Aanpak

De Belevingstuin van Park Stanislaus bestaat uit twee onderdelen.

Binnentuin

• De open kant van de binnentuin grenst aan een moestuin, die eigenlijk bij een aangrenzende basisschool hoort. Deze wordt door de school en de zorginstelling gezamenlijk gebruikt. De moestuin vormt een mooie en veilige overgang tussen ‘binnen en buiten’. De tuin wordt de JOOP tuin genoemd: Jongeren Ontmoeten Ouderen Plek.
• De tuin kent een overzichtelijke padenstructuur: rechte paden met kruispunten waarop een visuele keuze gemaakt kan worden wat het volgende doel van de wandeling wordt. Er is telkens iets anders te zien aan het eind van het pad waarvoor gekozen wordt.
• De poortjes in het hek sluiten aan op de wandelpaden in de binnentuin en staan normaliter open, zodat bewoners zelf de binnentuin in kunnen wandelen.  Er is een ruime besloten tuin ontwikkeld, waarin bewoners met behulp van domotica vrij rond kunnen lopen. Voor de veiligheid staan er hekken om de binnentuin heen, maar die zijn aan het zicht onttrokken om ervoor te zorgen dat mensen niet het idee krijgen opgesloten te zijn. De per persoon ingestelde leefcirkels bepalen of het poortje naar buiten toe open gaat of niet.
• De tuin zelf bestaat uit de volgende onderdelen: 
  • Dieren (kippen, konijnen etc.)
  • Grasveld
  • Diverse terrassen. De woongroepen voor mensen met dementie hebben een eigen ruim terras waar een laag hek omheen staat met poortjes naar de Binnentuin toe.
  • Bloementuin
  • Moestuinbakken

Park

• Om de tuin heen is een parkachtig gedeelte met fraaie oude bomen die oorspronkelijk bij de kloostertuin hoorden.
• Er is aansluiting met een basisschool, die het park sinds de veranderingen in de tuin mag gebruiken voor de buitengymlessen. Ouderen die in de tuin aanwezig zijn tijdens de lessen worden erbij betrokken.
• Bewoners kunnen mooie rondwandelingen maken en worden ze verleid te bewegen.
• Er is bewust een combinatie gemaakt tussen cultuurhistorie (bijvoorbeeld kastanjes die al in de oorspronkelijke kloostertuin stonden) en het nieuwe (meer bloemen, moestuin, fruit en andere belevingsgerichte elementen). Er wordt ook verbinding gezocht met de wijk.

Het uitgangspunt van Stichting Nature for Health (NFH) is inspiratie/cocreatie. Bewoners, bezoekers en medewerkers hebben inspraak in de ontwikkeling van de belevingstuin.

Doel en doelgroep

Het doel van de belevingstuin is om de leefomgeving en de kwaliteit van leven van bewoners te verbeteren en hen te stimuleren naar buiten te gaan, te genieten en te bewegen.

De belevingstuin is bedoeld voor bewoners van het woonzorgcentrum, medewerkers, familie en andere bezoekers.

Werking

Literatuuronderzoek

• Planten dragen bij aan stressreductie en positieve emoties (1).
• Een groene omgeving (zoals tuin, dakterras, bos) in een verpleeghuis voor mensen met dementie kan de mentale gezondheid van de inwoners bevorderen. Daarbij gaat het om een vermindering van agitatie, een positievere stemming en een verbeterde kwaliteit van leven (1).
• Een groene omgeving heeft positieve effecten voor werknemers, omdat het onder meer bijdraagt aan het herstel van een stressvolle werkomgeving. Daarbij gaat het om natuur in de directe omgeving van de zorginstelling, zoals een tuin, dakterras of bos (1).

Overzicht literatuur

1. Wat Werkt Dossier Natuur

Eigen onderzoek

• Beleeftuinen hebben een positieve invloed op de kwaliteit van leven van mensen met dementie, doordat ze geactiveerd worden en zich kunnen ontspannen. NFH heeft samen met Universitair Kenniscentrum Ouderenzorg Nijmegen en VUmc VU Medisch Centrum Amsterdam (VU Medisch Centrum Amsterdam) (Vrije Universiteit Medisch Centrum Amsterdam)  onderzoek gedaan naar de persoonlijke voorkeuren in groenactiviteiten bij mensen met dementie. Er is een tool ontwikkeld om deze persoonlijke voorkeuren te meten (Van den Boer & Vriens, 2014).
• Kwalitatief onderzoek naar bevorderende en belemmerende factoren van de belevingstuin. De belangrijkste conclusies van dit onderzoek zijn:
  • Mensen met dementie vinden het fijn om buiten te zijn.
  • Professionals zagen weersomstandigheden als belemmerende factoren. Mensen met dementie zelf vonden dat ze zich daarop konden kleden.
  • Mantelzorgers/vrijwilligers zagen andere belemmeringen: hoe krijg je de mensen weer terug mee naar binnen?

     

Aansluiting met andere doelen Green Deal

Er is een wisselwerking tussen hetgeen wat is goed is voor de mensen en voor de natuur.

• Minder bestrating en meer groen leidt tot CO2 carbon dioxide (carbon dioxide) reductie.
• Gebruik van bestaande, oude kastanjes die al op het terrein stonden zorgt ook voor CO2 reductie. Je kunt niet opplanten tegen volwassen bomen.
• Hittestress wordt tegengegaan en verkoeling van ouderen door de natuur. Is ook de reden dat mensen wel naar buiten (kunnen) gaan.
• Voor groenafval is een composteerinstallatie bij het hoveniersbedrijf, wat zorgt voor CO2 reductie.
• Er wordt geen gebruik gemaakt van bestrijdingsmiddelen.
• Aanleg van een belevingsgerichte tuin leidt tot verhoging biodiversiteit.

Aandachtspunten uitvoering programma

Randvoorwaarden

• Inspiratie/cocreatie traject: Er zijn sessies gehouden met bewoners (inclusief vrijwilligers en familieleden) en diverse medewerkers (inclusief het management) van het woonzorgcentrum. Dit heeft geleid tot een vlekkenplan op basis waarvan een ontwerp is gemaakt en richting realisatie gegaan is.
• Uiteindelijk is door studenten van de HAS Hogeschool een tool ontwikkeld voor een ideale belevingsgerichte tuin.

Succesfactoren

• Onderhoud: Ook na realisatie van de belevingstuin bleef Stichting Nature for Health betrokken. Het onderhoud is op een andere wijze georganiseerd. Er is sprake van duurzaam beheer.  Vrijwilligers vanuit het woonzorgcentrum zijn betrokken bij het onderhoud samen met professionele hoveniers. Hierdoor wordt plezier en een fijne sfeer gecreëerd maar worden vrijwilligers ook ontlast.
• Er is nagedacht over programmering. De tuin moet tenslotte ook gebruikt worden. Daarvoor zijn opnieuw sessies gehouden met verschillende betrokkenen.

Meer informatie

• Bekijk het filmpje van de belevingstuin Park Stanislaus.
• Bekijk het fotoboek over de ideale belevingstuin voor mensen met dementie. 
• Bekijk de website van Park Stanislaus

Vragen zijn te stellen aan Jasperina Venema, Van Helvoirt Groenprojecten BV en bestuurslid van NFH Foundation via e-mail: jasperinavenema@vanhelvoirtgroenprojecten.nl.