Inleiding

Zink is een van de meest mobiele sporenelementen. Door uitspoeling van zink door de belasting aan het maaiveld kan zink in het grondwater terecht komen[1]. De processen voor het uitspoelen van zink uit de bovengrond zijn beschreven door Boumans en Fraters (1993) [2].

Bemesting en atmosferische depositie zijn de belangrijke bronnen van zink in het grondwater. Er zit een sterk regionaal patroon in de atmosferische depositie van zink [3]. In de Kempen is de atmosferische depositie van zink tot in de jaren zeventig vele malen groter geweest dan in de rest van de provincie Brabant. Dit werd veroorzaakt door de uitstoot van stof uit de zinksmelterijen in de grensstreek met België. In de jaren zeventig is overgestapt op een andere productietechniek, waardoor deze uitstoot is gestopt [1].

Hiernaast wordt de bodem belast met zink door gebruik van dierlijke mest, kunstmest en zinkhoudende bestrijdingsmiddelen. In 2008 was de bijdrage van dierlijke mest en kunstmest op de landbouwgronden goed voor 86 % van de totale zinkbelasting. De normen voor gehalten van zink (en ook koper) in mengvoeders zijn medio 2000 aangescherpt. De hoeveelheid van deze metalen in dierlijke mest is hierdoor sterk afgenomen. Dit vertaalt zich in een afname van de netto belasting met zink op landbouwbodems. In 2000 is de belasting van landbouwgronden met zink vanuit dierlijke mest 961 g per hectare per jaar en in 2006 635 g per hectare per jaar [1].

Tussen 1990 en 2015 was er een afname in de totale emissie van zink naar de bodem, van 813.000 kg kilogram (kilogram) in 1990 tot 258.000 kg in 2015. Na een totale emissie van boven de 300.000 kg in 2017 en 2018, is in 2019 een veel lagere emissie van zink naar de bodem gemeten: 82.500 kg [4].

Toestand

Bij de ecodistrictsgroepen in het ondiepe grondwater (ca. 10 meter diepte) is de hoogste mediane concentratie zink aanwezig in het zuidwestelijk zandgebied. Eveneens hoog is de mediane concentratie in de Peelhorst en oude rivierterrassen.

Bij de homogene gebieden is de hoogste mediane concentratie zink in het ondiepe grondwater gevonden in akkerbouw op zand. Verder zijn er relatief hoge mediane concentraties in stedelijk gebied op zand en akkerbouw op zeeklei.

Bij de ecodistrictsgroepen in het middeldiepe grondwater (ca. 25 meter diepte) is de mediane concentratie zink het hoogst in de zeekleigebieden. Kijkend naar het 75-percentiel zijn de hoogste concentraties aanwezig in het zuidwestelijk zandgebied en de zeekleigebieden.

Bij de homogene gebieden in het middeldiepe grondwater is de hoogste mediane concentratie aanwezig in akkerbouw op zeeklei.

De gebruikte norm voor zink is de kwaliteitswaarde (zie Tabel 2 in Metingen: waar, wat en hoe?). Bij de ecodistrictsgroepen in het ondiepe grondwater zijn er vooral normoverschrijdingen in de Peelhorst en oude rivierterrassen. 23 % van de waarnemingen is boven de norm (138 µg/l). Daarnaast zijn in de zeekleigebieden (10 %) en de Centrale Slenk (9 %) relatief hoge percentages waarnemingen boven de norm. Voor de zeekleigebieden is de norm 58 µg/l, voor de Centrale Slenk is de norm 138 µg/l. In het middeldiepe grondwater zijn er met name normoverschrijdingen in het zuidwestelijk zandgebied (12 %) en de zeekleigebieden (11 %). De norm in het zuidwestelijk zandgebied is 138 µg/l.

Bij de homogene gebieden in het ondiepe grondwater is het percentage normoverschrijdingen het hoogst in akkerbouw op zand (22 %), bij een norm van 138 µg/l. Ook in gras/maïs op zeeklei (15 %) en stedelijk gebied op zand (12 %) zijn de percentages normoverschrijdingen relatief hoog. Voor gras/maïs op zeeklei is de norm 58 µg/l, voor stedelijk gebied op zand is de norm 138 µg/l. In het middeldiepe grondwater zijn er voornamelijk normoverschrijdingen in akkerbouw op zeeklei (13 %). De norm in akkerbouw op zeeklei is 58 µg/l.

Kaarten, boxplots en tabellen

In de onderstaande uitklapschermen staan de kaarten, boxplots en tabellen voor zink 2015-2018.  

Naar de leeswijzer bij de resultaten

Referenties:

[1] Van Vliet, M. E., Vrijhoef, A., Boumans, L. J. M., & Wattel-Koekkoek, E. J. W. (2010). De kwaliteit van ondiep en middeldiep grondwater in Nederland: In het jaar 2008 en de verandering daarvan in 1984-2008. RIVM rapport 680721005.

[2] Boumans, L.J.M. en B. Fraters (1993). Cadmium, lood, zink en arseen in het freatische grondwater van de zandgebieden van Nederland. Rapport 712300001. Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, Bilthoven.

[3] Grift, B. van der, J. Rozemeijer, M.E. van Vliet en H.P. Broers (2004), De kwaliteit van het grondwater in de provincie Noord-Brabant, Rapportage over de toestand van 2003 en trends in de periode 1992 t/m 2003. Rapportnummer NITG 04-206-A, Nederlands Instituut voor Toegepaste Geowetenschappen TNO, Utrecht.

[4] Emissieregistratie, 2021. Ter reproductie van de gebruikte grafieken/kaarten, volg de stappen: 1) selecteer “Zinkverb. (als Zn)” onder Stof; 2) selecteer alle beschikbare jaren onder Jaar; 3) selecteer Bodem onder Compartiment en 4) klik op “Weergeven in grafiek >” of “Weergeven in kaart >”.