Aanpak

Wijerode is een gerontopsychiatrische behandelkliniek GGZ geestelijke gezondheidszorg (geestelijke gezondheidszorg). Het bestaat uit een polikliniek, dagbehandeling, kliniek (3 opname afdelingen, 4 afdelingen langdurige zorg) en ambulante kantoren. Het gebouw van Wijerode is daar waar mogelijk zo open mogelijk gemaakt. Het oogt vriendelijk en biedt patiënten rust en sfeer. 

• De verschillende afdelingen zijn met elkaar verbonden door meanderende gangen. Er is geen sprake meer van lange, klinische gangen. De centrale voorzieningen zijn gebundeld in het middenblok, wat dient als ontmoetingsruimte.
• In het ontwerp is veel gebruik gemaakt van glas, om optimaal gebruik te maken van het daglicht (in de centrale hal, verbindende gangen). Daarnaast is gebruik gemaakt van rode bakstenen en houtelementen om de uitstraling van het gebouw in het groen beter tot zijn recht te laten komen. Een huis is immers ook gemaakt van bakstenen.
• Patiënten hebben allemaal een eigen kamer met eigen sanitair. De huiskamers op de afdelingen zijn een verlengstuk van de eenpersoonskamers. Om te zorgen dat patiënten zich thuis en op hun gemak voelen, is gekozen voor interieur dat makkelijk verplaatst kan worden. Alle materialen en kleuren zijn erop afgestemd. De aankleding van het interieur sluit aan bij de specifieke uitstraling van het gebouw.
• Een specifieke kleur per afdeling zorgt voor herkenbaarheid. Daarnaast zijn de afdelingen genoemd naar voor de bewoners herkenbare plaatsen (bijv. Rode Beek of Vrijthof) met een afbeelding van de regio. De voordeuren van de kamers zijn voorzien van een prettige, rustige kleur.
• Er is bewust gekozen om geen separeerkamer te maken. Wel zijn er op verschillende afdelingen rustgevende kamers/ comfortrooms. Hier voelen patiënten zich op hun gemak door een rustige, warme omgeving met minder prikkels. Ook is er op één afdeling een extra beveiligde kamer.
• Het is mogelijk om de kamers van patiënten prikkelarm te maken door bepaalde dingen weg te halen (bijv. televisie, nachtkastje, gordijnen), waardoor de patiënt op de eigen kamer kan blijven.
• Binnen in het gebouw worden looproutes ontwikkeld, zodat patiënten gestimuleerd worden om te gaan wandelen.

Natuurgebruik

• Limburgs buiten wordt naar binnengehaald. Een lange houten bank verbindt de buitenomgeving daadwerkelijk met de binnenomgeving.
• Er is een tuin en kasgedeelte binnen in het gebouw, waar patiënten kunnen bloemschikken en in de kas kunnen ‘werken’.
• Tussen het gebouw is een beweegtuin geplaatst met verschillende apparaten (o.a. fietsen, een loopbrug, touwen), waar patiënten zelfstandig gebruik van kunnen maken.
• Een groot deel van de woningen is op de begane grond, zodat patiënten direct naar buiten kunnen. Ook op de verdiepingen kunnen mensen buiten zitten. Het gebouw ligt in een groen gebied. De zichtlijnen vanuit het gebouw zijn hierop aangepast.
• Aan de muren op de gangen hangen grote natuurfoto’s van Limburgse landschappen.

Doel en doelgroep

Het doel is om met behulp van het gebouw patiënten aan te moedigen om te bewegen, kleinschaligheid te creëren in het gebouw met privacy binnen de afdeling. Om zodoende een plek te realiseren waar middels rust en ruimte op een hoogwaardige manier zorg verleend kan worden.

Doelgroep

Het gebouw en het gebruik ervan is ontworpen voor de doelgroep patiënten.

Werking

Literatuuronderzoek

In de aanpak zitten meerdere elementen die volgens het Wat Werkt Dossier Natuur en Architectuur werken of waarschijnlijk werken, waaronder: 

• Posters van planten of andere natuurafbeeldingen dragen bij aan stressverlaging en meer tevredenheid bij patiënten en werknemers in de zorg (1).
• Binnenplanten kunnen bij patiënten in ziekenhuizen* bijdragen aan positieve emoties, kalmte, minder stress en een verhoogd ervaren welzijn (1). 
• Een eenpersoonskamer heeft voor veel patiënten positieve effecten op welzijn, zoals verminderde stress, meer privacy en betere slaap. Voor sommige patiënten is een kamer met meerdere patiënten juist goed voor het herstel (2).

* Onderzocht in een andere setting dan van het huidige voorbeeld.

Overzicht literatuur

1. Wat-Werkt-Dossier Natuur
2. Wat-Werkt-Dossier Architectuur

Eigen onderzoek

Er is geen eigen onderzoek gedaan naar de effecten van het nieuwe gebouw op de gezondheid van patiënten. Bij de overstap van het oude naar het nieuwe gebouw is de tevredenheid van patiënten/mantelzorgers nagevraagd. Hieruit kwam dat men het licht, de ruimte en de veiligheid positief waardeert. Daarnaast voelt het gebouw warm aan, heel huiselijk, is het prettig dat er geen lange gangen zijn en niet teveel wit is.

Aansluiting met andere Green Deal doelen

Duurzaamheid komt op verschillende manieren terug in het gebouw van Wijerode:

• Er is gebruik gemaakt van sedumdaken, wat de CO2 carbon dioxide (carbon dioxide) uitstoot vermindert.
• Aan de hand van de Europese Energie Efficiency Richtlijnen wordt er in het gebouw minder energie gebruikt door gebruik te maken van ledverlichting en gebouwbeheersystemen. Dit draagt ook bij aan minder CO2 uitstoot.
• Er is in het gebouw rekening gehouden met plaatsen om al het plastic afval te kunnen scheiden.
• Het oude gebouw is circulair en duurzaam gesloopt.

Aandachtspunten uitvoering programma

Randvoorwaarden

• Er zijn werkgroepen gevormd, onder andere voor het gastvrijheidsconcept, inrichting en groenontwikkeling, waarin praktisch is nagedacht wat de patiënten en wat de organisatie nodig hadden.

Succesfactoren

• Doordat alles onder één dak is gepositioneerd, is het gebouw heel functioneel. Afdelingen kunnen elkaar helpen wanneer dat mogelijk is en als patiënten toch beter passen bij een andere afdeling is de overgang voor hen minder groot.
• In de vorige gebouwen deelden patiënten hun kamer met meerdere andere patiënten; nu heeft iedereen zijn/haar eigen kamer. Deze privacy, de ruimte, het licht en het klimaat maken het gebouw succesvol.

Leerpunten

• Sommige materialen die gebruikt zijn in de bouw zijn later aangepast omdat zij niet aansloten bij de wensen van de gebruikers. Zo zorgde de vinylen vloer in de kantoren ervoor dat het te gehorig werd, waarna gekozen is voor vloerbedekking. Ook zijn in de gangen van de GGZ geestelijke gezondheidszorg (geestelijke gezondheidszorg)-instelling aanpassingen gemaakt aan de wanden om het onderhoud te vergemakkelijken. 
• Er is een patiëntenkamer opgeofferd om een comfort room te maken, omdat hier behoefte aan was vanuit patiënten en verzorgend personeel.

Meer informatie

• Magazine over nieuwbouw Wijerode
• Website Mondriaan

Eventuele vragen zijn te stellen aan Saskia de Waard, coördinator vrijwilligers Ouderen via e-mail.