We spraken met secretaris Sandra Makkinga en bestuurslid Maurice Schippers van VV Berkum, hoofd opleiding Thijs Matla van SV Deurne en met wedstrijdsecretaris Maartje Mulder en voorzitter Hanneke Wiltjer van de zwemtak synchroonzwemmen bij Zwem en Polo Club (ZPC) Amersfoort.

Meer dan alleen een sportfaciliteit

Als hoofdopleider bij SV Deurne (ca. 1000 leden) is Thijs verantwoordelijk voor het aanstellen en scholen van de trainers. Voor de 30 jeugdteams komt dat neer op zo’n 100 man staf, die de kinderen zowel tijdens trainingen als wedstrijden begeleiden. "De fase waarin er echt niks meer mocht had veel impact", zegt Thijs. Want het voetbalveld is volgens hem niet alleen de plek waar kinderen kennismaken met de sport. "Nog veel belangrijker misschien, is het voor kinderen ook een plek waar je je sociaal-emotioneel ontwikkelt."

Toen de basisscholen dicht waren, maar het sporten voor kinderen tot en met 12 jaar wel door mocht gaan, werd dan ook nog meer dan anders de verantwoordelijkheid gevoeld om de kinderen met elkaar in contact te brengen. Zo werd bij slecht weer vaak besloten de training toch door te laten gaan. "We kunnen misschien geen geweldig goed voetbalmoment aanbieden op een drassig veld, maar de kinderen zijn al de hele week thuis en hebben nog geen andere kinderen gezien. Dit is het moment dat ze eindelijk even met vrienden kunnen uitrazen."

Alternatieve zwemtraining niet zonder risico’s

Hoe anders was dat voor de zwemvereniging. ZPC Amersfoort heeft ruim 900 leden in verschillende zwemtakken (waarvan 55 leden synchroonzwemmen). Maartje en Hanneke geven training synchroonzwemmen aan de jongste groep meisjes van 6 tot 13 jaar. Het hele jaar door zijn er individuele proeven en wordt er toegewerkt naar een gezamenlijke uitvoering.

Dit kwam allemaal tot stilstand toen ook de zwembaden de deuren moesten sluiten. Hoewel naar andere vormen werd gezocht om met de meiden in beweging te blijven, boden online trainingen en buitentrainingen bij lange na niet de mogelijkheid vaardigheden goed aan te leren en te onderhouden. "Want bij synchroonzwemmen is het cruciaal om samen te kunnen trainen met de weerstand van het water", vertelt Hanneke. "De uitvoering leren we nu op het droge aan. Daar doen we armbewegingen op muziek en tellen we samen. Maar uiteindelijk zie je pas in het water hoe ze dat doen. En hoe zwaar het voor ze is. Nu staan ze stevig op de grond, maar in het water is dat natuurlijk niet zo. Dan gaat het om rompstabiliteit, aanspanning en weerstand bieden tegen de stuwing van het water." 

"Daarnaast is er met online training niet alleen minder concentratie, ook corrigeren op afstand is moeilijk met alle risico’s van dien", zegt Hanneke. "Het is bij lenigheid best belangrijk dat het corrigeren goed gedaan wordt. Want rek je verkeerd, dan kun je blessures oplopen."

Van actief aanspreken naar automatische piloot 

Tijdens de pandemie zetten de sportclubs alle zeilen bij om te voldoen aan de maatregelen voor een veilige sportomgeving. Voetbalverenigingen VV Berkum en SV Deurne stelden tijdens de eerste golf coronacoaches of -coördinatoren aan. Zij wezen waar nodig op de maatregelen, beantwoordden vragen en hielpen kinderen tijdens de training naar het toilet. Omdat kijkers op het sportveld niet meer welkom waren meldden veel betrokken ouders zich voor deze rol, vertelt Thijs: "Dan konden ze hun kind toch even zien sporten."

Er werden op en rond de voetbalvelden veel praktische zaken geregeld, zoals looproutes, hekken om de in- en uitgaande sporters te scheiden en ruimere trainingsvelden. De trainers kregen hiervoor specifieke instructies. Maar hoezeer je ook alles van tevoren uitdenkt, de kleine, praktische dingen zie je pas gaandeweg. Bijvoorbeeld als het gaat om 1,5 meter afstand houden van de kinderen. Thijs: "Ik zag trainers die de veters van een kind aan het strikken waren. Heel begrijpelijk, maar misschien is er wel een ander kind die al wel veters kan strikken." 

Beide voetbalclubs merkten dat ze, door alle geleverde inspanningen, tijdens de tweede golf meer op de automatische piloot konden doen. "Voldoen aan de basismaatregelen kostte iedereen minder energie", vertelt Sandra. "Het naleven van de regels ging op een gegeven moment relatief soepel", vult Thijs aan. "Het voordeel op onze club is ook dat mensen vanuit het dorp elkaar er elkaar op aan durven te spreken."

Ongemakken in het zwembad

In het zwembad werden looproutes en zwemrichtingen aangebracht. Doucheruimten en kleedkamers werden niet gebruikt. Dit bracht wel ongemakken met zich mee. Zo konden senioren, die voor een training soms van ver kwamen, geen gebruik maken van het toilet. "Dat is iets wat je eigenlijk niet kunt verbieden", vindt Hanneke. Ook konden ouders hun kinderen niet helpen met het aan- en uittrekken van natte badkleding. "Sommige meiden gingen met hun badjas aan zo de auto in." 

Ook werden mondkapjes voor trainers verplicht. "Naast dat zwemmers hierdoor de instructies niet goed konden verstaan, maakte het de werkomstandigheden voor de badmeesters erg onprettig", vertelt Maartje. "Het is echt niet te doen om het mondkapje tijdens trainingen op te houden. We hebben er zelf klachten van gehad: hoofdpijn, benauwdheid tot aan echt onpasselijk worden." Om het werkbaar te houden, is in overleg met het bestuur besloten dat het mondkapje tijdens het geven van instructies op afstand af mocht. We zochten naar de kleine mazen in de wet."

Inleveren en elkaar de ruimte geven 

Zodra de maatregelen het toelieten, werd geprobeerd het bad voor alle zwemgroepen en leeftijden toegankelijk te maken. De verschillende zwemgroepen gaan vanaf dan verspreid het bad in en uit, zodat niemand elkaar kruist en de kleedruimtes niet overvol zijn. "Een flinke logistieke organisatie", vertellen Hanneke en Maartje. Zo deelden ze op zaterdag het bad met de wedstijdzwemmers en de introductietraining voor nieuwe kinderen.

Ook houden ze zich aan strakke tijden waarop de groepen in en uit het bad stappen en dat kost tijd. Hanneke: "Zo mocht iedereen onder de 18 tegelijk in één bad. Maar op het moment dat er een persoon ouder dan 18 inligt, mogen er maar 30 mensen in dat bad. Dat maakt het heel, heel ingewikkeld." "Continu op de klok kijken levert daarbij veel stress op", vertelt Maartje. "Ik heb minder plezier in het trainen omdat ik heel gehaast ben. Ik moet pushen. Mijn meisjes leren heel snel dingen weer af, omdat ze het nauwelijks nog aangeleerd hebben. Er is dus heel veel druk. Ook mis ik het kwartiertje aan het einde om dan nog wat leuks te doen." 

Kansen en zorgen

Ook bij de voetbalclubs lagen er nieuwe logistieke vraagstukken. Zo moest het aanbod van trainingen continu worden aangepast op de maatregelen en leeftijdsgroepen. Maurice: "We hebben nu al het zesde trainingsschema gelanceerd. In de vrijwilligershoek is heel veel werk verzet om die trainingen ook door te kunnen laten gaan." 

Ook werden interne mixtoernooien opgezet toen de georganiseerde competitie volledig werd stilgelegd. "Maar dit bleek onverwacht eigenlijk heel waardevol," vertelt Thijs van SV Deurne. Leden kwamen vaker met elkaar in aanraking door met en tegen elkaar te spelen. Daardoor leerden ze elkaar beter kennen. "Ieder kind van de vereniging was opeens elk weekend op ons sportpark. Dat was dus een gigantische kans." Zo wordt bijvoorbeeld het invallen in een ander team makkelijker. Ook ouders zagen het kennis maken met leeftijdgenoten als een groot pluspunt bij de overstap naar de middelbare school. 

Door het wegvallen van de competities is vooral voor de oudere jeugd vanaf 14 jaar de lol er wel wat af. Dat baart Thijs zorgen. Juist het wedstrijdelement motiveert hen om naar het sportveld te komen en niet te kiezen voor een bijbaantje op zaterdag. "Ik ben bang dat jongeren steeds minder intrinsiek gemotiveerd raken nu er in hun ogen niets meer op het spel staat." 

Verbinding en reflectie op maatschappelijke rol

VV Berkum

De pandemie maakt volgens de twee voetbalclubs nog meer zichtbaar dat je als lokale sportvereniging een essentiële maatschappelijke rol vervult. Niet alleen voor sporters, ook voor trainers en vrijwilligers is het een belangrijke plek voor ontspanning en verbinding. "Zo ook het gevoel ergens deel van uit te maken", benadrukt Sandra. Maar wat als je elkaar niet meer kunt ontmoeten op het sportpark? Maurice vult aan: "Als bestuur hebben wij wel wat sessies gewijd aan de vraag hoe ervoor zorgen dat we de verbinding met de leden blijven houden."

"Een van de manieren om dat te doen was de serie Berkum TV in Coronatijd", vertelt Sandra. Via dit kanaal - waar voor de crisis al video’s over de club werden gepubliceerd - deelden leden hun ervaringen over de impact van corona en het voetbalgemis. Een ander initiatief was de VV Berkum Postcodeloperij, een estafetteparcours waardoor leden met elkaar in contact werden gebracht. De opdracht was om individueel een afstand af te leggen naar een (vaak onbekend) verenigingslid en daar het stokje over te dragen. Sandra: "Ik heb zelf ook meegedaan en droeg het stokje over aan een dame uit het eerste elftal. Die had ik nog nooit gezien. Ik weet zeker dat ik nu een praatje maak als ik haar de volgende keer op het sportpark tegenkom." 

De pandemie bracht het verenigingsbestuur van de voetbalclubs terug naar de basis omdat er ruimte ontstond om te reflecteren op de eigen kernwaarden. De clubs zien nu meer dan ooit in dat het creëren van verbinding en saamhorigheid essentieel zijn. Sandra: "Ik ben benieuwd of dat 'wij-gevoel' straks groter is en of we ons beter bewust zijn van hoe bijzonder fijn het is deel uit te maken van zo’n vereniging. Dat gevoel van verbinding wil ik graag behouden." Thijs ziet het met elkaar blijven mixen van de jeugd als een leerervaring die hij graag meer ruimte geeft in het trainingsprogramma voor het komend seizoen. 

Ook in het zwembad nemen ze de geleerde lessen mee. Ondanks de beperkingen is er volgens Hanneke ook veel creativiteit en samenwerking losgekomen. Zo was er nauw contact met ouders en was er zelfs een vader die een deel van de buitentraining overnam. Ook werd er met andere trainers en zwemverenigingen veel uitgewisseld over oplossingen en mogelijkheden in en buiten het water. Beide trainsters hopen dat het zwemmen snel weer terug kan naar het oude normaal. Tot die tijd zetten ze zich onverminderd in om de zwemsters enthousiast te houden. "Als je de meiden maar samen kan brengen. Ik denk dat dat het belangrijkst is."