samen hangen met verschillen in de landbouwpraktijk tussen de regio’s. Het aandeel mais en gras varieert ook tussen de regio’s,  in Zand noord wordt een groter aandeel gras geteeld, in Zand zuid is het aandeel mais hoger. In het verschil tussen de gemiddelde nitraatconcentratie van gras en van mais voor alle zandgronden zit dus tevens een regio-effect: Zand zuid heeft een relatief groot aandeel in de landelijke gemiddelde nitraatconcentratie onder mais. Andersom heeft het grasland van Zand noord een relatief groot aandeel in het landelijke gemiddelde onder gras. 

Gras-mais rotatie

Wat verder ook opvalt in (figuur 2)  is niet alleen het hogere aandeel mais in Zand zuid maar ook dat veel van deze mais in rotatie is met gras. Mais in rotatie met gras kan in theorie tot extra uitspoeling leiden. Dit komt omdat de graszode veel organische stikstof bevat die, indien het gescheurd wordt om er mais op te verbouwen, beschikbaar komt voor het gewas. Omdat de maisplant niet in staat is om deze grote hoeveelheidalle beschikbare stikstof op te nemen, kan er veel stikstof als nitraat uitspoelen. Dit geldt zeker als de mais ook nog bemest wordt . 

Landgebruik (%) per rotatietype voor gras- en maisland op zandgrond per zandgebied voor de jaren 2009-2015. 

Vervolgonderzoek

In een volgend artikel zullen we ingaan op de rotatie van gras en mais. “Kunnen we aan de hand van de Nitrachek gegevens en de Basisregistratie Gewaspercelen een uitspraak doen over het effect van gras-mais rotatie op de nitraatuitspoeling ?” 

Publicatie artikel in LMM e-nieuws maart 2018

Tekst: Arno Hooijboer
Beeld: RIVM