GGz Centraal startte in 2013 een pilot op de afdeling langdurige zorg om meer inzicht te krijgen in (het bevorderen van) een gezonde leefstijl. Op basis daarvan ontwikkelde GGz Centraal een succesvolle multidisciplinaire aanpak om de leefstijl voor mensen met een ernstige psychiatrische aandoening in de kliniek te verbeteren. Een aanpak met een vaste dagstructuur met veel aandacht voor voeding en bewegen. 

Aanpak

‘Leefstijl in de klinische GGZ geestelijke gezondheidszorg (geestelijke gezondheidszorg)’: een multidisciplinaire aanpak bestaande uit verschillende onderdelen om leefstijl en gezondheid van de cliënten met een ernstige psychische aandoening in de kliniek te bevorderen. In deze aanpak hebben cliënten een vaste dagstructuur met veel aandacht voor voeding en bewegen. Voor de exacte invulling van het programma wordt rekening gehouden met de wensen en behoeften van de cliënt, zodat iedereen mee kan doen. 

In de omgeving worden aanpassingen gedaan om gezonde keuzes te stimuleren en ongezonde keuzes te ontmoedigen. Voorbeelden hiervan zijn; 

  • Vervangen van een koektrommel door een fruitschaal op tafel 
  • Suikerzakjes / zoetjes in plaats van een suikerpot
  • Medewerkers eten mee tijdens de hoofdmaaltijden
  • Beweegfaciliteiten dicht bij de afdeling, zoals een hometrainer
  • Het neerleggen van een bal om activiteiten mee te doen
  • Medewerkers nemen deel aan de activiteiten 

Als onderdeel van de dagstructuur krijgen cliënten gezonde hoofdmaaltijden in ‘normale’ portiegroottes en worden er verschillende activiteiten georganiseerd. Cliënten worden hiervoor gemotiveerd en activiteiten worden aangepast aan behoeften en mogelijkheden van de cliënt zodat iedereen op zijn/haar eigen manier mee kan doen onder het motto ‘niet of maar hoe’. 

Voor de meest effectieve behandeling voor de cliënt, worden verschillende disciplines betrokken zoals beweegprofessionals en diëtisten die samenwerken met de teams. Zorgprofessionals krijgen scholing om zo de juiste kennis en vaardigheden aan te leren en de cliënt zo goed mogelijk te kunnen begeleiden binnen het programma. Daarnaast worden er er vaardigheidstrainingen gegeven om cliënten bewust te maken van de invloed van hun leefstijl op hun gezondheid en krijgen zij psycho-educatie over het maken van verantwoorde keuzes. 

Clienten lopen in het bos

Doel en doelgroep

  • Een gezonder en kwalitatief beter leven voor mensen met een ernstig psychiatrische aandoening in de kliniek.

Mensen met een ernstig psychiatrische aandoening hebben een tot 20 jaar kortere levensverwachting in vergelijking met de algemene bevolking. Lichamelijk aandoeningen zoals hart- en vaatziekten en diabetes, onder andere veroorzaakt door bijwerking van medicatie en een ongezonde leefstijl, spelen hierbij een belangrijke rol. 

Doelgroep

De doelgroep van deze aanpak zijn mensen met een ernstig psychiatrische aandoening in de kliniek. Maar ook medewerkers en andere mensen die betrokken en aanwezig zijn op de afdelingen (bijv. familie/naasten) worden betrokken bij de aanpak.

Werking

Literatuur

  • Bij bewoners van GGZ geestelijke gezondheidszorg (geestelijke gezondheidszorg)-instellingen en in de gehandicaptenzorg ondersteunt actieve inbreng en deelname van het behandelend team aan de interventie het effect op onder andere het lichaamsgewicht (1).
  • Gecombineerde leefstijlinterventies met veranderingen in de omgeving die uitnodigen tot gezonde voeding en bewegen helpen onder andere om overgewicht terug te dringen bij bewoners van GGZ-instellingen en in de gehandicaptenzorg (1).

Overzicht literatuur

  1. Wat Werkt Dossier Voeding

Eigen onderzoek

GGz Centraal heeft wetenschappelijk onderzoek uitgevoerd over de werking van de multidisciplinaire aanpak: MULTI 

De conclusie van dit onderzoek is:

  • Mensen met een ernstig psychiatrische aandoening in de kliniek hebben meer ondersteuning nodig om hun leefstijl te verbeteren, zonder deze ondersteuning kan hun gezondheidstoestand verder verslechteren.
  • Er zijn verbeteringen bereikt op het gebied van fysieke activiteit, cardiometabole risicofactoren, psychosociaal functioneren en medicatiegebruik door de implementatie van de MULTI.
  • Er wordt verwacht dat meer ondersteuning vanuit de organisatie zal leiden tot betere resultaat en bestendigheid op de langere termijn.
  • Er is een verbetering mogelijk voor mensen met een ernstig psychiatrische aandoening op het gebied van leefstijl binnen de huidige kaders.

Literatuur eigen onderzoek

Aansluiting met andere Green Deal doelen

Door de implementatie van de multidisciplinaire aanpak is het medicijngebruik van cliënten verminderd wat bij kan dragen aan minder medicijnresten in afvalwater.

Aandachtspunten uitvoering programma

Randvoorwaarden

  • Een goede samenwerking tussen interne en externe partijen is belangrijk omdat leefstijlveranderingen complex zijn. Denk hierbij aan samenwerking tussen de behandelteams maar ook breder: in het sociaal domein. Een warme overdracht is belangrijk om de kans dat de cliënt na ontslag de verandering kan volhouden te vergroten.
  • Het inzetten van het juiste personeel met een expertise op het gebied van gedragsverandering en psychiatrie.
  • De aanpak wordt gezien als een nieuw manier van werken waardoor de werkzaamheden niet “extra” zijn. Dit om ervoor te zorgen dat de werkzaamheden passen binnen de werkbelasting. 
  • De verschillende elementen van de aanpak moeten gelijktijdig worden ingezet voor het beste resultaat.
  • Het stellen van haalbare doelen met cliënten.

Succesfactoren

  • Het actief meedoen van de medewerkers in het programma.
  • De organisatie, inclusief management, moet achter het programma staan en het belang hiervan erkennen.
  • Ruimte om naast de vaste kernelementen van de aanpak het programma vorm te geven zodat het past bij het team en de cliënten; belangrijk voor duurzame veranderingen. Dit leidt tot meer verantwoordelijkheidsgevoel en samenwerking.
  • Betrokkenheid van cliënten en familieleden voor een meer gepersonaliseerde aanpak waardoor alle cliënten mee kunnen doen. 

Leerpunten

  • De implementatie van de leefstijlinterventie was een uitdaging in de dagelijkse praktijk.

Meer informatie

10 Kerncomponenten

10 kerncomponenten van de leefstijlgerichte aanpak van GGZ centraal