Een goede voedingszorg en een gezond voedingsaanbod in zorginstellingen dragen bij aan de gezondheid van zowel patiënten, bezoekers en medewerkers. Dit Wat werkt dossier geeft een overzicht van de werkzaamheid van verschillende voedingsinterventies in de zorg. Daarbij ligt de focus op drie onderwerpen:
- Voorkómen van ondervoeding bij patiënten in ziekenhuizen en bewoners van verpleeg- en verzorgingshuizen door het verhogen van de voedsel-, energie- en/of eiwitinname;
- Voorkómen van overgewicht en andere gezondheidsproblemen bij bewoners van GGZ (geestelijke gezondheidszorg)-instellingen en de gehandicaptenzorg;
- Gezonde voeding voor medewerkers en bezoekers van zorginstellingen.
In dit 'Wat-werkt-dossier voeding' staat goede voedingszorg en een gezond voedingsaanbod centraal. Duurzame voeding komt meer indirect aan bod, bijvoorbeeld door het verminderen van de voedselverspilling of het gebruik van meer lokale producten.
De informatie in dit Wat werkt dossier is afkomstig uit zowel grijze als wetenschappelijke literatuur. Daarnaast is informatie gebruikt van relevante wetenschappelijke websites over interventies gericht op voedingszorg of gezonde voeding. Informatie over interventies gericht op duurzame voeding is meegenomen als het genoemd werd in de literatuur, maar er is niet specifiek naar gezocht. In het achtergrondrapport Green Deal Duurzame Zorg; Voedingsinterventies in de zorg is het literatuuronderzoek in meer detail beschreven, inclusief een toelichting van de indeling in ‘Wat werkt (waarschijnlijk)’, ‘Wat is onzeker’ en ‘Wat weten we nog niet’.
Wat werkt?
- Bij patiënten in ziekenhuizen of bewoners van verpleeg- of verzorgingshuizen helpt flexibiliteit in menukeuze en eetmoment om ondervoeding te voorkomen. Daarnaast heeft dit een positief effect op de energie- en eiwitinname van patiënten en bewoners. Dit verkleint ook de kans op voedselverspilling.
- Bij patiënten in ziekenhuizen of bewoners van verpleeg- en verzorgingshuizen draagt de inzet van voedingsassistenten voor hulp bij menukeuze bij aan een hogere voedsel-, energie- en eiwitinname.
- Meerdere kleine (al dan niet verrijkte) maaltijden en/of extra (verrijkte) tussendoortjes hebben een positief effect op de energie- en eiwitinname van patiënten in ziekenhuizen of bewoners van verpleeg- en verzorgingshuizen.
- Leefstijlinterventies (voeding en bewegen) in de GGZ (geestelijke gezondheidszorg) en gehandicaptenzorg hebben o.a. effect op lichaamsgewicht en middelomtrek. Het is daarbij belangrijk dat het behandelend personeel betrokken wordt bij de interventies. Ook zijn deze interventies bij voorkeur afgestemd op de (individuele) behoeftes van bewoners.
- Gebruik van ‘priming nudges’ helpt medewerkers en bezoekers van zorginstellingen om gezondere keuzes te maken. Het gaat daarbij om kleine aanpassingen in de omgeving die de zichtbaarheid, toegankelijkheid en beschikbaarheid van gezonde producten verbeteren.
Wat werkt waarschijnlijk?
- De inzet van (getrainde) vrijwilligers om te assisteren bij de maaltijd draagt bij aan het voorkomen van ondervoeding bij patiënten in ziekenhuizen of bewoners van verpleeg- en verzorgingshuizen.
- Een andere manier van opdienen (family-style, buffet-style, restaurant-style) helpt ondervoeding te voorkomen bij patiënten in ziekenhuizen of bewoners van verpleeg-en verzorgingshuizen.
- Een huiselijke omgeving draagt bij aan het voorkomen van ondervoeding bij patiënten in ziekenhuizen of bewoners van verpleeg-en verzorgingshuizen.
- Sturen van gezonde keuzes door bijvoorbeeld labeling of etikettering van gezonde producten, zoals een kleurcodering, stimuleert gezonde voeding bij medewerkers en bezoekers van zorginstellingen.
Wat werkt niet?
- Instellen van beschermde eettijden (niet storen tijdens maaltijden) voorkomt ondervoeding niet bij patiënten in ziekenhuizen of bewoners van verpleeg- en verzorgingshuizen als het als enige maatregel wordt ingezet.
Wat weten we nog niet?
- Het is nog onbekend of het gebruik van contrastrijk servies voor het serveren van eten ondervoeding helpt te voorkomen bij patiënten in ziekenhuizen of bewoners van verpleeg- en verzorgingshuizen als het als enige maatregel wordt ingezet.
- Het is nog onbekend of het afspelen van muziek tijdens het eten ondervoeding helpt te voorkomen bij patiënten in ziekenhuizen of bewoners van verpleeg- en verzorgingshuizen als het als enige maatregel wordt ingezet.
- Het is ook nog niet bekend of het verbeteren van de geur en/of smaak van voedingsmiddelen helpt bij het voorkomen van ondervoeding bij patiënten in ziekenhuizen of bewoners van verpleeg- en verzorgingshuizen.
