Hoeveel medewerkers in de gezondheidszorg krijgen elk jaar de griepprik?

Ondanks campagnes om gezondheidszorgpersoneel te motiveren zich te laten vaccineren tegen griep blijft de vaccinatiegraad onder deze groep in Nederland laag. In Nederland is 13-28% van het zorgpersoneel in verschillende zorginstellingen tegen griep gevaccineerd. Het aantal gevaccineerde medewerkers neemt de afgelopen jaren sterk toe, maar is nog wel laag. In verpleeghuizen kiest meer dan 90% van de patiënten voor de griepprik. Van het personeel kiest 10 tot 15% voor de vaccinatie.

De lange griepepidemie van 2017-2018 eiste veel van de ziekenhuiszorg. Er werden veel patiënten opgenomen met complicaties door de griep. Daarnaast waren er meer medewerkers met griep die zich ziek meldden. Of het griepseizoen van 2017-2018 invloed had op de vaccinatiegraad van gezondheidszorgpersoneel is niet goed onderzocht. Ook de griepepidemie van 2018-2019 duurde lang. De gevolgen waren dat seizoen minder groot dan het jaar ervoor. De griepepidemie in de winter van 2019-2020 verliep relatief mild en duurde kort. Een korte opleving van de griepepidemie overlapte met de eerste 2 weken van de COVID-19 epidemie. In de winter van 2020-2021 was er geen sprake van een griepepidemie, want er waren nauwelijks mensen die zich meldden met het griepvirus. Dit had te maken met de maatregelen (afstand houden en lock down) rondom het coronavirus.  

Hoe doen andere Europese landen het?

Van de 30 Europese landen adviseren er 29 een jaarlijkse griepvaccinatie voor gezondheidszorgpersoneel. De laatste peilingen van 2015/18 lieten een vaccinatiegraad onder zorgpersoneel zien van gemiddeld 30,2%, maar varieerde van 15,6 - 63,2%. Dit is vooral afhankelijk van het vaccinatiebeleid in het betreffende land.

In de EU Europese Unie (Europese Unie)-richtlijnen is jaarlijkse griepvaccinatie van gezondheidszorgpersoneel opgenomen in de adviezen en staat het advies dat griepvaccinatie meer gestimuleerd moet worden onder zorgpersoneel en minder vrijblijvend zou moeten zijn. Daarnaast raadt de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO World Health Organization (World Health Organization)) ook griepvaccinatie van gezondheidszorgpersoneel aan met als doel om zichzelf en kwetsbare patiënten te beschermen tegen de gevolgen van griep.

In welke mate zijn mensen in zorginstellingen beschermd tegen griep als het gezondheidszorgpersoneel de griepprik heeft gehad?

Dit is moeilijk om te bepalen, mede omdat er weinig gecontroleerde onderzoeken zijn gedaan in zorginstellingen, maar ook omdat mensen in zorginstellingen ook besmet kunnen worden door niet-gezondheidszorgpersoneel zoals bezoekers. Elk jaar, tijdens het griepseizoen, heeft ongeveer 5-10% van de bevolking griep en kan anderen in de omgeving besmetten.

Personen die werkzaam zijn in de gezondheidszorg lopen extra risico op het oplopen van een influenza-infectie. Vervolgens kunnen deze gezondheidszorgwerkers de infectie doorgeven aan patiënten. Ook vóórdat er symptomen aanwezig zijn, is er al kans op overdracht van virus naar patiënten en ook collega’s. Er zijn meerdere gevallen van nosocomiale overdracht van influenza naar patiënten in ziekenhuizen beschreven. Jaarlijkse vaccinatie tegen influenza van gezondheidszorgpersoneel is daarom belangrijk om zodoende het infectierisico bij (vaak kwetsbare) patiënten te verminderen. De influenzavaccinatie is meestal meer beschermend bij de (gezonde volwassen) gezondheidswerkers dan bij hun patiënten. Deze komen vaak in aanmerking voor influenzavaccinatie, maar hebben juist vanwege hun leeftijd, aandoeningen of immunosuppressieve medicijnen vaak een verminderde bescherming na vaccinatie. Extra bescherming is daarom gewenst als zij worden opgenomen in het ziekenhuis door toepassing van handhygiëne, hoesthygiëne en door influenzavaccinatie van het zorgpersoneel. Het effect van influenzavaccinatie van gezondheidswerkers op de gezondheid van patiënten in verzorgingshuizen is meerdere malen aangetoond. In ziekenhuizen, waar patiënten korter verblijven en met meer verschillende gezondheidswerkers te maken hebben, is dat bewijs niet hard. Maar vanwege bovenstaande bevindingen wordt vaccinatie van gezondheidszorgpersoneel wel universeel aanbevolen als logische maatregel om overdracht naar patiënten zoveel mogelijk te voorkomen.

Hoe vaak moet ik me tegen griep laten vaccineren?

U moet zich elk jaar laten vaccineren. Griepvirussen veranderen voortdurend. De samenstelling van het vaccin wordt ieder jaar opnieuw bepaald om te zorgen dat het vaccin zoveel mogelijk tegen de juiste griepvirussen beschermt die naar verwachting in dat komende najaar voor de griepepidemie gaan zorgen. Het quadrivalente griepvaccin beschermt tegen 4, in plaats van 3, belangrijke typen griepvirus. Het vaccin is na ongeveer een halfjaar uitgewerkt. Daarom is er ieder jaar een nieuwe vaccinsamenstelling en nieuwe vaccinatie nodig.

Wat is de effectiviteit van het griepvaccin?

De vaccineffectiviteit (VE vaccineffectiviteit (vaccineffectiviteit)) is een percentage dat uitdrukt in hoeverre het risico op griep door vaccinatie afneemt.

De vaccineffectiviteit varieert per griepseizoen en is afhankelijk van verschillende factoren:

• Welk type of welke typen griepvirus circuleren;
• Dat zijn de overeenkomsten van de griepvirussen die circuleren met de 4 verschillende griepvirussen in het vaccin;
• Het aantal mensen dat vatbaar is voor infectie.;
• Het ziekmakende vermogen van de circulerende virussen (virulentie en pathogeniciteit);
• Individuele kenmerken van de gevaccineerde persoon.

Binnen de groep mensen die een indicatie hebben voor de jaarlijkse griepprik – volwassenen ouder dan 60 jaar en bepaalde medische risicogroepen - was de VE in de afgelopen jaren gemiddeld 40%. Dit is onder andere afhankelijk van de bovengenoemde factoren. Bovendien is de VE over de afgelopen jaren gemeten na vaccinatie met het trivalente griepvaccin. De verwachting is dat het quadrivalente griepvaccin dat 4 verschillende griepvirussen bevat (sinds 2019 in Nederland in gebruik), beter beschermt.

Elk jaar wordt de VE in de landen van Europa voor het komende griepseizoen geschat. Na het griepseizoen worden de definitieve percentages bekend gemaakt.

Ik ben zorgmedewerker. Moet ik me verplicht laten vaccineren?

Nee, u bent niet verplicht dit te doen. Wel kunt u overwegen of er niet ook sprake is van een morele vaccinatieplicht zoals ook het geval is bij de hepatitis B-vaccinatie. Het is wenselijk om te streven naar een zo hoog mogelijke vaccinatiegraad onder gezondheidszorgpersoneel, vooral als er contact is met kwetsbare patiënten. Uitgangspunt is dat in zorginstellingen tenminste alle medewerkers met direct patiëntencontact jaarlijks worden gevaccineerd.

Wordt de vaccinatie voor gezondheidszorgpersoneel vergoed?

Ja, de werkgever biedt de griepvaccinatie kosteloos aan.

Moeten werknemers in niet-zorginstellingen bijvoorbeeld het onderwijs of de kinderopvang zich ook laten vaccineren tegen griep?

Jonge kinderen zijn belangrijke verspreiders van het griepvirus in een griepepidemie. Dit heeft met verschillende factoren te maken. De immuniteit is bij kinderen nog niet optimaal. Hierdoor kan het griepvirus zich gedurende een langere periode vermenigvuldigen en scheiden kinderen over het algemeen meer virus uit. Vaccinatie van werknemers in de kinderopvang en onderwijs beschermt hen tegen griep, waardoor er minder verzuim is.