Bij de omzetting van zonlicht naar elektriciteit komt geen CO2 (carbon dioxide) vrij. Zonnepanelen zijn daarom een belangrijk onderdeel van de oplossing voor het klimaatprobleem. Maar we moeten het klimaatprobleem zo oplossen, dat het niet tot nieuwe problemen leidt. De opwekking energie met zonnepanelen is niet duurzaam, als de zonnepanelen ook ongewenste effecten hebben op mens en milieu.
Bijvoorbeeld omdat er gevaarlijke stoffen in gebruikt worden. Of omdat het zonnepaneel veel te snel vervangen wordt en vaak als afval gestort. Komen er zo niet juist gevaarlijke stoffen in het milieu? Kortom, zorgen we zo niet voor een nieuw probleem? Dat weten we niet. En dat is wel belangrijk. Want met die kennis kunnen ontwerpers, inkopers en beleidsmakers goede keuzes maken om mogelijke bijeffecten te voorkomen. Zo worden duurzame energiebronnen nóg duurzamer.
Resultaat van het onderzoek
Resultaat van dit onderzoek is de brochure Veilige en duurzame zonnepanelen: tijdens ontwerp aandacht nodig voor milieu-impact. Het RIVM en het Centrum voor Milieuwetenschappen van de Universiteit Leiden (CML (Centrum voor Milieukunde van de Universiteit Leiden)) hebben twee methoden ontwikkeld:
- Een gedetailleerd rekenmodel om de uitstoot van stoffen vanuit nieuwe zonnepanelen en effecten daarvan op het milieu in te schatten.
- Een rekentool om een grove inschatting te maken of de vervanging van oude panelen door efficiëntere nieuwe systemen ook minder CO2-uitstoot oplevert.
Het rekenmodel kan ontwerpers bijvoorbeeld helpen om verschillende mogelijke materialen tegen elkaar af te wegen.
Het RIVM analyseerde maar een paar stoffen, twee typen zonnepanelen en enkele scenario’s voor de circulaire economie. Toch bieden deze methoden nu al inzicht in mogelijkheden om de milieueffecten te verkleinen en de milieuwinst te vergroten. Het is belangrijk dat ontwerpers, inkopers en beleidsmakers dit weten, zodat ze goede keuzes kunnen maken bij het gebruik van duurzame energiebronnen.
Met de methode kunnen de effecten van chemische stoffen in zonnepanelen in de hele keten gevolgd worden. Lood bijvoorbeeld. Uit het RIVM-onderzoek blijkt dat als zonnepanelen gerecycled worden er veel minder metalen in het milieu terechtkomen dan wanneer ze als afval worden gestort. De kans is dan groter dat het lood weglekt in de grond.
Een ander negatief effect op de duurzaamheid van zonnepanelen is een te korte economische levensduur. Het lijkt er bijvoorbeeld op dat zonnepanelen nu vaak in zijn geheel worden vervangen als alleen de omvormer kapot is. Het zonnepaneel kan dan nog jaren mee, maar het is economisch gunstiger het hele paneel te vervangen. Maar als de oude panelen niet worden hergebruikt, is de CO2 (carbon dioxide)-uitstoot groter en milieuwinst kleiner.
Relevante stappen routekaart
Alle zeven stappen in de routekaart kunnen bijdragen aan het veilig, duurzaam en circulair ontwerpen van zonnepanelen.