Aanpak

• Het centrum is ingedeeld rondom het kind: alle zorg voor één kind zit dicht bij elkaar. Op één verdiepingsvloer zit de poli, dagbehandeling en kliniek met één balie. Looplijnen zijn klein.
• Gevoel van kleinschaligheid behouden: Iedereen op de verdieping kent het kind en zijn/ haar gezin.
• Kinderen die opgenomen zijn in het centrum verblijven op een zogenoemde ouder-kind kamer. Het kind- en oudergedeelte zijn via een schuifdeur aan elkaar verbonden. Dit zorgt voor rust voor het kind en de ouders en zorgt tevens voor een huiselijke sfeer. Het kind en de ouders hebben beiden eigen sanitair. Artsen en medewerkers kloppen aan voordat ze naar binnen komen. Zo voelt het alsof ze binnenkomen in het “huis” van de patiënt.
• Er is veel afleiding voor de kinderen zodat ze zoveel mogelijk uit bed gaan. Er zijn brede gangen met nissen voor de apparatuur zodat kinderen kunnen fietsen of skelteren door de gang. De actieradius hiervan wordt steeds vergroot zodat ze steeds meer andere kinderen en ouders tegenkomen.
• Door het gebouw heen zijn op strategische plekken ontmoetingsplekken gecreëerd.  Deze hebben allemaal een eigen thema (bijv. tienerlounge, bouwplaats met grote hijskraan en lego of een inpandig park om te zitten en uit te kijken over Landgoed Oostbroek). Zo zijn er door het gebouw heen verschillende plekken die kinderen prikkelen.
• Positionering van voorzieningen stimuleert kinderen om te bewegen. Centraal in het centrum zijn de bibliotheek, muziek ruimtes, theater en klaslokalen te vinden. Want ook school gaat voor de kinderen gewoon door. 
• Groen: Er zijn binnentuinen waarin gespeeld kan worden. Vanuit het bed in de kindkamer kan naar buiten worden gekeken over de tuinen. Vanuit de ouder-kindkamer is toegang tot een eigen buitenruimte/ balkon. Verder is er door middel van kunstplanten binnengroen geplaatst. Dit geeft gevoel van groenbeleving, zonder kans op bacteriën die echte planten met zich mee kunnen brengen (i.v.m. de kwetsbare kinderen).
• Daglicht: In het gebouw komt overal daglicht binnen. Doordat smalle ramen van het plafond tot bijna aan de grond geplaatst zijn geeft dit van binnen een ruimtelijk en licht effect. De verlichting binnen past zich aan, aan het ritme van de dag. Daarnaast reageert de verlichting ook op de hoeveelheid daglicht (bijvoorbeeld veel/weinig zoninval)

Het uitgangspunt van waaruit het gebouw is ontworpen is ontwikkelingsgerichte zorg. Dit houdt in dat het kind centraal staat, want de ontwikkeling van een kind gaat ook door als hij/ zij ziek is. Dat uit zich in het ontwerp.

Doel en doelgroep

Het doel van het Prinses Máxima Centrum is “ieder kind met kanker genezen, met optimale kwaliteit van leven”. Ze willen het kind zoveel mogelijk in beweging houden en een kind, kind laten zijn. Zo kunnen ze met optimale kwaliteit van leven het traject van de behandeling doorlopen.
Het gebouw van het Prinses Máxima Centrum is gericht op het kind met kanker én op het complete gezin/de verzorgers. 

Doelgroep

De stijl en gedachtegoed van het interieur is ook gericht op de werknemers (bijv. veiligheid, normen van werkplekken doorgevoerd in ruimtes voor personeel, zelf lichten aan en uit doen, temperatuur regelen, ramen open en dicht doen). De regie ligt bij henzelf.

Werking

Literatuuronderzoek

In de aanpak zitten meerdere elementen die volgens het Wat Werkt Dossier Architectuur werken of waarschijnlijk werken, waaronder: 

• Uitzicht op de natuur heeft een positief effect op gezondheid en welzijn van patiënten en zorgpersoneel (1, 2).
• Daglicht en helder kunstlicht hebben een positief effect op gezondheid en welzijn van zowel patiënten als personeel (1).
• Een eenpersoonskamer heeft voor veel patiënten positieve effecten op welzijn, zoals verminderde stress, meer privacy en betere slaap (1, 3). 

Uit overige literatuur blijkt:

• Emoties en gevoelens worden beïnvloed door kleuren. Men kan zich beter oriënteren (wayfinding) door het gebruik van bepaalde kleuren, materialen en licht (3).
• Kinderen komen vaak met ouders naar het ziekenhuis. Patiënten ervaren in het algemeen sociale steun wanneer familie bij hen kan blijven. Dit vermindert stress en bevordert mogelijk de kans op versneld herstel (3).
• De mogelijkheid om je terug te trekken zorgt voor privacy. Privacy bevordert het gevoel van welbevinden van patiënten (4-5).
• De aanwezigheid van ouders en/of verzorgers is positief voor de ontwikkeling van een kind, bevordert het onvoorwaardelijke vertrouwen, draagt bij aan rust, zorgt voor afleiding en kan bijdragen aan minder hulpeloosheid bij ouders. De gewenste afstand tussen een ouder en het kind kan wisselen en hangt af van het welzijn van een kind, niet de leeftijd (4-5).

Overzicht literatuur

1. Wat Werkt Dossier Architectuur 
2. Wat Werkt Dossier Natuur
3. Herweijer (2016) (Dit onderzoek is niet specifiek gericht op kinderen)
4. Vollmer, T. & Koppen, G. (2015). Architektur hilft heilen! Luxuriöser Wunsch oder beweisbare Wirklichkeit?
5. Koppen, G., Vollmer, T., van der Schaaf, P. (2012). Zin en onzin van healing environment.

Eigen onderzoek

De afdeling Kwaliteit van Leven in het Prinses Máxima Centrum doet constant onderzoek naar de invloed van alle onderdelen van het centrum op de kwaliteit van leven van het kind en het gezin. De ontwikkelingsgerichte zorg wordt onderzocht zodat de zorg en omgeving kan worden aangepast zodat het zo min mogelijk stress met zich meebrengt. Voor de ontwikkeling van de architectuurconcepten is onderzoek gedaan naar het stimuleren van normaliteit en ontwikkeling van kinderen (Koppen, Vollmer 2011). 

Uit de Engelstalige publicatie van Vollmer & Koppen (2021) blijkt dat wanneer het beter gaat met een kind, ouders minder angstig en gestrest zijn als zij de mogelijkheid hebben afstand te creëren tussen zichzelf en het kind en wanneer er meerdere terugtrek- en privacymogelijkheden zijn. Vanuit dit wetenschappelijke bewijs zijn de kamers van het Prinses Máxima Centrum ontwikkeld en is een nieuwe patiëntenkamertypologie, de ouder-kind patiënteneenheid (OKE of PCPU) ontstaan.

Literatuur eigen onderzoek

• Koppen, G. & Vollmer, T.C. (2011). Het Ontwikkelingsgerichte Gebouw. Over de invloed van de gebouwde omgeving op genezing en ontwikkeling van gehospitaliseerde kinderen- en jongeren met kanker.
• Vollmer, TC. & Koppen, G. (2021): The Parent–Child Patient Unit (PCPU): Evidence-Based Patient Room Design and Parental Distress in Pediatric Cancer Centers. Int. J. Environ. Res. Public Health 2021, 18, 9993. 

Aansluiting met andere Green Deal doelen

• Het gehele ziekenhuis werkt op LED-verlichting, heeft 1500 zonnepanelen en maakt gebruik van warmte-koudeopslag wat bijdraagt aan CO2 carbon dioxide (carbon dioxide)-reductie.
• De gevels aan de binnenkant van de tuin is gemaakt van onbewerkt hout, wat geen onderhoud vraagt.
• Er is veel gebruik gemaakt van bamboe, wat CO2-uitstoot vermindert.
• De meubelleverancier waarmee samengewerkt is heeft circulaire economie centraal staan.
• De vloeren zijn gemaakt van marmoleum. Dit is zowel bacteriostatisch als CO2-neutraal.
• Meer informatie

Aandachtspunten uitvoering programma

Randvoorwaarden

• Vanwege de snelle (technologische) veranderingen in de zorg is het belangrijk om toekomstbestendig te bouwen. De indeling van het gebouw moet makkelijk kunnen worden gewijzigd en installaties kunnen worden aangepast. Zo zijn in het Prinses Máxima Centrum leidingen dusdanig aangelegd dat het in de toekomst eventueel mogelijk zou zijn om aan te sluiten op een pharmafilter-systeem, waarmee afval kan worden gefilterd en gescheiden.

Succesfactoren

• Het feit dat er nog geen organisatie was zorgde ervoor dat het met een kleine groep kon worden vormgegeven. Iedereen stapt in een nieuw avontuur. Een verandercomponent is moeilijker vorm te geven.
• Het is belangrijk om eindgebruikers en klanten zo vroeg mogelijk mee te nemen in het proces. Op deze manier is goede afstemming met de eindgebruikers goed georganiseerd.

Knelpunten

• Er is vooraf een business case gemaakt maar de inschatting was fors hoger dan verwacht. Dit vraagt creativiteit en flexibiliteit van werknemers, bijvoorbeeld met betrekking tot werkplekken.

Meer informatie

• Impressie van het Prinses Máxima Centrum 
• Animatie ‘patient journey’ 
• Project Prinses Máxima Centrum 
• Ontwikkeling van Prinses Máxima Centrum 

Eventuele vragen zijn te stellen aan Fieneke de Munck Mortier via e-mail.